I. Tổng Quan Kiểm Toán Tài Chính Tại Đại Học Kinh Tế HN
Kiểm toán tài chính đóng vai trò then chốt trong quản lý kinh tế quốc gia, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế hỗn hợp như Việt Nam. Ngân sách, với tư cách là một chủ thể kinh tế, chịu ảnh hưởng trực tiếp từ các yếu tố bên ngoài của quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, ngân sách càng trở nên quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp từ các cam kết quốc tế song phương và đa phương. Ngân sách nhà nước (NSNN) là toàn bộ các khoản thu, chi của nhà nước theo quy định của pháp luật, được dự toán bởi các cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước.
1.1. Vai Trò Của Kiểm Toán Tài Chính Trong Giáo Dục
Trong nền kinh tế thị trường, ngoài vai trò truyền thống là huy động nguồn tài chính, NSNN còn đóng vai trò điều tiết vĩ mô nền kinh tế - xã hội theo định hướng của nhà nước. Ở Việt Nam, hệ thống chính quyền nhà nước được tổ chức thành nhiều cấp; mỗi cấp chính quyền được giao thực hiện những nhiệm vụ nhất định gắn với từng địa bàn lãnh thổ. Để thực hiện chức năng nhiệm vụ của mình, mỗi cấp chính quyền được giao những quyền hạn cụ thể về ngân sách. Kiểm toán tài chính giúp đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong việc sử dụng ngân sách.
1.2. Phân Cấp Quản Lý Ngân Sách Tại Đại Học Kinh Tế
NSNN là thể thống nhất, gồm NS Trung ương (NSTW) và NS địa phương (NSĐP) trong đó NSTW giữ vai trò chủ đạo, bảo đảm thực hiện các nhiệm vụ chiến lược, quan trọng của quốc gia và hỗ trợ những địa phương chưa cân đối được thu, chi ngân sách. Phân cấp quản lý NSNN nói chung thực chất là giải quyết mối quan hệ giữa chính quyền nhà nước cấp trên với chính quyền nhà nước cấp dưới trong toàn bộ hoạt động của NSNN. Đối với ngân sách bộ, ngành việc phân cấp quản lý NSNN là việc xác định nguồn thu, nhiệm vụ chi, cũng như quyền hạn và trách nhiệm trong quá trình ngân sách của từng đơn vị dự toán trực thuộc bộ, ngành.
II. Thực Trạng Kiểm Toán Tài Chính Tại Đại Học Kinh Tế HN
Sau hơn 19 năm hoạt động, Kiểm toán Nhà nước (KTNN) đã tiến hành kiểm toán nhiều cuộc kiểm toán với quy mô khác nhau trên nhiều lĩnh vực, trọng tâm là lĩnh vực quản lý NSNN, trong đó có ngân sách bộ, ngành. Kết quả kiểm toán cho thấy, mặc dù hàng năm KTNN mới chỉ thực hiện kiểm toán được khoảng 30 đến 50% đối tượng kiểm toán, nhưng đã phát hiện nhiều sai sót trong quản lý thu-chi ngân sách, hạch toán kế toán những khoản chi bất hợp lý so với chính sách, chế độ để kiến nghị sửa đổi, bổ sung. Tuy nhiên, qua thực tiễn hoạt động đòi hỏi KTNN cần thiết phải hoàn thiện tổ chức công tác kiểm toán ngân sách bộ ngành, TW để góp phần phân bổ, quản lý, sử dụng các nguồn lực tài chính nhà nước và tài sản công một cách hợp lý, tiết kiệm và hiệu quả; phục vụ việc kiểm tra, giám sát của Nhà nước trong quản lý, sử dụng ngân sách, tiền và tài sản nhà nước.
2.1. Phạm Vi Và Đối Tượng Kiểm Toán Ngân Sách
Đề tài nghiên cứu cơ sở lý luận liên quan đến tổ chức công tác kiểm toán ngân sách bộ, ngành; khảo sát nghiên cứu thực trạng tổ chức kiểm toán ngân sách bộ, ngành của KTNN. Đề tài chỉ nghiên cứu những nội dung về tổ chức công tác kiểm toán ngân sách bộ, ngành của KTNN trong điều kiện thực hiện Luật KTNN và cơ chế, chính sách mới đối với các cơ quan, đơn vị HCSN của Nhà nước từ năm 2008 đến năm 2012. Phạm vi kiểm toán bao gồm các hoạt động thu chi ngân sách, quản lý tài sản công tại trường.
