Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách xã là công cụ tài chính quan trọng giúp chính quyền cấp xã thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao, đồng thời phản ánh các quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ của Nhà nước. Trên địa bàn huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định, với 13 xã, thị trấn và dân số khoảng 189 nghìn người, công tác kế toán ngân sách xã đóng vai trò then chốt trong quản lý tài chính, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Giai đoạn 2017-2019, tổng thu ngân sách của các xã, thị trấn trên địa bàn huyện có xu hướng tăng, trong đó các khoản thu phân cấp 100% và thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm chiếm tỷ trọng lớn. Tuy nhiên, công tác kế toán ngân sách xã còn tồn tại nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và sử dụng ngân sách.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích, đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán ngân sách xã trên địa bàn huyện Tuy Phước, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả và hiệu lực quản lý ngân sách nhà nước cấp xã. Nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2017-2019, với phạm vi địa lý là toàn bộ 13 xã, thị trấn thuộc huyện Tuy Phước. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện tổ chức công tác kế toán ngân sách xã, góp phần lành mạnh hóa, hiện đại hóa công tác quản lý tài chính địa phương, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý ra quyết định chính xác, kịp thời.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết ngân sách nhà nước: Định nghĩa ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Ngân sách xã là cấp ngân sách nhỏ nhất trong hệ thống ngân sách nhà nước, vừa là cấp ngân sách vừa là đơn vị dự toán ngân sách.

  • Nguyên tắc tổ chức công tác kế toán ngân sách xã: Bao gồm nguyên tắc thống nhất, nguyên tắc phù hợp, nguyên tắc tuân thủ và nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả. Các nguyên tắc này đảm bảo tổ chức kế toán khoa học, phù hợp với đặc điểm hoạt động và quy định pháp luật, đồng thời tối ưu hóa chi phí và hiệu quả thông tin kế toán.

  • Mô hình tổ chức công tác kế toán ngân sách xã: Bao gồm các nội dung chính như lập dự toán ngân sách hàng năm, tổ chức hệ thống chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản và sổ sách kế toán, công tác kế toán thu - chi ngân sách, lập báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán, tổ chức bộ máy kế toán.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm: dự toán ngân sách, chứng từ kế toán, tài khoản kế toán, sổ kế toán, báo cáo tài chính ngân sách xã, ngân sách địa phương, thu chi ngân sách, kế toán thuế, kế toán hành chính sự nghiệp.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn áp dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Số liệu thu chi ngân sách xã giai đoạn 2017-2019 do Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện Tuy Phước cung cấp.

  • Văn bản pháp luật liên quan như Luật Ngân sách Nhà nước số 83/2015/QH13, Nghị định 174/2016/NĐ-CP, Thông tư 70/2019/TT-BTC.

  • Tài liệu, báo cáo, các công trình nghiên cứu liên quan về kế toán ngân sách xã.

Phương pháp phân tích bao gồm tổng hợp, phân tích số liệu thống kê, so sánh thực trạng với các quy định pháp luật và chuẩn mực kế toán hiện hành. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ 13 xã, thị trấn trên địa bàn huyện Tuy Phước. Phương pháp chọn mẫu là khảo sát toàn bộ đơn vị nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2019, tập trung phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập dự toán ngân sách xã: Các xã trên địa bàn huyện Tuy Phước đều thực hiện lập dự toán ngân sách hàng năm theo quy trình thống nhất, dựa trên các căn cứ như kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi, chế độ tiêu chuẩn định mức chi và số kiểm tra dự toán của UBND huyện. Tuy nhiên, việc dự toán còn mang tính ước lượng, chưa phản ánh chính xác tiềm năng thu ngân sách, dẫn đến dự toán thu năm 2019 của một số xã như Phước An đạt khoảng 6.7 tỷ đồng, trong khi thực tế thu có thể cao hơn.

  2. Tình hình thu ngân sách xã giai đoạn 2017-2019: Tổng thu ngân sách của 13 xã, thị trấn có xu hướng tăng qua các năm, với tổng thu năm 2019 đạt khoảng 24 tỷ đồng ở một số xã lớn. Các khoản thu phân cấp 100% và thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm chiếm tỷ trọng lớn, trong đó thu bổ sung từ ngân sách cấp trên cũng đóng vai trò quan trọng. Ví dụ, xã Phước Quang có tổng thu năm 2019 khoảng 4.8 tỷ đồng.

