Kiểm Tra Tính Tuân Thủ Thuế Của Người Nộp Thuế Tại Cục Thuế Tỉnh Đồng Nai

• Tác giả: Tạ Thị Thanh Vân
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Văn Hải
• Trường học: Trường Đại Học Lạc Hồng
• Chuyên ngành: Kế Toán
• Đề tài: Kiểm Tra Tính Tuân Thủ Thuế Tại Cục Thuế Tỉnh Đồng Nai
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Đồng Nai

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• TÓM TẮT LUẬN VĂN
• DANH MỤC VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG BIỂU
• DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
• PHẦN MỞ ĐẦU
• 0.1. Lý do chọn đề tài
• 0.2. Tổng quan các đề tài đã nghiên cứu trong nước có liên quan
• 0.3. Mục tiêu nghiên cứu
• 0.4. Đối tượng, phạm vi và thời gian nghiên cứu
• 0.5. Phương pháp nghiên cứu
• 0.6. Đóng góp của luận văn
• 0.7. Kết cấu luận văn
• 1. CHƯƠNG 1: LÝ THUYẾT VỀ TUÂN THỦ THUẾ VÀ CHUYỂN GIÁ
• 1.1. Tuân thủ thuế
• 1.1.1. Khái niệm về tuân thủ thuế
• 1.1.2. Không tuân thủ thuế
• 1.1.3. Các mức độ tuân thủ và không tuân thủ
• 1.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi tuân thủ thuế của DN
• 1.2. Hệ thống thuế
• 1.3. Hiệu quả hoạt động của CQT
• 1.4. Thanh tra kiểm tra NNT
• 1.5. Kiến thức về thuế của NNT
• 1.6. Nhận thức về vi phạm và hình phạt
• 1.7. Tình trạng tài chính của NNT
• 1.8. Khái niệm chuyển giá
• 1.9. Các đặc điểm chuyển giá
• 1.10. Tác động của chuyển giá
• 1.10.1. Tác động đến tình hình tài chính của tập đoàn
• 1.10.2. Tác động đến nền kinh tế quốc gia
• 1.11. Chuyển giá, dấu hiệu, cách thức và nguyên nhân dẫn đến chuyển giá
• 1.11.1. Nguyên nhân dẫn đến chuyển giá tại các DN FDI
• 1.11.2. Cách thức và dấu hiệu chuyển giá
• 1.11.3. Những bài học kinh nghiệm về tính tuân thủ thuế của hoạt động thanh tra chống chuyển giá tại các quốc gia trên thế giới
• 1.12. KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: KIỂM TRA TÍNH TUÂN THỦ THUẾ CỦA NGƯỜI NỘP THUẾ THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG THANH TRA CHỐNG CHUYỂN GIÁ TẠI CỤC THUẾ TỈNH ĐỒNG NAI
• 2.1. Tổng quan về Cục Thuế tỉnh Đồng Nai
• 2.2. Thực trạng thanh tra chống chuyển giá tại Cục Thuế tỉnh Đồng Nai
• 2.2.1. Công tác tổ chức
• 2.2.2. Công tác quản lý, thanh tra chống chuyển giá
• 2.2.3. Các hành vi chuyển giá phổ biến
• 2.2.4. Công tác tuyên truyền và hỗ trợ NNT
• 2.3. Kết quả và khó khăn của hoạt động thanh tra chống chuyển giá tại Cục thuế tỉnh Đồng Nai
• 2.3.1. Kết quả đạt được
• 2.3.2. Những khó khăn trong công tác thanh tra giá chuyển nhượng
• 2.4. KẾT LUẬN CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: CÁC GIẢI PHÁP, KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN TÍNH TUÂN THỦ THUẾ CỦA NGƯỜI NỘP THUẾ THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG THANH TRA CHỐNG CHUYỂN GIÁ TẠI CỤC THUẾ TỈNH ĐỒNG NAI
• 3.1. Quan điểm hoàn thiện
• 3.2. Các giải pháp hoàn thiện
• 3.3. Các kiến nghị hoàn thiện cơ sở dữ liệu về chuyển giá
• 3.4. Giải pháp tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra giá chuyển nhượng
• 3.5. Giải pháp áp dụng ngưỡng an toàn
• 3.6. Giải pháp xây dựng sổ tay thanh tra chuyển giá
• 3.7. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 1: MẪU PHỎNG VẤN
• PHỤ LỤC 2: KẾT QUẢ PHỎNG VẤN TRỰC TIẾP NGÀY 19/04/2023
• PHỤ LỤC 3: KẾT QUẢ PHỎNG VẤN TRỰC TIẾP NGÀY 24/04/2023
• PHỤ LỤC 4: KẾT QUẢ PHỎNG VẤN TRỰC TIẾP NGÀY 24/04/2023
• PHỤ LỤC 5: TỔNG HỢP KẾT QUẢ PHỎNG VẤN