2.2. Quy Trình Kiểm Toán Ngân Sách Bộ Ngành
Để đạt mục tiêu nghiên cứu, đề tài chủ yếu áp dụng các phương pháp: Phương pháp điều tra khảo sát bằng bảng hỏi, phương pháp chuyên gia (đối tượng là những kiểm toán viên thuộc cơ quan Kiểm toán Nhà nước có kinh nghiệm trong công tác kiểm toán ngân sách bộ, ngành, sử dụng hình thức phỏng vấn theo mẫu in sẵn để thu thập và xử lý những thông tin); sử dụng các phương pháp hệ thống, phân tích và tổng hợp, đánh giá. Quy trình kiểm toán tuân thủ các chuẩn mực kiểm toán của KTNN.
III. Đánh Giá Hiệu Quả Kiểm Toán Tài Chính Tại Trường ĐH
Việc phân cấp quản lý ngân sách bộ, ngành là tất yếu khách quan, bởi lẽ: Các bộ, ngành được tổ chức hệ thống quản lý theo chiều dọc từ TW đến cơ sở, gắn với các địa bàn hành chính và nhiệm vụ của mỗi đơn vị dự toán. Các khoản thu, chi của ngân sách bộ, ngành đều gắn với các nhiệm vụ chính trị cụ thể của từng đơn vị dự toán cho nên nếu tập trung các hoạt động quản lý thu, chi ngân sách vào bộ máy ở cấp TW thì sẽ không đảm bảo đáp ứng đầy đủ, kịp thời nhu cầu chi tiêu cho hoạt động của bộ máy đó. Yêu cầu phát huy và nâng cao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm đối với từng đơn vị dự toán, cũng như cá thể hóa trách nhiệm đối với người đứng đầu đơn vị hành chính, sự nghiệp trong việc quản lý và sử dụng ngân sách.
3.1. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Hiệu Quả Kiểm Toán
Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến phân cấp quản lý ngân sách bộ, ngành, những yếu tố chủ yếu đó là: Mô hình tổ chức bộ máy nhà nước của bộ, ngành: Yếu tố có tác động trực tiếp đến phân cấp quản lý NSNN là mô hình tổ chức bộ máy của bộ, ngành; mối quan hệ giữa các đơn vị trực thuộc (các bộ phận cấu thành) của bộ, ngành đó. Căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ của từng đơn vị dự toán, đơn vị dự toán cấp trên thuộc bộ, ngành phân bổ một phần trong tổng thể nguồn lực tài chính cho việc thực hiện nhiệm vụ của đơn vị dự toán cấp dưới.
3.2. Năng Lực Và Trình Độ Quản Lý Ngân Sách
Mục đích của phân cấp quản lý ngân sách bộ, ngành là để sử dụng ngân sách tốt hơn cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của từng đơn vị trong hệ thống quản lý của bộ, ngành đó. Việc sử dụng nguồn lực tài chính được giao có tiết kiệm và hiệu quả hay không phụ thuộc rất nhiều vào năng lực, trình độ của cơ quan quản lý. Vì vậy, trong quá trình phân cấp quản lý ngân sách bộ, ngành rất cần phải xem xét đến năng lực, trình độ quản lý của các cấp dự toán trong hệ thống quản lý của bộ, ngành.
IV. Giải Pháp Hoàn Thiện Kiểm Toán Tài Chính Tại ĐH Kinh Tế
Để thực hiện tốt công tác quản lý, điều hành ngân sách nhằm đáp ứng được yêu cầu của việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của từng đơn vị trong hệ thống quản lý của bộ, ngành trong từng giai đoạn cụ thể, các cơ quan có thẩm quyền có thể quy định cụ thể việc phân cấp quản lý ngân sách bộ, ngành cho phù hợp. Nội dung của phân cấp quản lý ngân sách bộ, ngành Phân cấp quản lý ngân sách bộ, ngành chính là sự phân công trách nhiệm và quyền hạn giữa các đơn vị dự toán (cấp I, II, III) thuộc bộ, ngành và xử lý các mối quan hệ đó trong hoạt động quản lý NSNN.
4.1. Xác Định Đúng Đối Tượng Và Phạm Vi Kiểm Toán
Trong đó, đối với đơn vị dự toán cấp I có thẩm quyền hướng dẫn thực hiện các chế độ, tiêu chuẩn, định mức của Nhà nước; ban hành các tiêu chí phân bổ dự toán, tiêu chí đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, các tiêu chí khi xây dựng Quy chế chi tiêu nội bộ của các đơn vị dự toán. Đối với đơn vị dự toán cấp III là đơn vị trực tiếp quản lý và sử dụng ngân sách có trách nhiệm và quyền hạn trong việc cụ thể hóa các tiêu chuẩn, định mức, ban hành Quy chế chi tiêu nội bộ làm cơ sở để quản lý và sử dụng dự toán được giao cho phù hợp với đặc điểm của đơn vị, nhưng phải phù hợp với các quy định của cơ quan quản lý cấp trên.
