Tổng quan nghiên cứu

Ngành xây dựng cơ bản đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế quốc dân, với sự gia tăng mạnh mẽ về số lượng và chất lượng công trình trong những năm gần đây. Hoạt động xây dựng có đặc thù riêng biệt, khác biệt so với các ngành sản xuất kinh doanh khác, đặc biệt là trong quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm. Việc quản lý chi phí xây dựng không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh mà còn tác động trực tiếp đến nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp. Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt và nhu cầu xây dựng cơ sở hạ tầng tăng cao, việc hoàn thiện kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm là yêu cầu cấp thiết đối với các doanh nghiệp xây dựng.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm tại Công ty TNHH Mai Hương, một doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực xây dựng công trình giao thông tại Thanh Hóa. Nghiên cứu sử dụng số liệu kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm của công ty trong giai đoạn 2016-2018, đặc biệt là dự án xây dựng đường vào trụ sở hợp khối Trung tâm dịch vụ kỹ thuật tiêu chuẩn - đo lường - chất lượng và Trung tâm Thông tin - ứng dụng - chuyển giao khoa học và công nghệ Thanh Hóa.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa lý luận về kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp xây lắp, phân tích thực trạng tại Công ty TNHH Mai Hương, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí và giá thành sản phẩm. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng nâng cao năng lực cạnh tranh, tiết kiệm chi phí và tối ưu hóa lợi nhuận.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp xây lắp, bao gồm:

  • Khái niệm chi phí và giá thành xây lắp: Chi phí sản xuất xây lắp là tổng các hao phí về lao động sống, lao động vật hóa và các hao phí cần thiết khác phát sinh trong quá trình xây dựng công trình. Giá thành sản phẩm xây lắp là tổng chi phí sản xuất cấu thành nên giá trị công trình hoàn thành.

  • Phân loại chi phí: Chi phí được phân loại theo chức năng (chi phí sản xuất và chi phí ngoài sản xuất), theo mối quan hệ với báo cáo tài chính (chi phí sản phẩm và chi phí thời kỳ), theo cách ứng xử với hoạt động (chi phí khả biến, chi phí bất biến, chi phí hỗn hợp), và theo đối tượng chịu chi phí (chi phí trực tiếp và chi phí gián tiếp).

  • Phương pháp xác định chi phí sản xuất và giá thành: Bao gồm phương pháp truyền thống (theo công việc, theo quy trình) và phương pháp hiện đại (phương pháp ABC - Activity Based Costing). Phương pháp ABC giúp xác định chi phí chính xác hơn bằng cách tập hợp chi phí theo hoạt động và phân bổ dựa trên tiêu thức phù hợp.

  • Xây dựng định mức và lập dự toán chi phí: Định mức chi phí là cơ sở để lập dự toán chi phí sản xuất kinh doanh, bao gồm định mức nguyên vật liệu trực tiếp, nhân công trực tiếp và chi phí sản xuất chung. Dự toán chi phí giúp lập kế hoạch, kiểm soát và đánh giá hiệu quả sản xuất kinh doanh.

  • Phân tích biến động chi phí: Phân tích sự chênh lệch giữa chi phí thực tế và chi phí dự toán để đánh giá hiệu quả quản lý chi phí, từ đó đề xuất các biện pháp cải tiến.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:

  • Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Thu thập và tổng hợp các tài liệu chuyên ngành, sách, báo cáo, các công trình nghiên cứu liên quan đến kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp xây lắp.

  • Phương pháp quan sát thực tế: Quan sát trực tiếp hoạt động kế toán quản trị chi phí tại Công ty TNHH Mai Hương để hiểu rõ chức năng, nhiệm vụ, quy trình và điều kiện thực hiện công tác kế toán.

  • Phương pháp tổng hợp và phân tích dữ liệu: Sử dụng số liệu kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm của công ty trong các năm 2016, 2017, 2018. Phân tích số liệu bằng các phương pháp thống kê, so sánh và phân tích chi tiết từng khoản mục chi phí.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào số liệu chi phí của dự án xây dựng đường vào trụ sở hợp khối Trung tâm dịch vụ kỹ thuật tiêu chuẩn - đo lường - chất lượng và Trung tâm Thông tin - ứng dụng - chuyển giao khoa học và công nghệ Thanh Hóa, khởi công từ tháng 8/2017 đến tháng 12/2018.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích số liệu trong giai đoạn 2016-2018, hoàn thiện đề xuất giải pháp trong năm 2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm tại Công ty TNHH Mai Hương còn nhiều hạn chế: Qua phân tích số liệu năm 2016-2018, chi phí sản xuất chung chiếm tỷ trọng khoảng 25-30% tổng chi phí sản xuất, trong khi chi phí nguyên vật liệu trực tiếp chiếm khoảng 40-45%. Việc lập dự toán chi phí chưa sát với thực tế dẫn đến chênh lệch chi phí thực tế so với dự toán trung bình khoảng 10-15%.

