Luận văn thạc sĩ: Khảo sát định nghĩa danh từ và vị từ trong từ điển tiếng Việt của Hoàng Phê (2000)

Mục đích của nghiên cứu này là khảo sát và phân tích các định nghĩa danh từ và vị từ trong từ điển tiếng Việt của Hoàng Phê (2000). Nghiên cứu nhằm làm rõ các vấn đề lý luận liên quan đến nghĩa của từ và cách phân tích, giải thích nghĩa từ. Từ điển không chỉ là công cụ tra cứu mà còn là nguồn tri thức phong phú cho người sử dụng. Việc xây dựng một cuốn từ điển tường giải đòi hỏi sự đầu tư công sức và thời gian từ đội ngũ biên soạn. Đặc biệt, phần định nghĩa và miêu tả nghĩa của từ là rất quan trọng. Nếu định nghĩa rõ ràng và dễ hiểu, người đọc sẽ có cái nhìn chính xác hơn về từ ngữ. Nghiên cứu này cũng góp phần khẳng định và bổ sung vào các phương pháp phân tích, giải thích nghĩa từ trong từ điển tường giải tiếng Việt.

Nghiên cứu về định nghĩa và cách nêu định nghĩa không phải là vấn đề mới. Tác giả Rey – Debove đã thống kê các kiểu loại định nghĩa trong từ điển và phân biệt giữa định nghĩa trong từ điển với định nghĩa của logic học. Ở Việt Nam, Hoàng Phê đã có những nghiên cứu sâu sắc về phân tích ngữ nghĩa trong cuốn Lô gic ngôn ngữ học. Các tác giả khác như Chu Bích Thu cũng đã nhấn mạnh tầm quan trọng của lời định nghĩa trong từ điển. Việc phân loại từ và xây dựng mô hình định nghĩa hiện nay đang được quan tâm đặc biệt, với sự phát triển của các phần mềm hỗ trợ. Nghiên cứu này sẽ tiếp nối những công trình trước đó, nhằm làm rõ hơn về cách nêu định nghĩa và miêu tả nghĩa trong từ điển.

Đối tượng nghiên cứu của luận văn là lời định nghĩa của danh từ và vị từ trong Từ Điển Tiếng Việt do Hoàng Phê biên soạn năm 2000. Do số lượng từ vựng rất lớn, nghiên cứu chỉ tập trung vào một số nhóm từ nổi bật và mô hình định nghĩa đặc trưng của chúng. Phạm vi nghiên cứu sẽ bao gồm các tiểu loại danh từ và vị từ, từ đó đưa ra những nhận xét về cách định nghĩa trong từ điển. Việc phân loại và phân tích sẽ giúp xác định các đặc điểm riêng của từng nhóm từ, từ đó làm rõ hơn về cách thức định nghĩa và miêu tả nghĩa trong từ điển.

Nghĩa của từ là một đối tượng nghiên cứu quan trọng trong ngữ nghĩa học. Ngữ nghĩa học hiện đại không chỉ miêu tả mà còn phát hiện các quy tắc tạo nghĩa. Nghĩa của từ bao gồm các thành tố nghĩa nhỏ hơn, như sở chỉ và sở thị. Sở chỉ là cá thể sự vật mà từ chỉ ra, trong khi sở thị là tên gọi chung cho một lớp sự vật. Việc phân tích nghĩa từ giúp hiểu rõ hơn về cấu trúc và bản chất của nghĩa từ, từ đó có thể xây dựng các mô hình định nghĩa phù hợp. Các thành tố nghĩa này có thể được phân tách và sắp xếp theo một tổ chức nhất định, giúp người nghiên cứu dễ dàng nhận diện và phân biệt giữa các từ.

Phân tích nghĩa của từ là quá trình xác định số lượng nghĩa và các thành tố của mỗi nghĩa. Phương pháp phân tích thành tố nghĩa thường được sử dụng để tìm ra nét nghĩa chung và riêng của từ. Ngữ cảnh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phân tích nghĩa, giúp xác định nghĩa của từ trong từng trường hợp cụ thể. Việc áp dụng phương pháp này không chỉ giúp làm rõ nghĩa của từ mà còn hỗ trợ trong việc xây dựng các mô hình định nghĩa cho các nhóm từ khác nhau. Các bước thực hiện phương pháp này bao gồm tập hợp và phân loại ngữ cảnh, từ đó rút ra các kết luận về nghĩa của từ.