I. Tổng Quan Kiểm Tra Thuế Đồng Nai Tuân Thủ Rủi Ro

Bài viết này cung cấp cái nhìn tổng quan về hoạt động kiểm tra thuế tại Cục Thuế tỉnh Đồng Nai, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân thủ thuế và các rủi ro tiềm ẩn. Tỉnh Đồng Nai, một trung tâm kinh tế trọng điểm, đóng vai trò quan trọng trong việc đóng góp vào ngân sách nhà nước. Việc quản lý thuế hiệu quả tại đây là yếu tố then chốt để đảm bảo nguồn thu ổn định và công bằng. Tuy nhiên, tình hình thực tế cho thấy, vẫn còn nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp FDI, chưa thực sự tuân thủ đầy đủ các quy định về thuế, gây thất thu cho ngân sách nhà nước. Hoạt động thanh tra chống chuyển giá tại Cục Thuế Đồng Nai đang được đẩy mạnh nhằm ngăn chặn tình trạng này. Việc tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm là cần thiết để nâng cao hiệu quả quản lý thuế. Các biện pháp tuyên truyền, hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao nhận thức về nghĩa vụ thuế cũng cần được chú trọng, góp phần xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch và công bằng.

1.1. Vai trò của Cục Thuế tỉnh Đồng Nai trong quản lý thuế

Cục Thuế tỉnh Đồng Nai có vai trò quan trọng trong việc quản lý và thu ngân sách cho tỉnh và trung ương. Với số lượng lớn doanh nghiệp hoạt động trên địa bàn, công tác quản lý thuế đặt ra nhiều thách thức. Theo số liệu thống kê năm 2019, Đồng Nai là một trong những tỉnh có đóng góp lớn vào ngân sách nhà nước. Do đó, việc kiểm tra và đảm bảo tuân thủ thuế tại đây có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Cục Thuế Đồng Nai cần liên tục đổi mới phương pháp quản lý, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả hoạt động. Theo Báo cáo Tình hình Kinh tế Xã hội, số lượng doanh nghiệp FDI tại Đồng Nai liên tục tăng, việc quản lý thuế đối với khu vực này cần được chú trọng đặc biệt để tránh thất thu ngân sách. Việc xây dựng đội ngũ cán bộ thuế chuyên nghiệp, có trình độ chuyên môn cao cũng là yếu tố quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý thuế.

1.2. Thực trạng tuân thủ thuế của doanh nghiệp tại Đồng Nai

Mặc dù có nhiều nỗ lực từ phía cơ quan thuế, thực trạng tuân thủ thuế của doanh nghiệp tại Đồng Nai vẫn còn nhiều vấn đề đáng lo ngại. Tình trạng kê khai sai sót, gian lận thuế, chuyển giá vẫn diễn ra, gây thất thu cho ngân sách nhà nước. Các doanh nghiệp FDI, mặc dù đóng góp lớn vào sự phát triển kinh tế của tỉnh, nhưng cũng là đối tượng tiềm ẩn nhiều rủi ro về tuân thủ thuế. Theo thống kê, số lượng doanh nghiệp FDI báo cáo lỗ trong nhiều năm liền vẫn còn khá cao. Việc tăng cường kiểm tra, thanh tra đối với các doanh nghiệp có dấu hiệu rủi ro là cần thiết để phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm. Bên cạnh đó, việc nâng cao nhận thức và ý thức tuân thủ pháp luật thuế cho doanh nghiệp cũng là một giải pháp quan trọng để cải thiện tình hình.

II. Thách Thức Kiểm Tra Thuế Chuyển Giá Tại Đồng Nai

Một trong những thách thức lớn nhất trong công tác kiểm tra thuế tại Đồng Nai là vấn nạn chuyển giá, đặc biệt là trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Chuyển giá là hành vi lợi dụng các giao dịch liên kết để chuyển lợi nhuận từ nơi có thuế suất cao sang nơi có thuế suất thấp hoặc không có thuế, nhằm giảm thiểu số thuế phải nộp. Hành vi này gây thất thu lớn cho ngân sách nhà nước và tạo ra sự cạnh tranh không bình đẳng giữa các doanh nghiệp. Theo nghiên cứu của Tạ Thị Thanh Vân, các hình thức chuyển giá phổ biến bao gồm: thông qua hoạt động góp vốn đầu tư, mua bán nguyên vật liệu, cung cấp dịch vụ, sử dụng tài sản vô hình và chi trả lãi vay vốn. Việc phát hiện và xử lý các hành vi chuyển giá đòi hỏi cơ quan thuế phải có trình độ chuyên môn cao, kinh nghiệm thực tế và sự phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng khác.

