Hoàn thiện công tác quản lý thuế tài nguyên tại Cục Thuế tỉnh Đắk Lắk

Các học giả và sách báo kinh tế thế giới chưa thống nhất về khái niệm thuế do góc độ nghiên cứu khác biệt. Ph.Ăngghen cho rằng thuế là sự đóng góp của công dân để duy trì quyền lực nhà nước. Mác phát triển thêm rằng trong một nhà nước có giai cấp, thuế là khoản đóng góp bắt buộc để duy trì quyền lực của giai cấp đó. Từ điển kinh tế của Chrisopher Pass and Bryan Lowes (1994) định nghĩa thuế là biện pháp của chính phủ đánh trên thu nhập, của cải, vốn, chi tiêu và tài sản. Makkollhell and Bruy-M (1993) định nghĩa thuế là khoản chuyển giao bắt buộc bằng tiền (hoặc bằng hàng hóa, dịch vụ) cho chính phủ mà không nhận được trực tiếp hàng hóa, dịch vụ nào cả, không phải là tiền phạt. Các quan điểm này chỉ phù hợp với giai đoạn phát triển của thuế trong thời đoạn lịch sử nhất định.

Thuế có vai trò quan trọng trong nền kinh tế. Thứ nhất, thuế là công cụ chủ yếu huy động tập trung nguồn lực cho Nhà nước, là nguồn thu chính của NSNN. Thứ hai, thuế là công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế, giúp ổn định kinh tế và kiểm soát lạm phát. Thứ ba, thuế góp phần điều hòa thu nhập và thực hiện công bằng xã hội trong phân phối, giảm bớt sự chênh lệch giàu nghèo. Việc quản lý và sử dụng hiệu quả nguồn thu từ thuế là yếu tố then chốt để đảm bảo sự phát triển bền vững của đất nước.

Theo Điều 2, Luật Thuế tài nguyên số 45/2009/QH12 và Điều 2, Thông tư số 105/2010/TT-BTC của Bộ Tài chính, đối tượng chịu thuế tài nguyên là các tài nguyên thiên nhiên trong phạm vi đất liền, hải đảo, nội thuỷ, lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa thuộc chủ quyền và quyền tài phán của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Điều này bao gồm các loại khoáng sản, lâm sản, hải sản và các loại tài nguyên khác được khai thác từ môi trường tự nhiên.

Xét về bản chất, thuế tài nguyên là loại thuế gián thu, thu vào người tiêu dùng, vì thuế tài nguyên đã được tính trong giá thành sản phẩm tài nguyên. Người khai thác chỉ là người nộp hộ cho người tiêu dùng. Tuy nhiên, xét ở góc độ quan hệ sở hữu, nó mang tính chất là một khoản thu về từ việc chuyển nhượng tài nguyên thiên nhiên giữa một bên là Nhà nước, một bên là các tổ chức, cá nhân khai thác tài nguyên. Bản chất của vấn đề này tương tự như việc các tổ chức, cá nhân trả tiền để mua tài nguyên từ các quốc gia khác về để sản xuất, kinh doanh.

Cục Thuế tỉnh Đắk Lắk là cơ quan trực thuộc Tổng cục Thuế, Bộ Tài chính, có chức năng quản lý thuế trên địa bàn tỉnh. Quá trình hình thành và phát triển của Cục Thuế gắn liền với sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Cục Thuế có nhiệm vụ tổ chức thu thuế, phí và các khoản thu khác vào ngân sách nhà nước, kiểm tra, thanh tra thuế, giải quyết khiếu nại, tố cáo về thuế và thực hiện các nhiệm vụ khác theo quy định của pháp luật. Bộ máy quản lý của Cục Thuế được tổ chức theo hệ thống dọc từ tỉnh đến huyện, đảm bảo hiệu quả quản lý thuế trên địa bàn.

Công tác hoạch định và lập dự toán thu thuế tài nguyên là bước quan trọng trong quy trình quản lý thuế. Cục Thuế tỉnh Đắk Lắk thực hiện công tác này dựa trên các quy định của pháp luật, tình hình kinh tế - xã hội của tỉnh và tiềm năng tài nguyên. Tuy nhiên, công tác này còn gặp nhiều khó khăn do biến động của giá tài nguyên, tình hình khai thác tài nguyên trái phép và hạn chế về thông tin. Việc đánh giá chính xác tiềm năng thu thuế tài nguyên là yếu tố then chốt để lập dự toán thu thuế sát với thực tế.

Nâng cao năng lực cho cán bộ thuế là yếu tố quan trọng để hoàn thiện công tác quản lý thuế tài nguyên. Cục Thuế tỉnh Đắk Lắk cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ thuế, đặc biệt là về lĩnh vực thuế tài nguyên, khai thác khoáng sản và quản lý môi trường. Cán bộ thuế cần được trang bị kiến thức pháp luật, kỹ năng kiểm tra, thanh tra và khả năng ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý thuế.

Công tác thanh tra, kiểm tra thuế tài nguyên cần được tăng cường để phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về thuế. Cục Thuế tỉnh Đắk Lắk cần xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra định kỳ và đột xuất đối với các doanh nghiệp khai thác tài nguyên, tập trung vào các doanh nghiệp có dấu hiệu trốn thuế, gian lận thuế. Kết quả thanh tra, kiểm tra cần được công khai, minh bạch để răn đe và phòng ngừa các hành vi vi phạm.

Cơ sở dữ liệu về tài nguyên và doanh nghiệp khai thác là nền tảng quan trọng để quản lý thuế tài nguyên hiệu quả. Cơ sở dữ liệu này cần bao gồm thông tin về trữ lượng tài nguyên, giấy phép khai thác, sản lượng khai thác, giá bán và tình hình nộp thuế của từng doanh nghiệp. Việc cập nhật và quản lý cơ sở dữ liệu cần được thực hiện thường xuyên, đảm bảo tính chính xác và đầy đủ.

Phát triển ứng dụng hỗ trợ kê khai và nộp thuế trực tuyến giúp giảm thiểu thủ tục hành chính, tiết kiệm thời gian và chi phí cho người nộp thuế. Ứng dụng này cần được thiết kế thân thiện, dễ sử dụng và đảm bảo tính bảo mật. Cục Thuế tỉnh Đắk Lắk cần phối hợp với các ngân hàng và tổ chức tín dụng để triển khai các hình thức thanh toán trực tuyến, tạo điều kiện thuận lợi cho người nộp thuế.

Các giải pháp chính để tăng thu ngân sách từ thuế tài nguyên bao gồm hoàn thiện công tác lập dự toán, nâng cao năng lực cán bộ thuế, tăng cường thanh tra, kiểm tra, ứng dụng công nghệ thông tin và phối hợp với các cơ quan chức năng liên quan. Việc triển khai đồng bộ các giải pháp này sẽ giúp tăng cường hiệu quả quản lý thuế và đảm bảo nguồn thu ổn định cho ngân sách.

Để khuyến khích các doanh nghiệp khai thác tài nguyên bền vững, cần có chính sách hỗ trợ phù hợp. Chính sách này có thể bao gồm ưu đãi về thuế, hỗ trợ về vốn và kỹ thuật, tạo điều kiện tiếp cận thông tin và thị trường. Đồng thời, cần tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện các quy định về bảo vệ môi trường và sử dụng tài nguyên tiết kiệm, hiệu quả.