Tổng quan nghiên cứu

Kế toán quản trị chi phí đóng vai trò then chốt trong việc quản lý tài chính và nâng cao hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp có thu, đặc biệt là trong lĩnh vực y tế công lập. Bệnh viện Phụ sản Thanh Hóa, với hơn 40 năm phát triển, đã trở thành bệnh viện chuyên khoa hạng I tuyến tỉnh, quy mô 750 giường bệnh, đội ngũ nhân sự gần 700 người và thực hiện hơn 100.000 lượt khám chữa bệnh mỗi năm. Trong bối cảnh chuyển đổi cơ chế tài chính sang tự chủ, việc hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị chi phí tại bệnh viện là cấp thiết nhằm đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn lực, kiểm soát chi phí và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc phân tích thực trạng kế toán quản trị chi phí tại Bệnh viện Phụ sản Thanh Hóa giai đoạn 2018-2020, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hoạt động kế toán quản trị chi phí trong bệnh viện, với dữ liệu thu thập từ báo cáo tài chính, số liệu thu chi và trao đổi trực tiếp với các cán bộ quản lý. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp thông tin chính xác, kịp thời cho ban lãnh đạo trong việc ra quyết định, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước và nguồn thu dịch vụ khám chữa bệnh, đồng thời hỗ trợ bệnh viện phát triển bền vững trong giai đoạn tự chủ tài chính.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết trọng tâm: lý thuyết kế toán quản trị chi phí và lý thuyết quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp có thu. Kế toán quản trị chi phí được hiểu là quá trình định lượng, tổng hợp và phân tích các chi phí nhằm cung cấp thông tin cho nhà quản trị ra quyết định hiệu quả. Lý thuyết này nhấn mạnh vai trò của kế toán quản trị trong việc lập dự toán, kiểm soát chi phí và phân tích điểm hòa vốn.

Bên cạnh đó, lý thuyết quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp có thu tập trung vào đặc điểm hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, nguồn thu chủ yếu từ ngân sách nhà nước và dịch vụ công, cùng với yêu cầu tự chủ tài chính. Các khái niệm chính bao gồm phân loại chi phí (định phí, biến phí, chi phí hỗn hợp), phân loại nguồn thu (ngân sách nhà nước, viện phí, thu dịch vụ khác), và nguyên tắc lập dự toán, kiểm soát chi tiêu theo quy định pháp luật.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu nghiên cứu bao gồm tài liệu thứ cấp và sơ cấp. Tài liệu thứ cấp được thu thập từ các văn bản pháp luật, báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán của Bệnh viện Phụ sản Thanh Hóa giai đoạn 2018-2020, cùng các nghiên cứu khoa học liên quan. Tài liệu sơ cấp được thu thập qua phỏng vấn trực tiếp với lãnh đạo bệnh viện, kế toán trưởng, trưởng các phòng ban liên quan.

Phương pháp phân tích sử dụng chủ yếu là phương pháp thống kê mô tả, so sánh số liệu thu chi qua các năm, đối chiếu dự toán và thực tế, phân tích cơ cấu chi phí và nguồn thu. Phần mềm Excel được sử dụng để xử lý và trình bày số liệu. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ số liệu tài chính của bệnh viện trong 3 năm, cùng các ý kiến chuyên môn từ 15 cán bộ quản lý và kế toán. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2018 đến tháng 12/2020, tập trung phân tích biến động tài chính và hiệu quả quản lý chi phí trong giai đoạn này.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu và cơ cấu chi phí thay đổi rõ rệt: Nguồn thu từ ngân sách nhà nước giảm mạnh từ 26.071 triệu đồng năm 2018 xuống còn 4.961 triệu đồng năm 2020, tương ứng giảm 74,2%. Trong khi đó, nguồn thu từ viện phí và dịch vụ khám chữa bệnh tăng từ 104.000 triệu đồng năm 2018 lên khoảng 179.000 triệu đồng năm 2020, chiếm 70-80% tổng nguồn thu, tăng trung bình 14-16% mỗi năm.