2.1. Các hình thức chuyển giá phổ biến tại Đồng Nai

Tại Đồng Nai, các hình thức chuyển giá phổ biến thường liên quan đến các giao dịch giữa các công ty con và công ty mẹ trong cùng một tập đoàn đa quốc gia. Các công ty con thường bị ép giá bán sản phẩm thấp hơn giá thị trường hoặc mua nguyên vật liệu với giá cao hơn, từ đó làm giảm lợi nhuận và số thuế phải nộp tại Việt Nam. Ngoài ra, việc chi trả các khoản phí dịch vụ, bản quyền, lãi vay không hợp lý cũng là một hình thức chuyển giá thường gặp. Theo Thông tư 66/2010/TT-BTC (nay là Nghị định 132/2020/NĐ-CP), các doanh nghiệp có giao dịch liên kết phải kê khai thông tin chi tiết về các giao dịch này, tuy nhiên, việc kiểm tra và xác minh tính chính xác của các thông tin này vẫn còn gặp nhiều khó khăn.

2.2. Khó khăn trong phát hiện và xử lý chuyển giá

Việc phát hiện và xử lý các hành vi chuyển giá là một thách thức lớn đối với cơ quan thuế. Các giao dịch liên kết thường rất phức tạp và được che đậy kỹ lưỡng, đòi hỏi cán bộ thuế phải có kiến thức chuyên sâu về kế toán, tài chính và luật pháp quốc tế. Bên cạnh đó, việc thu thập chứng cứ và chứng minh hành vi chuyển giá cũng gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là khi các giao dịch liên quan đến các công ty ở nước ngoài. Sự thiếu hụt về nguồn lực, nhân lực và công nghệ cũng là một yếu tố cản trở công tác phòng chống chuyển giá. Do đó, việc tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cho cán bộ thuế, đầu tư vào công nghệ thông tin và tăng cường hợp tác quốc tế là cần thiết để nâng cao hiệu quả công tác này.

III. Phương Pháp Kiểm Tra Tuân Thủ Thuế Hiệu Quả tại Đồng Nai

Để nâng cao hiệu quả kiểm tra tuân thủ thuế tại Đồng Nai, cần áp dụng các phương pháp tiếp cận hiện đại, dựa trên phân tích rủi ro và ứng dụng công nghệ thông tin. Việc xây dựng cơ sở dữ liệu đầy đủ, chính xác về các doanh nghiệp, các giao dịch liên kết và các thông tin kinh tế - tài chính là yếu tố then chốt. Ngoài ra, cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra chuyên sâu đối với các doanh nghiệp có dấu hiệu rủi ro cao, đồng thời, áp dụng các biện pháp xử lý nghiêm minh đối với các hành vi vi phạm. Việc phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng như thuế, hải quan, công an cũng là yếu tố quan trọng để đảm bảo hiệu quả công tác phòng chống gian lận thuế.

3.1. Phân tích rủi ro và lựa chọn đối tượng kiểm tra thuế

Việc phân tích rủi ro là một phương pháp quan trọng để xác định các doanh nghiệp có khả năng vi phạm pháp luật thuế cao. Các tiêu chí đánh giá rủi ro có thể bao gồm: tỷ lệ lãi gộp thấp, tỷ lệ chi phí quản lý cao, giao dịch với các bên liên kết ở các nước có thuế suất thấp, và các dấu hiệu bất thường khác trong báo cáo tài chính. Dựa trên kết quả phân tích rủi ro, cơ quan thuế có thể lựa chọn các doanh nghiệp để tiến hành thanh tra, kiểm tra chuyên sâu. Việc áp dụng phương pháp phân tích rủi ro giúp cơ quan thuế tập trung nguồn lực vào các đối tượng có nguy cơ vi phạm cao, từ đó nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra thuế.