4.2. Đổi Mới Phương Thức Tổ Chức Kiểm Toán
Xác định cụ thể mối quan hệ giữa các đơn vị dự toán thuộc bộ, ngành trong một chu trình ngân sách thống nhất, bao gồm các khâu: chuẩn bị và lập dự toán; phân bổ dự toán; chấp hành và quyết toán ngân sách; thanh tra và kiểm tra việc sử dụng ngân sách. Trong mối quan hệ này, việc tổ chức kiểm tra, kiểm soát của đơn vị dự toán cấp trên đối với đơn vị dự toán cấp dưới, của cơ quan tài chính, cơ quan quản lý nhà nước và các cơ quan chuyên môn đối với các đơn vị dự toán chính là thể hiện tính chất của cơ chế phân cấp quản lý ngân sách bộ, ngành.
V. Ứng Dụng Công Nghệ Trong Kiểm Toán Tài Chính Đại Học
Chu trình ngân sách (hay còn gọi là quy trình ngân sách) là thuật ngữ chỉ toàn bộ hoạt động của ngân sách từ khi bắt đầu xây dựng dự toán cho đến khi phê duyệt và công bố quyết toán ngân sách. Xét về mặt không gian, chu trình ngân sách diễn ra ở tất cả các cơ quan nhà nước, các đơn vị thụ hưởng ngân sách từ TW đến cơ sở; xét về mặt nội dung, quy trình ngân sách bộ, ngành bao gồm việc lập, phân bổ, chấp hành và quyết toán ngân sách. Xét về quan hệ lợi ích...
5.1. Sử Dụng Phần Mềm Kiểm Toán Chuyên Dụng
Việc áp dụng công nghệ thông tin vào quy trình kiểm toán giúp tăng cường tính chính xác, hiệu quả và minh bạch. Các phần mềm kiểm toán chuyên dụng cho phép tự động hóa nhiều công đoạn, giảm thiểu sai sót và tiết kiệm thời gian. Phần mềm kiểm toán cũng hỗ trợ việc phân tích dữ liệu, phát hiện gian lận và đánh giá rủi ro.
5.2. Kiểm Toán Số Và Dữ Liệu Lớn Big Data
Sử dụng kiểm toán số và phân tích dữ liệu lớn giúp kiểm toán viên có thể xử lý và phân tích một lượng lớn dữ liệu tài chính, từ đó phát hiện ra các xu hướng, mô hình bất thường và các dấu hiệu gian lận tiềm ẩn. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh số hóa và sự gia tăng của dữ liệu tài chính.
VI. Đề Xuất Cải Thiện Chất Lượng Kiểm Toán Tại ĐH Kinh Tế
Về lý luận: hệ thống tổ chức, phân cấp ngân sách bộ, ngành Trung ương; hệ thống những vấn đề cơ bản về tổ chức kiểm toán ngân sách bộ, ngành; các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức kiểm toán ngân sách bộ, ngành. Về thực trạng: Đánh giá thực trạng trên khía cạnh thực hiện nhiệm vụ kiểm toán ngân sách bộ, ngành của Kiểm toán Nhà nước trong mối quan hệ với các bộ ngành và hệ thống các văn bản pháp lý. Đưa ra một số định hướng và giải pháp hoàn thiện tổ chức công tác kiểm toán ngân sách bộ, ngành TW của Kiểm toán Nhà nước:
6.1. Nâng Cao Năng Lực Nguồn Nhân Lực Kiểm Toán
Đầu tư vào đào tạo và phát triển nguồn nhân lực kiểm toán là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng kiểm toán. Cần có các chương trình đào tạo chuyên sâu về kiểm toán tài chính, kiểm toán hoạt động và kiểm toán tuân thủ, cũng như các kỹ năng mềm cần thiết để giao tiếp và làm việc hiệu quả.
6.2. Tăng Cường Tính Độc Lập Của Kiểm Toán Viên
Đảm bảo tính độc lập của kiểm toán viên là yếu tố quan trọng để đảm bảo tính khách quan và trung thực của kết quả kiểm toán. Cần có các quy định và cơ chế để bảo vệ kiểm toán viên khỏi áp lực từ các bên liên quan và đảm bảo họ có thể thực hiện công việc một cách độc lập.