  2. Cơ cấu chi phí tập trung vào chi cho con người và nghiệp vụ chuyên môn: Chi cho nhân sự chiếm khoảng 40-45% tổng chi thường xuyên, tăng từ 80.836 triệu đồng năm 2018 lên 115.171 triệu đồng năm 2020. Chi cho nghiệp vụ chuyên môn chiếm 13-33%, chủ yếu là chi mua thuốc, vật tư y tế. Chi mua sắm tài sản cố định chiếm 14-20% tổng chi ngân sách nhà nước, phản ánh đầu tư mạnh vào cơ sở vật chất và trang thiết bị hiện đại.

  3. Tổ chức bộ máy kế toán tập trung, kết hợp kế toán tài chính và quản trị: Phòng Tài chính - Kế toán chịu trách nhiệm toàn bộ công tác kế toán, sử dụng hệ thống chứng từ và tài khoản theo quy định của Bộ Tài chính. Tuy nhiên, kế toán quản trị chi phí chưa được tách riêng, dẫn đến thông tin cung cấp cho ban lãnh đạo chưa đầy đủ và kịp thời.

  4. Công tác lập dự toán và kiểm soát chi phí còn nhiều hạn chế: Việc lập dự toán dựa trên kinh nghiệm và số liệu thực tế nhưng chưa có hệ thống định mức chi phí chi tiết cho từng hoạt động. Kiểm soát chi tiêu chưa chặt chẽ, dẫn đến một số khoản chi vượt dự toán hoặc chưa phân bổ hợp lý, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những tồn tại trên xuất phát từ việc chuyển đổi cơ chế tài chính từ cấp phát sang tự chủ tài chính, đòi hỏi hệ thống kế toán quản trị chi phí phải được hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu quản lý mới. So với các nghiên cứu trong ngành y tế công lập, Bệnh viện Phụ sản Thanh Hóa đã có bước tiến trong việc tăng nguồn thu dịch vụ và đầu tư trang thiết bị, nhưng vẫn còn hạn chế trong quản lý chi phí và cung cấp thông tin kế toán quản trị.

Việc chưa tách bạch kế toán quản trị chi phí khiến thông tin không phản ánh chính xác chi tiết chi phí theo từng hoạt động, gây khó khăn cho việc ra quyết định về giá dịch vụ, kiểm soát chi phí và lập kế hoạch tài chính. Biểu đồ cơ cấu nguồn thu và chi phí qua các năm sẽ minh họa rõ sự chuyển dịch nguồn tài chính và tỷ trọng chi tiêu, giúp nhận diện các điểm cần cải thiện.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của kế toán quản trị chi phí trong việc nâng cao hiệu quả tài chính và chất lượng dịch vụ y tế, đồng thời làm rõ nhu cầu cấp thiết hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị chi phí phù hợp với đặc thù bệnh viện và cơ chế tự chủ tài chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống phân loại và định mức chi phí: Xây dựng hệ thống phân loại chi phí chi tiết theo từng hoạt động, khoa phòng, dịch vụ nhằm cung cấp thông tin chính xác cho việc lập dự toán và kiểm soát chi phí. Định mức chi phí cần được cập nhật hàng năm dựa trên số liệu thực tế và tiêu chuẩn ngành. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế toán phối hợp với các khoa phòng. Thời gian: 6-12 tháng.

  2. Tách riêng bộ phận kế toán quản trị chi phí: Thành lập bộ phận kế toán quản trị độc lập hoặc phân công rõ ràng nhiệm vụ kế toán quản trị trong phòng tài chính để đảm bảo cung cấp thông tin kịp thời, chính xác cho ban lãnh đạo. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc bệnh viện. Thời gian: 3-6 tháng.

  3. Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi phí: Triển khai phần mềm kế toán quản trị chi phí tích hợp với hệ thống quản lý bệnh viện để tự động hóa thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu chi phí, giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch. Chủ thể thực hiện: Phòng Công nghệ thông tin phối hợp Phòng Tài chính - Kế toán. Thời gian: 12-18 tháng.

  4. Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực kế toán quản trị: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kế toán quản trị chi phí, phân tích tài chính cho cán bộ kế toán và quản lý nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng thông tin kế toán quản trị. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc phối hợp với các cơ sở đào tạo. Thời gian: liên tục hàng năm.

  5. Xây dựng quy chế kiểm soát chi tiêu và đánh giá hiệu quả: Thiết lập quy trình kiểm soát chi tiêu chặt chẽ, định kỳ đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn lực, so sánh thực hiện với dự toán để kịp thời điều chỉnh. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế toán phối hợp Ban Kiểm soát nội bộ. Thời gian: 6 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo các bệnh viện công lập: Giúp hiểu rõ vai trò và phương pháp hoàn thiện kế toán quản trị chi phí trong bối cảnh tự chủ tài chính, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và chất lượng dịch vụ.