3.2. Ứng dụng công nghệ thông tin trong kiểm tra thuế

Công nghệ thông tin đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả kiểm tra thuế. Việc xây dựng hệ thống quản lý thuế điện tử giúp cơ quan thuế thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu một cách nhanh chóng và chính xác. Các công cụ phân tích dữ liệu lớn (Big Data) có thể được sử dụng để phát hiện các giao dịch bất thường và các hành vi gian lận thuế. Ngoài ra, việc sử dụng các phần mềm kiểm toán và phân tích tài chính giúp cán bộ thuế dễ dàng phát hiện các sai sót và bất thường trong báo cáo tài chính của doanh nghiệp. Việc tăng cường đầu tư vào công nghệ thông tin là một giải pháp quan trọng để nâng cao năng lực kiểm tra thuế của cơ quan thuế.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Thanh Tra Thuế và Tuân Thủ Thuế Đồng Nai

Nghiên cứu về hoạt động thanh tra thuế tại Cục Thuế tỉnh Đồng Nai cho thấy mối liên hệ chặt chẽ giữa thanh tra và mức độ tuân thủ thuế của doanh nghiệp. Kết quả thanh tra không chỉ giúp phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm, mà còn có tác dụng răn đe, giáo dục, nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế cho doanh nghiệp. Theo số liệu thống kê, sau khi bị thanh tra, nhiều doanh nghiệp đã tự giác điều chỉnh kê khai và nộp bổ sung thuế, cho thấy tác động tích cực của hoạt động thanh tra. Tuy nhiên, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, hiệu quả thanh tra còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: trình độ chuyên môn của cán bộ thuế, sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng và sự minh bạch trong quy trình thanh tra.

4.1. Tác động của thanh tra đến hành vi tuân thủ thuế

Thanh tra thuế có tác động đáng kể đến hành vi tuân thủ thuế của doanh nghiệp. Khi biết rằng hoạt động kinh doanh của mình có thể bị kiểm tra bất cứ lúc nào, doanh nghiệp sẽ có xu hướng tuân thủ pháp luật thuế một cách nghiêm ngặt hơn. Kết quả thanh tra cũng giúp cơ quan thuế thu thập thông tin về các hành vi gian lận thuế phổ biến, từ đó có biện pháp phòng ngừa và xử lý hiệu quả hơn. Theo khảo sát, nhiều doanh nghiệp cho biết, họ đã điều chỉnh kê khai và nộp thuế đầy đủ hơn sau khi bị thanh tra, cho thấy tác động răn đe của hoạt động này.

4.2. Đánh giá hiệu quả hoạt động thanh tra tại Đồng Nai

Hiệu quả hoạt động thanh tra tại Đồng Nai đã được cải thiện đáng kể trong những năm gần đây. Số lượng các vụ vi phạm được phát hiện và xử lý ngày càng tăng, số tiền thuế truy thu và phạt cũng ngày càng lớn. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều dư địa để nâng cao hiệu quả hoạt động này. Cần tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cho cán bộ thuế, đầu tư vào công nghệ thông tin và cải thiện quy trình thanh tra. Bên cạnh đó, cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật thuế cho doanh nghiệp, giúp họ hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình, từ đó nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật.

V. Giải Pháp Hoàn Thiện Kiểm Tra Thuế Góc Nhìn Từ Đồng Nai

Từ kinh nghiệm thực tế tại Đồng Nai, có thể đưa ra một số giải pháp để hoàn thiện công tác kiểm tra thuế trên cả nước. Thứ nhất, cần hoàn thiện hệ thống pháp luật về thuế, đặc biệt là các quy định về giao dịch liên kết và chống chuyển giá. Thứ hai, cần tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực thuế, đặc biệt là trong việc trao đổi thông tin và phối hợp điều tra các vụ gian lận thuế xuyên quốc gia. Thứ ba, cần nâng cao vai trò của các tổ chức xã hội nghề nghiệp trong việc giám sát hoạt động của doanh nghiệp và phát hiện các hành vi vi phạm pháp luật thuế. Thứ tư, cần xây dựng cơ chế khuyến khích người dân tố giác các hành vi gian lận thuế.

5.1. Hoàn thiện khung pháp lý về quản lý thuế

Khung pháp lý về quản lý thuế cần được hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu của tình hình mới. Các quy định về giao dịch liên kết và chống chuyển giá cần được sửa đổi, bổ sung để phù hợp với thông lệ quốc tế và thực tiễn Việt Nam. Cần quy định rõ ràng hơn về trách nhiệm của các bên liên quan trong giao dịch liên kết, đồng thời, tăng cường quyền hạn cho cơ quan thuế trong việc điều tra và xử lý các hành vi vi phạm. Việc xây dựng hệ thống văn bản hướng dẫn chi tiết, dễ hiểu cũng là một yếu tố quan trọng để đảm bảo tính minh bạch và dễ thực hiện của pháp luật.

