I. Tổng quan về Hiệp định CPTPP và sở hữu trí tuệ
Hiệp định CPTPP (Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership) là một hiệp định thương mại tự do quan trọng, được ký kết vào ngày 8/3/2018 giữa 11 quốc gia thành viên, trong đó có Việt Nam. Hiệp định này bao gồm 30 chương, trong đó Chương 18 tập trung vào các cam kết liên quan đến sở hữu trí tuệ. Mục tiêu của chương này không chỉ là bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ mà còn thúc đẩy đổi mới công nghệ và chuyển giao tri thức. CPTPP yêu cầu các quốc gia thành viên tuân thủ các điều ước quốc tế về sở hữu trí tuệ như Hiệp ước Hợp tác Sáng chế (PCT), Công ước Paris, và Công ước Berne.
1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của CPTPP
Tiền thân của CPTPP là Hiệp định Đối tác Kinh tế Chiến lược Xuyên Thái Bình Dương (TPP), được khởi xướng từ năm 2005. Sau khi Hoa Kỳ rút khỏi TPP vào năm 2017, 11 quốc gia còn lại đã thống nhất khôi phục và ký kết CPTPP vào năm 2018. Hiệp định này đã tạm hoãn 20 điều khoản, chủ yếu liên quan đến các cam kết cứng rắn về sở hữu trí tuệ do Hoa Kỳ đề xuất. Điều này tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các quốc gia thành viên trong việc thực thi các quy định về sở hữu trí tuệ.
1.2. Mục tiêu và nguyên tắc của CPTPP về sở hữu trí tuệ
Mục tiêu của Chương 18 trong CPTPP là bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, đồng thời thúc đẩy đổi mới công nghệ và chuyển giao tri thức. Hiệp định ghi nhận nguyên tắc chung trong việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, bao gồm việc ngăn chặn sự lạm dụng quyền sở hữu trí tuệ và các hành vi cản trở thương mại một cách bất hợp lý. CPTPP cũng yêu cầu các quốc gia thành viên tham gia các điều ước quốc tế về sở hữu trí tuệ như Hiệp ước Hợp tác Sáng chế (PCT) và Công ước Berne.
II. Các cam kết về bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ trong CPTPP
Chương 18 của CPTPP quy định chi tiết về bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ đối với các đối tượng như nhãn hiệu, sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, và quyền tác giả. Hiệp định yêu cầu các quốc gia thành viên mở rộng phạm vi bảo hộ đối với các đối tượng này, bao gồm cả nhãn hiệu âm thanh và mùi. Đối với sáng chế, CPTPP đưa ra quy định về 'ân hạn' (grace period), cho phép người nộp đơn công bố thông tin sáng chế trong vòng 12 tháng trước khi nộp đơn mà không làm mất tính mới của sáng chế.
2.1. Bảo hộ nhãn hiệu và chỉ dẫn địa lý
CPTPP yêu cầu các quốc gia thành viên mở rộng phạm vi bảo hộ đối với nhãn hiệu, bao gồm cả nhãn hiệu âm thanh và mùi. Hiệp định cũng quy định về thời gian bảo hộ tối thiểu đối với nhãn hiệu và cải cách thủ tục hành chính trong quy trình thẩm định và đăng ký nhãn hiệu. Đối với chỉ dẫn địa lý, CPTPP cho phép các quốc gia lựa chọn cơ chế bảo hộ phù hợp, hoặc theo cơ chế chung với nhãn hiệu hoặc theo cơ chế riêng.
2.2. Bảo hộ sáng chế và kiểu dáng công nghiệp
CPTPP quy định chi tiết về các tiêu chuẩn bảo hộ sáng chế, bao gồm cả các phương pháp phòng ngừa, chẩn đoán và chữa bệnh. Hiệp định cũng yêu cầu các quốc gia thành viên bảo hộ đầy đủ và hiệu quả kiểu dáng công nghiệp, ngay cả khi kiểu dáng được thực hiện trên một phần của sản phẩm. Đối với quyền tác giả, CPTPP yêu cầu bảo hộ các quyền sao chép, truyền đạt tới công chúng và phân phối tác phẩm.
III. Các cam kết về thực thi quyền sở hữu trí tuệ trong CPTPP
CPTPP không chỉ quy định về bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ mà còn đề cập đến việc thực thi các quyền này. Hiệp định yêu cầu các quốc gia thành viên thiết lập hệ thống pháp luật hiệu quả để xử lý các hành vi vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Các biện pháp thực thi bao gồm cả thủ tục dân sự, hành chính và hình sự. CPTPP cũng quy định về các biện pháp tại biên giới, bao gồm việc đình chỉ thông quan hàng hóa nghi ngờ xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.
3.1. Thủ tục dân sự và hành chính
CPTPP yêu cầu các quốc gia thành viên thiết lập hệ thống pháp luật hiệu quả để xử lý các hành vi vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Các thủ tục dân sự và hành chính phải được thực hiện một cách công bằng, đơn giản và nhanh chóng. Hiệp định cũng quy định về các biện pháp khẩn cấp tạm thời, bao gồm việc tạm giữ hàng hóa nghi ngờ xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.
3.2. Thủ tục hình sự và biện pháp tại biên giới
CPTPP yêu cầu các quốc gia thành viên xử lý hình sự đối với các hành vi vi phạm quyền sở hữu trí tuệ ở quy mô thương mại. Các biện pháp tại biên giới bao gồm việc đình chỉ thông quan hàng hóa nghi ngờ xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ và tiêu hủy hàng hóa vi phạm. Hiệp định cũng quy định về việc công khai các phán quyết và quyết định hành chính liên quan đến vi phạm quyền sở hữu trí tuệ.