  2. Phòng Tài chính - Kế toán bệnh viện: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng hệ thống kế toán quản trị chi phí phù hợp, cải tiến quy trình lập dự toán, kiểm soát chi phí và báo cáo tài chính.

  3. Các nhà quản lý y tế và chuyên gia tài chính công: Hỗ trợ trong việc xây dựng chính sách, quy định về quản lý tài chính và kế toán trong đơn vị sự nghiệp có thu, đặc biệt trong lĩnh vực y tế.

  4. Sinh viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành kế toán, quản lý y tế: Là tài liệu tham khảo quý giá về ứng dụng kế toán quản trị chi phí trong thực tiễn đơn vị sự nghiệp y tế, giúp nâng cao kiến thức và kỹ năng nghiên cứu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán quản trị chi phí khác gì so với kế toán tài chính?
    Kế toán quản trị chi phí tập trung cung cấp thông tin nội bộ cho nhà quản trị nhằm lập kế hoạch, kiểm soát và ra quyết định, mang tính dự báo và chi tiết theo từng hoạt động. Trong khi đó, kế toán tài chính chủ yếu phản ánh thông tin tổng hợp, khách quan về tình hình tài chính cho các bên ngoài.

  2. Tại sao Bệnh viện Phụ sản Thanh Hóa cần hoàn thiện kế toán quản trị chi phí?
    Do chuyển sang cơ chế tự chủ tài chính, bệnh viện cần hệ thống kế toán quản trị chi phí chính xác, kịp thời để kiểm soát chi phí, lập dự toán hợp lý, từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực và chất lượng dịch vụ y tế.

  3. Nguồn thu chính của bệnh viện hiện nay là gì?
    Nguồn thu chủ yếu là từ viện phí và dịch vụ khám chữa bệnh, chiếm khoảng 70-80% tổng nguồn thu, trong khi nguồn ngân sách nhà nước cấp giảm mạnh theo lộ trình tự chủ tài chính.

  4. Làm thế nào để kiểm soát chi phí hiệu quả trong bệnh viện?
    Cần xây dựng định mức chi phí chi tiết, áp dụng quy trình kiểm soát chi tiêu chặt chẽ, sử dụng công nghệ thông tin để theo dõi và phân tích chi phí, đồng thời đào tạo nhân viên kế toán quản trị nâng cao năng lực.

  5. Phân tích điểm hòa vốn có ý nghĩa gì trong quản lý chi phí bệnh viện?
    Phân tích điểm hòa vốn giúp xác định mức doanh thu và khối lượng dịch vụ cần đạt để bù đắp chi phí, từ đó hỗ trợ nhà quản lý đưa ra quyết định về giá dịch vụ, quy mô hoạt động và chiến lược phát triển.

Kết luận

  • Kế toán quản trị chi phí là công cụ thiết yếu giúp Bệnh viện Phụ sản Thanh Hóa nâng cao hiệu quả quản lý tài chính trong bối cảnh tự chủ tài chính.
  • Nguồn thu từ viện phí và dịch vụ khám chữa bệnh ngày càng chiếm tỷ trọng lớn, trong khi ngân sách nhà nước cấp giảm mạnh.
  • Cơ cấu chi phí tập trung vào chi cho nhân sự và nghiệp vụ chuyên môn, phản ánh nhu cầu đầu tư phát triển và nâng cao chất lượng dịch vụ.
  • Hệ thống kế toán quản trị chi phí hiện tại chưa tách bạch rõ ràng, gây hạn chế trong cung cấp thông tin cho quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị chi phí, áp dụng công nghệ và nâng cao năng lực nhân sự nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý mới.

Next steps: Triển khai xây dựng hệ thống phân loại chi phí, thành lập bộ phận kế toán quản trị riêng, áp dụng phần mềm quản lý chi phí và tổ chức đào tạo chuyên sâu trong vòng 12 tháng tới.

Call to action: Ban lãnh đạo và các phòng ban liên quan cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp đề xuất, đảm bảo sự phát triển bền vững và nâng cao hiệu quả hoạt động của Bệnh viện Phụ sản Thanh Hóa.