5.2. Tăng cường hợp tác quốc tế về thuế

Hợp tác quốc tế về thuế đóng vai trò quan trọng trong việc phòng chống gian lận thuế xuyên quốc gia. Việt Nam cần tích cực tham gia các diễn đàn quốc tế về thuế, đồng thời, ký kết các hiệp định tránh đánh thuế hai lần với các nước trên thế giới. Cần tăng cường trao đổi thông tin với các cơ quan thuế của các nước khác, đặc biệt là trong việc điều tra các vụ gian lận thuế liên quan đến giao dịch liên kết. Việc tham gia các chương trình hợp tác kỹ thuật về thuế cũng giúp Việt Nam nâng cao năng lực quản lý thuế và phòng chống gian lận thuế.

VI. Tương Lai Tuân Thủ Thuế Đồng Nai Đổi Mới Bền Vững

Tương lai của tuân thủ thuế tại Đồng Nai nằm ở sự đổi mới và phát triển bền vững. Việc tiếp tục đầu tư vào công nghệ thông tin, đào tạo nguồn nhân lực và hoàn thiện hệ thống pháp luật là cần thiết để nâng cao hiệu quả quản lý thuế. Bên cạnh đó, cần xây dựng văn hóa tuân thủ thuế trong cộng đồng doanh nghiệp và người dân. Việc tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và thuận lợi sẽ khuyến khích các doanh nghiệp tự giác tuân thủ pháp luật thuế, từ đó góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững của tỉnh.

6.1. Xây dựng văn hóa tuân thủ thuế

Xây dựng văn hóa tuân thủ thuế là một quá trình lâu dài và đòi hỏi sự nỗ lực của tất cả các bên liên quan. Cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật thuế cho doanh nghiệp và người dân, giúp họ hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình. Đồng thời, cần tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và thuận lợi, khuyến khích các doanh nghiệp tự giác tuân thủ pháp luật. Việc khen thưởng, tôn vinh các doanh nghiệp tuân thủ tốt pháp luật thuế cũng là một biện pháp hiệu quả để lan tỏa tinh thần tuân thủ thuế trong cộng đồng.

6.2. Phát triển hệ thống thuế bền vững tại Đồng Nai

Phát triển hệ thống thuế bền vững là mục tiêu quan trọng của Đồng Nai. Hệ thống thuế cần đảm bảo nguồn thu ổn định cho ngân sách nhà nước, đồng thời, khuyến khích các hoạt động kinh tế có giá trị gia tăng cao và thân thiện với môi trường. Cần tiếp tục cải cách thủ tục hành chính thuế, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp và người dân trong việc kê khai và nộp thuế. Việc xây dựng hệ thống thuế công bằng, minh bạch và hiệu quả là yếu tố quan trọng để thu hút đầu tư và thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững của tỉnh.

Tổng quan nghiên cứu

Chuyển giá là một trong những vấn nạn nghiêm trọng ảnh hưởng đến công tác quản lý thuế và nguồn thu ngân sách nhà nước (NSNN) trên toàn cầu, đặc biệt tại các quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Theo báo cáo của OECD, hoạt động chuyển giá và chuyển lợi nhuận của các công ty đa quốc gia đã gây thất thu thuế toàn cầu khoảng 100 đến 240 tỷ USD mỗi năm, tương đương 4-10% tổng số thu thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) hàng năm. Tỉnh Đồng Nai, với hơn 38.000 doanh nghiệp (DN) đang hoạt động và đóng góp hơn 54.000 tỷ đồng vào NSNN năm 2019, là một trong những địa phương trọng điểm về thu hút đầu tư nước ngoài (FDI) với tỷ trọng thuế từ khu vực này chiếm gần 30-41% tổng thu nội địa qua các năm. Tuy nhiên, tình trạng DN FDI báo cáo thua lỗ kéo dài, có trường hợp lỗ lũy kế vượt vốn đầu tư, đã đặt ra thách thức lớn cho công tác quản lý thuế, trong đó chuyển giá được xác định là nguyên nhân chính.

Luận văn tập trung nghiên cứu kiểm tra tính tuân thủ thuế của người nộp thuế (NNT) thông qua hoạt động thanh tra chống chuyển giá tại Cục Thuế tỉnh Đồng Nai trong giai đoạn 2018-2022. Mục tiêu cụ thể gồm đánh giá ảnh hưởng của hoạt động thanh tra chống chuyển giá đến tính tuân thủ thuế của NNT, nhận diện những tồn tại trong công tác thanh tra và đề xuất giải pháp hoàn thiện. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý thuế, giảm thất thu NSNN, đồng thời tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, lành mạnh cho các DN trên địa bàn tỉnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết về tuân thủ thuế và lý thuyết về chuyển giá.