  3. Tình hình chi ngân sách xã: Chi ngân sách xã bao gồm chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên. Giai đoạn 2017-2019, chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn, phục vụ cho hoạt động của các cơ quan nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội, chi sự nghiệp giáo dục, y tế, văn hóa, thể thao và các hoạt động an ninh trật tự. Ví dụ, xã Phước Lộc chi ngân sách năm 2019 đạt khoảng 17 tỷ đồng, trong đó chi thường xuyên chiếm phần lớn.

  4. Tổ chức công tác kế toán ngân sách xã: Công tác kế toán được tổ chức theo các bước chuẩn mực, bao gồm lập dự toán, tổ chức chứng từ, hệ thống tài khoản và sổ sách kế toán, kế toán thu - chi ngân sách, lập báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán, tổ chức bộ máy kế toán. Tuy nhiên, thực tế còn tồn tại một số hạn chế như thiếu đồng bộ trong hệ thống chứng từ, chưa ứng dụng công nghệ thông tin đầy đủ, bộ máy kế toán còn mỏng, ảnh hưởng đến chất lượng thông tin kế toán.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những tồn tại trên xuất phát từ đặc điểm kinh tế - xã hội của huyện Tuy Phước, với nhiều xã có quy mô nhỏ, nguồn thu hạn chế, điều kiện cơ sở vật chất và nhân lực kế toán còn yếu. So với các nghiên cứu tại các địa phương khác như huyện Phù Mỹ hay Tây Hòa, tình hình tổ chức công tác kế toán ngân sách xã tại Tuy Phước có nhiều điểm tương đồng về khó khăn trong quản lý chứng từ, sổ sách và bộ máy kế toán.

Việc chưa áp dụng rộng rãi công nghệ thông tin trong kế toán ngân sách xã làm giảm hiệu quả xử lý và cung cấp thông tin kịp thời. Bên cạnh đó, việc lập dự toán ngân sách còn mang tính ước lượng, chưa phản ánh chính xác nguồn thu thực tế, ảnh hưởng đến khả năng cân đối ngân sách và phân bổ chi tiêu hợp lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện xu hướng thu, chi ngân sách xã qua các năm, bảng tổng hợp số liệu thu chi theo từng xã, sơ đồ quy trình tổ chức công tác kế toán ngân sách xã, giúp minh họa rõ nét thực trạng và các bước tổ chức kế toán.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình lập dự toán ngân sách xã: Đề nghị các xã tăng cường phối hợp với các phòng ban liên quan để thu thập số liệu chính xác, cập nhật kịp thời các biến động kinh tế - xã hội nhằm xây dựng dự toán sát thực tế. Mục tiêu nâng cao độ chính xác dự toán thu ngân sách lên trên 90% trong vòng 1-2 năm. Chủ thể thực hiện là bộ phận kế toán xã phối hợp UBND xã và Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện.

  2. Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kế toán: Triển khai phần mềm kế toán ngân sách xã đồng bộ, giúp tự động hóa quy trình xử lý chứng từ, ghi sổ và lập báo cáo tài chính. Mục tiêu hoàn thành trong 2 năm, giảm thời gian xử lý kế toán xuống 30%. Chủ thể thực hiện là UBND huyện phối hợp Sở Tài chính và các đơn vị công nghệ.

  3. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cho cán bộ kế toán xã: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kế toán ngân sách, cập nhật các quy định mới và kỹ năng ứng dụng công nghệ. Mục tiêu nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng tin học cho 100% cán bộ kế toán xã trong 1 năm. Chủ thể thực hiện là Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện phối hợp các cơ sở đào tạo.

  4. Hoàn thiện bộ máy kế toán ngân sách xã: Đề xuất tăng cường nhân sự kế toán, phân công rõ ràng nhiệm vụ giữa kế toán tài chính và kế toán quản trị nhằm nâng cao chất lượng thông tin kế toán. Mục tiêu xây dựng bộ máy kế toán phù hợp với quy mô hoạt động của từng xã trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện là UBND xã và UBND huyện.

