Hoàn thiện công tác phân tích tài chính khách hàng doanh nghiệp trong hoạt động tín dụng tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân đội

Tín dụng ngân hàng, theo định nghĩa chung, là giao dịch tài sản giữa ngân hàng (TCTD) và bên đi vay, dựa trên nguyên tắc hoàn trả vô điều kiện cả gốc và lãi. Đặc điểm nổi bật của tín dụng ngân hàng bao gồm sự tin tưởng giữa các bên, tính hoàn trả đảm bảo nguồn vốn luân chuyển, tính có lãi tạo ra lợi nhuận cho ngân hàng, và tính rủi ro đòi hỏi sự quản lý chặt chẽ. Sự tin tưởng là yếu tố then chốt, xây dựng uy tín cho cả ngân hàng và khách hàng. Tính hoàn trả đảm bảo hoạt động liên tục của ngân hàng, trong khi tính có lãi tạo ra doanh thu. Tuy nhiên, rủi ro luôn tiềm ẩn và cần được kiểm soát bằng các biện pháp thẩm định kỹ lưỡng. Chính sách tín dụng cũng là yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động này.

Tín dụng ngân hàng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy luân chuyển hàng hóa và tiền tệ, điều tiết khối lượng tiền trong lưu thông và kiểm soát lạm phát. Nó là cầu nối giữa cung và cầu về vốn, giúp vốn chảy từ nơi thừa đến nơi thiếu. Ngân hàng sử dụng lãi suất và hạn mức tín dụng để điều tiết lượng tiền trong nền kinh tế. Thông qua hoạt động tín dụng, Ngân hàng Trung ương có thể nắm bắt thông tin về đầu tư vào các ngành kinh tế và đưa ra chính sách tiền tệ phù hợp. Tín dụng ngân hàng cũng thúc đẩy quá trình tập trung và điều hòa vốn trong nền kinh tế, tạo điều kiện cho sự phát triển của các doanh nghiệp và toàn bộ nền kinh tế.

Mục tiêu chính của PTTC KHDN trong hoạt động tín dụng là đánh giá khả năng trả nợ của khách hàng, từ đó đưa ra quyết định cấp tín dụng phù hợp. PTTC giúp ngân hàng xác định mức độ rủi ro tín dụng, đánh giá hiệu quả sử dụng vốn vay của khách hàng, và đưa ra các điều kiện tín dụng phù hợp. Vai trò của PTTC không chỉ giới hạn trong việc đánh giá rủi ro mà còn giúp ngân hàng tư vấn cho khách hàng về các giải pháp tài chính hiệu quả, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp (DN). BCTC là một trong những nguồn tài liệu quan trọng trong phân tích.

Để thực hiện PTTC một cách chính xác và hiệu quả, ngân hàng (NHTM) cần thu thập và phân tích nhiều nguồn tài liệu khác nhau. Các báo cáo tài chính (BCTC) như bảng cân đối kế toán (BCĐKT), báo cáo kết quả kinh doanh (BCKQKD) và báo cáo lưu chuyển tiền tệ (BCLCTT) là nguồn thông tin quan trọng nhất. Ngoài ra, ngân hàng cũng cần xem xét các thông tin phi tài chính như thông tin về ngành nghề kinh doanh, đối thủ cạnh tranh, ban lãnh đạo và chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp (DN). Các thông tin từ CIC (Trung tâm Thông tin Tín dụng) cũng rất quan trọng để đánh giá lịch sử tín dụng của khách hàng.

Phân tích tỷ số tài chính là một trong những phương pháp PTTC phổ biến nhất, sử dụng các tỷ số tài chính để đánh giá các khía cạnh khác nhau của tình hình tài chính doanh nghiệp (DN). Các tỷ số thanh khoản như tỷ số thanh toán hiện hành và tỷ số thanh toán nhanh đánh giá khả năng thanh toán các khoản nợ ngắn hạn. Các tỷ số đòn bẩy như tỷ số nợ trên vốn chủ sở hữu và tỷ số nợ trên tổng tài sản đánh giá mức độ sử dụng nợ của doanh nghiệp. Các tỷ số hoạt động như vòng quay hàng tồn kho và vòng quay các khoản phải thu đánh giá hiệu quả sử dụng tài sản. Các tỷ số sinh lời như tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu và tỷ suất lợi nhuận trên tổng tài sản đánh giá khả năng sinh lời của doanh nghiệp.