1. Tuân thủ thuế được định nghĩa là mức độ NNT chấp hành các nghĩa vụ thuế theo quy định pháp luật, bao gồm tự nguyện kê khai, nộp thuế đầy đủ và đúng hạn. Các cấp độ tuân thủ được phân loại từ từ chối, miễn cưỡng, chấp nhận đến cam kết, phản ánh thái độ và hành vi của DN đối với cơ quan thuế. Yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ thuế gồm thuế suất, hệ thống thuế, hiệu quả hoạt động của cơ quan thuế (CQT), kiến thức về thuế, nhận thức về vi phạm và hình phạt, cũng như tình trạng tài chính của NNT.

2. Chuyển giá là hành vi thiết lập giá giao dịch nội bộ không theo nguyên tắc giá thị trường nhằm tối thiểu hóa nghĩa vụ thuế của tập đoàn đa quốc gia. Các hình thức chuyển giá phổ biến gồm chuyển giá qua góp vốn, mua bán nguyên vật liệu, cung cấp dịch vụ, quyền sử dụng tài sản vô hình, chi trả lãi vay và tái cấu trúc tập đoàn. Chuyển giá gây thất thu thuế lớn, làm méo mó cạnh tranh và ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế quốc gia.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

• Nguồn dữ liệu thứ cấp: Báo cáo tổng hợp công tác của Cục Thuế tỉnh Đồng Nai, báo cáo kết quả kinh doanh của DN trên địa bàn, kết quả thanh tra các DN FDI có dấu hiệu chuyển giá giai đoạn 2018-2022.

• Nguồn dữ liệu sơ cấp: Phỏng vấn sâu các cán bộ phòng Thanh tra giá chuyển nhượng Cục Thuế Đồng Nai, gồm trưởng phòng, phó trưởng phòng và chuyên viên thanh tra, nhằm thu thập thông tin về thực trạng, khó khăn và đề xuất giải pháp.

• Phân tích dữ liệu: Sử dụng thống kê mô tả để đánh giá số lượng cuộc thanh tra, số tiền truy thu, tỷ lệ giảm lỗ và các chỉ số liên quan đến tính tuân thủ thuế. Phân tích định tính nhằm làm rõ nguyên nhân, tác động và hiệu quả của hoạt động thanh tra chống chuyển giá.

• Cỡ mẫu: 21 cán bộ phòng Thanh tra giá chuyển nhượng, được chọn theo phương pháp chọn mẫu lý thuyết đến khi thông tin thu thập đạt độ bão hòa.

• Timeline nghiên cứu: Tập trung vào giai đoạn 2018-2022, phù hợp với dữ liệu thu thập và các chính sách thuế hiện hành.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Hoạt động thanh tra chống chuyển giá còn hạn chế về quy mô: Trong tổng số 16.639 cuộc thanh tra kiểm tra NNT giai đoạn 2018-2022, chỉ có 123 cuộc thanh tra về chuyển giá, chiếm 0,74%. Tuy nhiên, các cuộc thanh tra này lại chiếm tỷ trọng lớn về số tiền truy thu, với 1.351 tỷ đồng, tương đương 29% tổng số tiền truy thu qua thanh tra.

2. Tình trạng chuyển giá gây thất thu lớn cho NSNN: Các DN FDI trên địa bàn Đồng Nai có tỷ lệ thua lỗ cao, có năm lên tới 55%, trong khi DN trong nước cùng ngành lại có lãi. Một số DN FDI thua lỗ kéo dài, thậm chí bỏ trốn, để lại nợ lương công nhân và nợ thuế lớn, như trường hợp Công ty TNHH KL Texwell Vina bị truy thu 4 tỷ đồng thuế TNDN và giảm lỗ hơn 50 tỷ đồng, nhưng lãnh đạo công ty đã bỏ trốn, gây thiệt hại xã hội nghiêm trọng.

3. Nguồn nhân lực và năng lực thanh tra còn hạn chế: Phòng Thanh tra giá chuyển nhượng Cục Thuế Đồng Nai có 21 cán bộ, trong đó 29% chưa có kinh nghiệm và chưa được đào tạo chuyên sâu về chuyển giá. Các lớp tập huấn còn ít, thời gian ngắn, chưa đáp ứng nhu cầu thực tế.