  5. Tăng cường kiểm tra, giám sát công tác kế toán ngân sách xã: Thiết lập hệ thống kiểm tra nội bộ, định kỳ đánh giá chất lượng công tác kế toán, phát hiện và xử lý kịp thời các sai sót. Mục tiêu giảm thiểu sai phạm kế toán xuống dưới 5% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện là Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện và UBND xã.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ kế toán ngân sách xã, phường, thị trấn: Nghiên cứu giúp nâng cao kiến thức, kỹ năng tổ chức công tác kế toán ngân sách, áp dụng các quy định mới và cải tiến quy trình làm việc.

  2. Lãnh đạo UBND cấp xã và huyện: Hỗ trợ trong việc ra quyết định quản lý tài chính, phân bổ ngân sách hợp lý, giám sát công tác kế toán nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

  3. Phòng Tài chính - Kế hoạch các huyện, tỉnh: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, hướng dẫn và kiểm tra công tác kế toán ngân sách xã trên địa bàn quản lý.

  4. Giảng viên, sinh viên chuyên ngành Kế toán, Tài chính công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về tổ chức công tác kế toán ngân sách xã, phục vụ nghiên cứu, giảng dạy và học tập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác kế toán ngân sách xã gồm những nội dung chính nào?
    Công tác kế toán ngân sách xã bao gồm lập dự toán ngân sách hàng năm, tổ chức chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản và sổ sách kế toán, kế toán thu - chi ngân sách, lập báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán, tổ chức bộ máy kế toán. Ví dụ, việc lập dự toán dựa trên kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và các quy định phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi.

  2. Nguyên tắc tổ chức công tác kế toán ngân sách xã là gì?
    Bao gồm nguyên tắc thống nhất (đảm bảo sự đồng bộ trong quản lý và ghi chép), nguyên tắc phù hợp (phù hợp với đặc điểm hoạt động và điều kiện đơn vị), nguyên tắc tuân thủ (tuân thủ quy định pháp luật), nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả (tối ưu chi phí và chất lượng thông tin).

  3. Tại sao cần ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán ngân sách xã?
    Ứng dụng công nghệ giúp tự động hóa quy trình xử lý chứng từ, ghi sổ, lập báo cáo, giảm thiểu sai sót và tăng tốc độ cung cấp thông tin. Ví dụ, phần mềm kế toán giúp kế toán viên xử lý số liệu nhanh hơn và chính xác hơn.

  4. Những khó khăn thường gặp trong tổ chức công tác kế toán ngân sách xã?
    Bao gồm thiếu nhân lực kế toán có trình độ, hệ thống chứng từ chưa đồng bộ, chưa áp dụng công nghệ thông tin đầy đủ, dự toán ngân sách chưa sát thực tế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác kế toán ngân sách xã?
    Cần hoàn thiện quy trình lập dự toán, ứng dụng công nghệ thông tin, đào tạo nâng cao năng lực cán bộ kế toán, hoàn thiện bộ máy kế toán và tăng cường kiểm tra, giám sát. Ví dụ, tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu giúp cán bộ kế toán cập nhật kiến thức và kỹ năng mới.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và phân tích thực trạng tổ chức công tác kế toán ngân sách xã trên địa bàn huyện Tuy Phước giai đoạn 2017-2019, với số liệu thu chi cụ thể và đánh giá chi tiết.

  • Phát hiện các tồn tại như dự toán ngân sách chưa chính xác, bộ máy kế toán còn mỏng, chưa ứng dụng công nghệ thông tin hiệu quả, ảnh hưởng đến chất lượng quản lý ngân sách.

  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quy trình lập dự toán, ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao năng lực cán bộ kế toán, hoàn thiện bộ máy kế toán và tăng cường kiểm tra, giám sát.

  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính cấp xã, hỗ trợ các nhà quản lý ra quyết định chính xác, kịp thời.

  • Khuyến nghị các bước tiếp theo gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm, đồng thời mở rộng nghiên cứu áp dụng cho các địa phương khác nhằm hoàn thiện công tác kế toán ngân sách xã trên phạm vi toàn quốc.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý tài chính địa phương và cán bộ kế toán ngân sách xã nên áp dụng các giải pháp nghiên cứu để nâng cao hiệu quả công tác kế toán, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.