  2. Định mức chi phí xây dựng chưa được xây dựng phù hợp với điều kiện thực tế của công ty: Công ty chủ yếu áp dụng định mức chung của ngành xây dựng do Bộ Xây dựng ban hành, chưa có sự điều chỉnh phù hợp với đặc thù sản xuất và tổ chức thi công riêng của công ty. Điều này làm giảm tính khả thi của dự toán chi phí và ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát chi phí.

  3. Phương pháp tập hợp và phân bổ chi phí sản xuất chung còn chưa tối ưu: Công ty hiện áp dụng phương pháp phân bổ chi phí sản xuất chung theo giờ công lao động trực tiếp, chưa áp dụng phương pháp ABC để phân bổ chi phí theo hoạt động, dẫn đến việc phân bổ chi phí chưa phản ánh đúng mức độ tiêu thụ nguồn lực của từng công trình.

  4. Tổ chức bộ máy kế toán quản trị chi phí còn chưa đồng bộ và thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các bộ phận: Mô hình kế toán quản trị chi phí hiện tại là mô hình kết hợp với kế toán tài chính, gây khó khăn trong việc cung cấp thông tin kịp thời và chính xác cho nhà quản trị. Nhân sự kế toán quản trị còn thiếu về trình độ chuyên môn và kinh nghiệm trong phân tích chi phí.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ việc chưa xây dựng được hệ thống định mức chi phí phù hợp với điều kiện sản xuất thực tế của công ty, cũng như việc áp dụng phương pháp phân bổ chi phí truyền thống chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý chi phí trong môi trường cạnh tranh hiện nay. So sánh với một số nghiên cứu trong ngành xây dựng cho thấy, các doanh nghiệp áp dụng phương pháp ABC và xây dựng định mức chi phí sát thực tế có khả năng kiểm soát chi phí hiệu quả hơn, giảm chi phí sản xuất chung từ 5-8% so với phương pháp truyền thống.

Việc tổ chức bộ máy kế toán quản trị chi phí theo mô hình kết hợp tuy tiết kiệm chi phí vận hành nhưng làm giảm tính linh hoạt và độ chính xác của thông tin kế toán quản trị. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, việc nâng cao trình độ nhân sự kế toán quản trị và tăng cường phối hợp giữa các bộ phận là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng thông tin quản trị chi phí.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cơ cấu chi phí sản xuất theo từng năm, bảng so sánh chi phí thực tế và dự toán, cũng như sơ đồ mô hình tổ chức bộ máy kế toán quản trị chi phí hiện tại và đề xuất.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện xây dựng định mức chi phí sản xuất phù hợp với điều kiện thực tế của Công ty TNHH Mai Hương: Cần tiến hành khảo sát, đánh giá chi tiết các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí sản xuất, từ đó xây dựng định mức chi phí nguyên vật liệu, nhân công và chi phí sản xuất chung sát với thực tế thi công. Thời gian thực hiện dự kiến trong 12 tháng, do phòng Kế toán quản trị phối hợp với phòng Kỹ thuật thực hiện.

  2. Áp dụng phương pháp phân bổ chi phí theo hoạt động (ABC) để nâng cao độ chính xác trong phân bổ chi phí sản xuất chung: Xây dựng hệ thống tiêu thức phân bổ chi phí dựa trên các hoạt động thực tế phát sinh trong quá trình thi công công trình. Giải pháp này giúp nhà quản trị nhận diện nguyên nhân biến động chi phí và có biện pháp điều chỉnh kịp thời. Thời gian triển khai trong 6-9 tháng, do bộ phận Kế toán quản trị chủ trì.

  3. Tổ chức lại bộ máy kế toán quản trị chi phí theo mô hình hỗn hợp, tách biệt một số phần hành quan trọng với kế toán tài chính: Mô hình này giúp tăng tính chuyên sâu và hiệu quả trong công tác quản lý chi phí, đồng thời giảm thiểu sự chồng chéo và sai sót thông tin. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, phối hợp giữa Ban Giám đốc và phòng Tổ chức nhân sự.

  4. Nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng phân tích chi phí cho nhân viên kế toán quản trị: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kế toán quản trị chi phí, phương pháp ABC và kỹ năng phân tích số liệu nhằm nâng cao năng lực cung cấp thông tin quản trị chính xác và kịp thời. Thời gian đào tạo định kỳ hàng năm, do phòng Nhân sự phối hợp với các đơn vị đào tạo chuyên ngành.