4. Chính sách và pháp luật về chuyển giá đã được hoàn thiện nhưng còn nhiều bất cập: Hệ thống văn bản pháp luật từ Thông tư 66/2010/TT-BTC đến Nghị định 132/2020/NĐ-CP đã tạo khung pháp lý cho công tác chống chuyển giá, nhưng việc áp dụng còn hạn chế do DN chưa nhận thức đầy đủ, đặc biệt trong việc áp dụng thỏa thuận trước về phương pháp xác định giá (APA).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy hoạt động thanh tra chống chuyển giá tại Đồng Nai đã góp phần nâng cao tính tuân thủ thuế của NNT, thể hiện qua số tiền truy thu và giảm lỗ đáng kể. Tuy nhiên, tỷ lệ thanh tra chuyển giá còn thấp so với tổng số cuộc thanh tra, cho thấy nguồn lực và sự ưu tiên chưa tương xứng với mức độ nghiêm trọng của vấn đề. Việc một số DN FDI thua lỗ kéo dài nhưng vẫn mở rộng sản xuất kinh doanh phản ánh hành vi chuyển giá tinh vi, gây méo mó cạnh tranh và thất thu thuế lớn.

So sánh với kinh nghiệm quốc tế, các nước như Malaysia, Trung Quốc và Thái Lan đã xây dựng hệ thống pháp luật chặt chẽ, cơ sở dữ liệu đầy đủ và chế tài nghiêm minh, đồng thời tăng cường đào tạo nhân lực và áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế. Việt Nam, đặc biệt là Đồng Nai, cần học hỏi để nâng cao hiệu quả công tác thanh tra chống chuyển giá.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ các cuộc thanh tra chuyển giá so với tổng số, số tiền truy thu qua thanh tra chuyển giá theo năm, cũng như bảng phân tích cơ cấu nhân sự và trình độ chuyên môn của cán bộ thanh tra.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường nguồn nhân lực và đào tạo chuyên sâu về chuyển giá

   • Chủ thể thực hiện: Cục Thuế tỉnh Đồng Nai phối hợp với Tổng cục Thuế và các tổ chức quốc tế như OECD, JICA.
   • Mục tiêu: Đào tạo ít nhất 80% cán bộ thanh tra có kỹ năng chuyên sâu về chuyển giá trong vòng 2 năm.
   • Hành động: Tổ chức các khóa đào tạo dài hạn, cập nhật kiến thức mới, kỹ năng phân tích giao dịch liên kết.

2. Mở rộng quy mô và tần suất thanh tra chống chuyển giá

   • Chủ thể thực hiện: Cục Thuế tỉnh Đồng Nai.
   • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ thanh tra chuyển giá lên ít nhất 3% tổng số cuộc thanh tra trong 3 năm tới.
   • Hành động: Xây dựng kế hoạch thanh tra dựa trên phân tích rủi ro, ưu tiên các DN có dấu hiệu chuyển giá cao.

3. Hoàn thiện hệ thống pháp luật và quy trình quản lý thuế đối với giao dịch liên kết

   • Chủ thể thực hiện: Bộ Tài chính phối hợp với Cục Thuế tỉnh Đồng Nai.
   • Mục tiêu: Ban hành các văn bản hướng dẫn chi tiết, tăng cường chế tài xử phạt vi phạm chuyển giá trong 1 năm.
   • Hành động: Rà soát, sửa đổi các quy định hiện hành, áp dụng nghiêm ngặt các quy định về kê khai, chứng minh giá thị trường.

4. Xây dựng cơ sở dữ liệu và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý giao dịch liên kết

   • Chủ thể thực hiện: Cục Thuế tỉnh Đồng Nai phối hợp với Tổng cục Thuế.
   • Mục tiêu: Hoàn thiện hệ thống cơ sở dữ liệu giao dịch liên kết và áp dụng phần mềm phân tích rủi ro trong 2 năm.
   • Hành động: Thu thập, cập nhật dữ liệu giao dịch, áp dụng công cụ phân tích tự động để phát hiện dấu hiệu chuyển giá.

5. Tăng cường tuyên truyền, hỗ trợ NNT nâng cao nhận thức và tuân thủ thuế

   • Chủ thể thực hiện: Cục Thuế tỉnh Đồng Nai.
   • Mục tiêu: Nâng cao tỷ lệ NNT tự nguyện kê khai và nộp thuế đúng hạn lên 90% trong 3 năm.
   • Hành động: Tổ chức hội thảo, phát hành tài liệu hướng dẫn, tư vấn trực tiếp cho DN về chính sách thuế và chống chuyển giá.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ quản lý thuế và thanh tra thuế

   • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng, khó khăn và giải pháp nâng cao hiệu quả công tác thanh tra chống chuyển giá.
   • Use case: Xây dựng kế hoạch thanh tra, đào tạo nhân lực, hoàn thiện quy trình nghiệp vụ.