Phân tích dòng tiền là phương pháp PTTC tập trung vào việc đánh giá khả năng tạo ra dòng tiền của doanh nghiệp (DN). Dòng tiền là nguồn quan trọng để doanh nghiệp trả nợ và tái đầu tư. Phân tích dòng tiền giúp ngân hàng (NHTM) đánh giá khả năng trả nợ thực tế của khách hàng, đặc biệt trong trường hợp doanh nghiệp có lợi nhuận kế toán cao nhưng không tạo ra đủ dòng tiền để trả nợ. Báo cáo lưu chuyển tiền tệ (BCLCTT) là nguồn thông tin chính để thực hiện phân tích dòng tiền. Việc hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến dòng tiền là rất quan trọng.

Việc thu thập thông tin đầy đủ và chính xác là bước đầu tiên và quan trọng nhất trong quy trình PTTC. Ngân hàng (NHTM) cần có quy trình rõ ràng để thu thập thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm BCTC, thông tin từ CIC, thông tin từ các cơ quan quản lý nhà nước và thông tin từ các nguồn khác. Quá trình thẩm định BCTC cần được thực hiện bởi các chuyên gia có kinh nghiệm để đảm bảo tính trung thực và chính xác của thông tin. Sử dụng các công cụ phân tích dữ liệu và trí tuệ nhân tạo có thể giúp tăng cường hiệu quả của quá trình thu thập và thẩm định thông tin.

Nội dung và phương pháp phân tích BCTC cần được hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của hoạt động tín dụng. Ngân hàng (NHTM) cần xem xét các chỉ số tài chính quan trọng, phân tích dòng tiền và đánh giá khả năng trả nợ của khách hàng. Áp dụng các phương pháp phân tích hiện đại như phân tích độ nhạy và phân tích kịch bản có thể giúp đánh giá tác động của các yếu tố khác nhau đến tình hình tài chính của doanh nghiệp (DN). Việc so sánh BCTC của doanh nghiệp với các doanh nghiệp cùng ngành cũng giúp đưa ra đánh giá khách quan hơn.

Thực trạng PTTC KHDN tại PGD Lý Thái Tổ của MB Bank cho thấy quy trình đã được xây dựng và áp dụng, tuy nhiên vẫn còn một số điểm cần cải thiện. Việc thu thập thông tin đôi khi gặp khó khăn do sự thiếu hợp tác từ phía khách hàng. Quá trình phân tích BCTC còn mang tính thủ công, chưa tận dụng được các công cụ phân tích dữ liệu hiện đại. Sự phối hợp giữa các chuyên viên tín dụng và chuyên viên phân tích tài chính chưa được chặt chẽ, dẫn đến việc chậm trễ trong quá trình ra quyết định tín dụng.

Ưu điểm trong thực tiễn PTTC tại MB Bank là đội ngũ nhân viên có trình độ chuyên môn, có kinh nghiệm trong lĩnh vực tài chính ngân hàng. Quy trình tín dụng được xây dựng chặt chẽ, đảm bảo tính an toàn và hiệu quả của hoạt động tín dụng. Tuy nhiên, hạn chế lớn nhất là thiếu các công cụ phân tích dữ liệu hiện đại, quy trình phân tích còn mang tính thủ công, và sự phối hợp giữa các bộ phận liên quan chưa được chặt chẽ. Điều này ảnh hưởng đến tốc độ và độ chính xác của quá trình PTTC.

Để hoàn thiện công tác tổ chức, MB Bank cần xây dựng đội ngũ chuyên viên PTTC chuyên nghiệp, có trình độ chuyên môn cao và kinh nghiệm thực tế. Quy trình phân tích cần được chuẩn hóa, áp dụng các công cụ phân tích dữ liệu hiện đại và đảm bảo sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận liên quan. Cần có cơ chế giám sát và đánh giá hiệu quả của quy trình PTTC để liên tục cải tiến và nâng cao chất lượng.

Đối với NHNN, kiến nghị ban hành các quy định rõ ràng và cụ thể hơn về PTTC trong hoạt động tín dụng, đồng thời tăng cường giám sát hoạt động này. Đối với Bộ Tài chính, kiến nghị hoàn thiện hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam theo hướng tiếp cận với các chuẩn mực kế toán quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho việc PTTC và so sánh BCTC giữa các doanh nghiệp (DN).