Tổng quan nghiên cứu

Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một chính sách quan trọng nhằm bảo vệ người lao động khi mất hoặc giảm khả năng lao động, góp phần đảm bảo an sinh xã hội. Tại thị xã An Nhơn, BHXH là đơn vị cấp huyện trực thuộc BHXH tỉnh Bình Định, chịu trách nhiệm thực hiện các chế độ BHXH, BHYT, BHTN và quản lý quỹ trên địa bàn. Với quy mô ngày càng mở rộng, hoạt động chi BHXH ngày càng đa dạng và phức tạp, đòi hỏi công tác kiểm soát chi phải được hoàn thiện để đảm bảo chi trả đúng, đủ, kịp thời và an toàn.

Nghiên cứu tập trung vào công tác kiểm soát chi BHXH tại BHXH thị xã An Nhơn trong giai đoạn 2017-2018, nhằm hệ thống hóa lý luận, đánh giá thực trạng, chỉ ra ưu điểm, tồn tại và nguyên nhân, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện. Mục tiêu cụ thể gồm: hệ thống hóa các vấn đề lý luận về kiểm soát chi BHXH; phân tích thực trạng công tác kiểm soát chi tại thị xã An Nhơn; đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát chi.

Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong hoạt động kiểm soát chi các chế độ BHXH như ốm đau, thai sản, nghỉ dưỡng sức, phục hồi sức khỏe, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hưu trí tại BHXH thị xã An Nhơn trong hai năm 2017 và 2018. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao hiệu quả quản lý quỹ BHXH, giảm thiểu rủi ro gian lận, thất thoát, đồng thời đảm bảo quyền lợi người lao động và sự minh bạch trong chi trả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên lý thuyết kiểm soát nội bộ (KSNB) theo chuẩn mực kiểm toán Việt Nam (VAS 400) và hướng dẫn của INTOSAI 2013. KSNB được định nghĩa là hệ thống các quy định, thủ tục nhằm đảm bảo tuân thủ pháp luật, ngăn ngừa gian lận, sai sót, bảo vệ tài sản và sử dụng hiệu quả nguồn lực. Mục tiêu KSNB gồm: hiệu quả hoạt động, tuân thủ pháp luật, báo cáo trung thực và quản lý nguồn lực hợp lý.

Hệ thống KSNB bao gồm 5 yếu tố cấu thành:

  • Môi trường kiểm soát: Văn hóa tổ chức, tính trung thực, cơ cấu tổ chức, chính sách nhân sự.
  • Đánh giá rủi ro: Nhận diện, phân tích và xử lý các rủi ro ảnh hưởng đến mục tiêu tổ chức.
  • Hoạt động kiểm soát: Chính sách và thủ tục nhằm phòng ngừa và phát hiện rủi ro.
  • Thông tin và truyền thông: Hệ thống thông tin hỗ trợ quản lý, truyền đạt thông tin kịp thời, chính xác.
  • Hoạt động giám sát: Đánh giá và điều chỉnh hệ thống kiểm soát nội bộ để đảm bảo hiệu quả.

Ngoài ra, nghiên cứu còn vận dụng các khái niệm chuyên ngành về BHXH, chi BHXH, các chế độ BHXH bắt buộc và tự nguyện, cũng như quy trình chi trả và kiểm soát chi BHXH theo quy định pháp luật hiện hành.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính là thông tin thứ cấp thu thập từ các tài liệu, báo cáo của BHXH thị xã An Nhơn, các văn bản pháp luật, sách chuyên ngành, bài báo khoa học và các báo cáo ngành. Dữ liệu được tổng hợp, phân tích thành bảng biểu, sơ đồ để minh họa và phục vụ phân tích.

Phương pháp phân tích chủ yếu là so sánh giữa thực trạng kiểm soát chi BHXH tại BHXH thị xã An Nhơn với mô hình lý thuyết KSNB theo INTOSAI 2013. Phương pháp quan sát quy trình kiểm soát chi được áp dụng để đánh giá hiệu quả và phát hiện tồn tại.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ hoạt động kiểm soát chi BHXH tại BHXH thị xã An Nhơn trong hai năm 2017 và 2018. Phương pháp chọn mẫu là toàn bộ dữ liệu liên quan đến chi BHXH trong phạm vi thời gian nghiên cứu nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong khoảng thời gian từ năm 2017 đến 2018, tập trung phân tích các số liệu chi trả, dự toán, quy trình kiểm soát và các hoạt động giám sát nội bộ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng kiểm soát dự toán chi BHXH:
    BHXH thị xã An Nhơn lập dự toán chi BHXH năm 2018 với tổng dự toán chi 183,270 triệu đồng, trong đó chi chế độ BHXH là 124,421 triệu đồng, chi từ nguồn quỹ BHXH chiếm 104,196 triệu đồng, còn lại từ ngân sách nhà nước là 20,225 triệu đồng. Quy trình lập kế hoạch và phê duyệt dự toán được thực hiện theo đúng quy định, tuy nhiên việc điều chỉnh dự toán khi phát sinh chưa kịp thời và còn mang tính thủ công.

  2. Kiểm soát chi trả các chế độ BHXH:
    Công tác kiểm soát chi trả các chế độ như lương hưu, trợ cấp một lần, ốm đau, thai sản được thực hiện qua nhiều bước kiểm tra hồ sơ, đối chiếu chứng từ, xác minh đối tượng hưởng. Ví dụ, số người hưởng trợ cấp BHXH hàng tháng năm 2017 và 2018 có sự tăng nhẹ, thể hiện qua số liệu chi trả và danh sách chi trả được lập chặt chẽ. Tuy nhiên, việc kiểm soát hồ sơ còn phụ thuộc nhiều vào đánh giá chủ quan của cán bộ, chưa có quy trình mô tả công việc chi tiết để kiểm soát chặt chẽ hơn.

  3. Đánh giá rủi ro và hoạt động giám sát:
    BHXH thị xã An Nhơn chưa thực hiện đầy đủ việc đánh giá rủi ro liên quan đến chi BHXH, chủ yếu dựa trên cảm tính và kinh nghiệm cá nhân. Hoạt động giám sát nội bộ còn hạn chế về số lượng và chất lượng, chưa có sự giám sát chéo giữa các bộ phận, dẫn đến nguy cơ gian lận, sai sót chưa được phát hiện kịp thời.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin:
    Đơn vị đã ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ và lưu trữ, tuy nhiên phần mềm hiện tại chưa đáp ứng được yêu cầu kết nối liên phòng ban và xử lý hồ sơ điện tử, vẫn phải dựa vào hồ sơ giấy trong nhiều thủ tục, gây khó khăn trong kiểm soát và xử lý thông tin nhanh chóng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những tồn tại trên là do hạn chế về nguồn nhân lực, trình độ chuyên môn và kinh nghiệm của cán bộ, cũng như thiếu quy trình kiểm soát nội bộ chi tiết, đồng thời chưa có hệ thống đánh giá rủi ro toàn diện. So với các nghiên cứu tại các địa phương khác, BHXH thị xã An Nhơn có nhiều điểm tương đồng về khó khăn trong kiểm soát chi BHXH, đặc biệt là trong việc ứng dụng công nghệ và giám sát nội bộ.

Việc thiếu sự giám sát chéo và đánh giá rủi ro có thể dẫn đến rủi ro gian lận, chi sai đối tượng hoặc chi không đúng chế độ, ảnh hưởng đến quỹ BHXH và quyền lợi người lao động. Các số liệu chi trả và dự toán cho thấy hoạt động chi BHXH có xu hướng tăng, đòi hỏi công tác kiểm soát phải được nâng cao để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ chi từ nguồn quỹ BHXH và ngân sách nhà nước, số lượng đối tượng hưởng các chế độ qua các năm, cũng như bảng so sánh các rủi ro và biện pháp kiểm soát hiện tại so với tiêu chuẩn KSNB.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ:
    Xây dựng và ban hành quy trình mô tả công việc chi tiết cho từng bộ phận liên quan đến công tác chi BHXH, phân công rõ trách nhiệm cá nhân, tăng cường kiểm soát chéo giữa các bộ phận nhằm phát hiện và ngăn ngừa sai phạm. Thời gian thực hiện: 6 tháng; chủ thể: Ban Giám đốc BHXH thị xã.

  2. Nâng cao năng lực và đạo đức cán bộ:
    Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ kiểm soát chi BHXH, kỹ năng đánh giá rủi ro và sử dụng công nghệ thông tin. Đồng thời xây dựng quy định về đạo đức nghề nghiệp, tăng cường khen thưởng và xử lý nghiêm minh các vi phạm. Thời gian: liên tục hàng năm; chủ thể: Phòng Tổ chức và Ban Giám đốc.

  3. Xây dựng hệ thống đánh giá rủi ro toàn diện:
    Thiết lập quy trình nhận diện, phân tích và xử lý rủi ro trong hoạt động chi BHXH, áp dụng các biện pháp phòng ngừa phù hợp như phân tán rủi ro, kiểm soát chặt chẽ hồ sơ, giám sát thường xuyên. Thời gian: 9 tháng; chủ thể: Phòng Kế hoạch - Tài chính phối hợp Phòng Chế độ.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin đồng bộ:
    Nâng cấp phần mềm quản lý BHXH để kết nối liên phòng ban, hỗ trợ xử lý hồ sơ điện tử, giảm thiểu thủ tục giấy tờ, tăng tính minh bạch và hiệu quả kiểm soát. Thời gian: 12 tháng; chủ thể: Ban Giám đốc phối hợp BHXH tỉnh và đơn vị công nghệ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý BHXH các cấp:
    Giúp hiểu rõ về công tác kiểm soát chi BHXH, từ đó áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý quỹ và đảm bảo quyền lợi người lao động.

  2. Nhân viên nghiệp vụ BHXH:
    Nắm vững quy trình, thủ tục kiểm soát chi, nâng cao kỹ năng thẩm định hồ sơ, phát hiện sai phạm và thực hiện kiểm soát nội bộ hiệu quả.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Kế toán, Quản trị kinh doanh:
    Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về kiểm soát nội bộ trong lĩnh vực BHXH, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về BHXH và an sinh xã hội:
    Tham khảo để xây dựng chính sách, quy định và hướng dẫn thực hiện công tác kiểm soát chi BHXH phù hợp với thực tiễn địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát chi BHXH là gì và tại sao quan trọng?
    Kiểm soát chi BHXH là quá trình đảm bảo chi trả các chế độ BHXH đúng đối tượng, đúng chế độ, kịp thời và an toàn. Nó giúp ngăn ngừa gian lận, thất thoát quỹ, bảo vệ quyền lợi người lao động và nâng cao hiệu quả quản lý quỹ.

  2. Các yếu tố cấu thành hệ thống kiểm soát nội bộ gồm những gì?
    Gồm môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, hoạt động giám sát. Mỗi yếu tố đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo hệ thống kiểm soát vận hành hiệu quả.

  3. BHXH thị xã An Nhơn đã áp dụng những biện pháp kiểm soát nào?
    Đơn vị thực hiện kiểm soát dự toán chi, kiểm soát hồ sơ chi trả các chế độ BHXH, phân công nhiệm vụ rõ ràng, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ và tổ chức giám sát định kỳ.

  4. Những hạn chế chính trong công tác kiểm soát chi BHXH tại An Nhơn là gì?
    Bao gồm thiếu quy trình mô tả công việc chi tiết, đánh giá rủi ro mang tính chủ quan, giám sát nội bộ chưa chặt chẽ, phần mềm quản lý chưa đồng bộ và phụ thuộc nhiều vào hồ sơ giấy.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi BHXH?
    Cần hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ, nâng cao năng lực cán bộ, xây dựng quy trình đánh giá rủi ro toàn diện, ứng dụng công nghệ thông tin đồng bộ và tăng cường giám sát chéo giữa các bộ phận.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa các vấn đề lý luận về kiểm soát chi BHXH và áp dụng vào thực trạng tại BHXH thị xã An Nhơn trong giai đoạn 2017-2018.
  • Thực trạng kiểm soát chi BHXH còn tồn tại nhiều hạn chế như đánh giá rủi ro chưa toàn diện, giám sát nội bộ yếu, ứng dụng công nghệ thông tin chưa đồng bộ.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ, nâng cao năng lực cán bộ, xây dựng quy trình đánh giá rủi ro và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả quản lý quỹ BHXH, bảo vệ quyền lợi người lao động và đảm bảo an sinh xã hội tại địa phương.
  • Các bước tiếp theo gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả thực hiện và mở rộng nghiên cứu sang các lĩnh vực liên quan khác trong BHXH.

Hành động ngay: Các cơ quan BHXH và cán bộ quản lý cần áp dụng các giải pháp hoàn thiện kiểm soát chi để nâng cao hiệu quả hoạt động và bảo vệ quỹ BHXH bền vững.