2. Doanh nghiệp FDI và DN có giao dịch liên kết

   • Lợi ích: Hiểu rõ các quy định pháp luật về chuyển giá, nâng cao ý thức tuân thủ thuế, tránh rủi ro bị xử phạt.
   • Use case: Áp dụng các biện pháp kê khai minh bạch, tham gia thỏa thuận trước về giá (APA).

3. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước

   • Lợi ích: Cơ sở khoa học để hoàn thiện chính sách thuế, xây dựng hệ thống pháp luật và cơ chế quản lý hiệu quả.
   • Use case: Rà soát, điều chỉnh chính sách thuế, thiết kế chương trình hành động chống chuyển giá.

4. Học giả, nghiên cứu sinh và sinh viên ngành Kế toán, Tài chính, Luật thuế

   • Lợi ích: Tài liệu tham khảo chuyên sâu về lý thuyết và thực tiễn quản lý thuế, chuyển giá tại Việt Nam.
   • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, bài báo khoa học liên quan đến quản lý thuế và chống chuyển giá.

Câu hỏi thường gặp

1. Chuyển giá là gì và tại sao nó gây thất thu thuế?
   Chuyển giá là hành vi thiết lập giá giao dịch nội bộ không theo giá thị trường nhằm giảm số thuế phải nộp. Nó gây thất thu thuế vì lợi nhuận bị chuyển sang quốc gia có thuế suất thấp hơn, làm giảm nguồn thu NSNN.

2. Hoạt động thanh tra chống chuyển giá tại Đồng Nai có hiệu quả không?
   Hoạt động này đã phát hiện và truy thu hơn 1.351 tỷ đồng trong giai đoạn 2018-2022, chiếm 29% tổng số tiền truy thu qua thanh tra, cho thấy hiệu quả đáng kể dù quy mô thanh tra còn hạn chế.

3. Những khó khăn chính trong công tác thanh tra chống chuyển giá là gì?
   Bao gồm nguồn nhân lực hạn chế, thiếu kinh nghiệm và đào tạo chuyên sâu; chính sách pháp luật chưa hoàn thiện; DN chưa nhận thức đầy đủ về tuân thủ; và công nghệ quản lý còn lạc hậu.

4. Các DN FDI tại Đồng Nai thường sử dụng hình thức chuyển giá nào?
   Các hình thức phổ biến gồm chuyển giá qua mua bán nguyên vật liệu, cung cấp dịch vụ, chi trả lãi vay vốn, quyền sử dụng tài sản vô hình và tái cấu trúc tập đoàn.

5. Làm thế nào để DN nâng cao tính tuân thủ thuế và tránh rủi ro chuyển giá?
   DN cần hiểu rõ quy định pháp luật, kê khai minh bạch, áp dụng thỏa thuận trước về giá (APA), phối hợp chặt chẽ với cơ quan thuế và tham gia các chương trình đào tạo, tư vấn về thuế.

Kết luận

• Chuyển giá là nguyên nhân chính gây thất thu thuế lớn tại tỉnh Đồng Nai, ảnh hưởng tiêu cực đến nguồn thu NSNN và môi trường kinh doanh.
• Hoạt động thanh tra chống chuyển giá đã đạt được kết quả tích cực với số tiền truy thu và giảm lỗ đáng kể trong giai đoạn 2018-2022.
• Nguồn nhân lực và năng lực thanh tra còn hạn chế, cần được tăng cường đào tạo và bổ sung chuyên môn.
• Hệ thống pháp luật về chuyển giá đã được hoàn thiện nhưng cần áp dụng hiệu quả hơn, đồng thời xây dựng cơ sở dữ liệu và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao tính tuân thủ thuế, mở rộng quy mô thanh tra và hoàn thiện chính sách, góp phần bảo vệ nguồn thu NSNN và tạo môi trường kinh doanh công bằng.

Next steps: Triển khai các chương trình đào tạo chuyên sâu, hoàn thiện hệ thống pháp luật và cơ sở dữ liệu, đồng thời tăng cường thanh tra theo kế hoạch phân tích rủi ro.

Call to action: Các cơ quan quản lý thuế, DN và nhà nghiên cứu cần phối hợp chặt chẽ để nâng cao hiệu quả công tác chống chuyển giá, bảo vệ lợi ích quốc gia và phát triển kinh tế bền vững.