  5. Xây dựng hệ thống báo cáo kế toán quản trị chi phí đa chiều, hỗ trợ ra quyết định nhanh chóng và chính xác: Thiết kế các báo cáo phân tích chi phí theo công trình, hạng mục, thời gian và các chỉ tiêu hiệu quả khác, giúp nhà quản trị theo dõi và kiểm soát chi phí hiệu quả hơn. Thời gian triển khai trong 6 tháng, do phòng Kế toán quản trị và IT phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý doanh nghiệp xây dựng: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm, giúp nhà quản lý hiểu rõ hơn về vai trò và phương pháp quản lý chi phí hiệu quả, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh.

  2. Nhân viên kế toán quản trị và kế toán tài chính trong ngành xây dựng: Tài liệu giúp cập nhật kiến thức chuyên sâu về phân loại chi phí, xây dựng định mức, lập dự toán và phân tích biến động chi phí, đồng thời giới thiệu phương pháp ABC hiện đại.

  3. Giảng viên và sinh viên chuyên ngành Kế toán, Quản trị kinh doanh: Luận văn là tài liệu tham khảo hữu ích cho việc nghiên cứu, giảng dạy và học tập về kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp xây dựng, đặc biệt là các phương pháp xác định chi phí và giá thành sản phẩm.

  4. Các chuyên gia tư vấn quản lý và kiểm toán nội bộ: Nghiên cứu cung cấp cái nhìn toàn diện về thực trạng và giải pháp hoàn thiện kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp xây dựng, hỗ trợ công tác tư vấn, đánh giá và cải tiến hệ thống quản lý chi phí.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm có vai trò gì trong doanh nghiệp xây dựng?
    Kế toán quản trị chi phí giúp thu thập, xử lý và cung cấp thông tin chi phí sản xuất để nhà quản trị lập kế hoạch, kiểm soát và ra quyết định kinh doanh hiệu quả. Ví dụ, thông tin chi phí giúp xác định giá thầu hợp lý và kiểm soát chi phí thi công.

  2. Phương pháp ABC khác gì so với phương pháp truyền thống trong xác định chi phí?
    Phương pháp ABC tập hợp chi phí theo hoạt động và phân bổ dựa trên tiêu thức tiêu thụ nguồn lực, giúp xác định chi phí chính xác hơn. Trong khi đó, phương pháp truyền thống thường phân bổ chi phí chung theo một tiêu chuẩn duy nhất như giờ công lao động.

  3. Tại sao cần xây dựng định mức chi phí phù hợp với điều kiện thực tế của doanh nghiệp?
    Định mức chi phí sát thực tế giúp lập dự toán chính xác, kiểm soát chi phí hiệu quả và tránh thất thoát. Ví dụ, định mức không phù hợp có thể dẫn đến dự toán chi phí quá cao hoặc quá thấp, ảnh hưởng đến quyết định giá thầu và lợi nhuận.

  4. Mô hình bộ máy kế toán quản trị chi phí nào phù hợp với doanh nghiệp xây dựng vừa và nhỏ?
    Mô hình kết hợp thường phù hợp với doanh nghiệp nhỏ do tiết kiệm chi phí vận hành, nhưng cần đảm bảo nhân sự có trình độ để cung cấp thông tin kịp thời. Doanh nghiệp lớn hơn nên áp dụng mô hình hỗn hợp hoặc tách biệt để nâng cao hiệu quả quản lý.

  5. Làm thế nào để phân tích biến động chi phí hiệu quả?
    Phân tích biến động chi phí cần so sánh chi phí thực tế với chi phí dự toán, phân tích nguyên nhân biến động về giá và lượng từng khoản mục chi phí. Ví dụ, phân tích chi phí nguyên vật liệu trực tiếp cần tách riêng ảnh hưởng của biến động giá và biến động lượng sử dụng.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp xây lắp, làm rõ các khái niệm, phân loại chi phí và phương pháp xác định chi phí.

  • Phân tích thực trạng tại Công ty TNHH Mai Hương cho thấy nhiều tồn tại trong xây dựng định mức chi phí, lập dự toán, phân bổ chi phí và tổ chức bộ máy kế toán quản trị chi phí.

  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện bao gồm xây dựng định mức chi phí phù hợp, áp dụng phương pháp ABC, tổ chức lại bộ máy kế toán, nâng cao trình độ nhân sự và cải tiến hệ thống báo cáo kế toán quản trị.

  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng giúp doanh nghiệp xây dựng nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, tiết kiệm chi phí sản xuất và tăng cường năng lực cạnh tranh trên thị trường.

  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng áp dụng cho các doanh nghiệp xây dựng khác.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản lý và kế toán doanh nghiệp xây dựng nên áp dụng các giải pháp hoàn thiện kế toán quản trị chi phí để nâng cao hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững trong môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt.