Tổng quan nghiên cứu
Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ nguồn ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, chiếm khoảng 25% tổng chi NSNN hàng năm, trong đó vốn ngân sách trung ương chiếm từ 15% đến 18%. Tại huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa, Kho bạc Nhà nước (KBNN) Nga Sơn là đơn vị chủ chốt trong kiểm soát chi đầu tư XDCB từ NSNN, góp phần quan trọng vào sự phát triển địa phương. Tuy nhiên, công tác kiểm soát chi đầu tư XDCB tại đây còn tồn tại nhiều hạn chế như quy trình phức tạp, chồng chéo văn bản hướng dẫn, và việc sử dụng vốn chưa tối ưu.
Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào hệ thống hóa cơ sở lý luận về kiểm soát chi đầu tư XDCB từ NSNN tại KBNN, đánh giá thực trạng công tác kiểm soát chi tại KBNN Nga Sơn trong giai đoạn 2018-2020, đồng thời đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản. Phạm vi nghiên cứu giới hạn tại huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa, với dữ liệu thu thập từ các năm 2018 đến 2020.
Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn NSNN, góp phần giảm thiểu thất thoát, lãng phí, đồng thời tăng cường minh bạch và kỷ cương trong quản lý tài chính công. Qua đó, hỗ trợ các cơ quan quản lý nhà nước và các đơn vị liên quan trong việc hoàn thiện quy trình kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, kiểm soát chi ngân sách nhà nước, và quản lý đầu tư xây dựng cơ bản. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:
Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh vai trò của kiểm soát chi trong việc đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính công, tuân thủ các quy định pháp luật và chính sách tài chính.
Mô hình kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản: Bao gồm các khái niệm về chi đầu tư xây dựng cơ bản, quy trình kiểm soát chi (trước, trong và sau dự án), nguyên tắc kiểm soát chi, và các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát chi.
Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: đầu tư xây dựng cơ bản, chi đầu tư xây dựng cơ bản, kiểm soát chi, quy trình kiểm soát chi, và các nhân tố bên trong, bên ngoài ảnh hưởng đến công tác kiểm soát chi.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập số liệu sơ cấp và thứ cấp. Số liệu sơ cấp được thu thập qua phiếu điều tra và phỏng vấn các phòng ban liên quan như KBNN, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Chi cục Thống kê, và UBND các xã trên địa bàn huyện Nga Sơn. Số liệu thứ cấp được khai thác từ báo cáo thu chi ngân sách, báo cáo quyết toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản của KBNN Nga Sơn và các tài liệu pháp luật, nghiên cứu khoa học liên quan.
Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, xử lý bằng phần mềm Excel để tổng hợp, so sánh và đánh giá thực trạng công tác kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản trong giai đoạn 2018-2020. Cỡ mẫu khảo sát gồm 50 cán bộ và khách hàng liên quan đến công tác kiểm soát chi tại KBNN Nga Sơn, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng nghiên cứu.
Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2018 đến tháng 12/2020, tập trung phân tích các số liệu thu chi, dự án đầu tư xây dựng cơ bản và đánh giá hiệu quả công tác kiểm soát chi trong giai đoạn này.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tình hình thu chi ngân sách huyện Nga Sơn năm 2020: Tổng thu ngân sách đạt 604.099 triệu đồng, vượt 50,9% so với dự toán; trong đó thu ngân sách huyện được hưởng theo phân cấp là 74.781 triệu đồng, vượt 38,2%. Tổng chi ngân sách đạt 400.479 triệu đồng, vượt 48% so với dự toán, trong đó chi đầu tư phát triển chiếm 22.472 triệu đồng, vượt 158,9% so với dự toán.
Số lượng và quy mô dự án đầu tư xây dựng cơ bản: Giai đoạn 2018-2020 có tổng cộng 222 dự án đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn huyện Nga Sơn. Năm 2018 có 95 dự án với tổng mức đầu tư 52.201 triệu đồng; năm 2019 giảm còn 54 dự án, giảm 43,16% so với năm trước; năm 2020 tăng lên 73 dự án, tăng 26,03% so với năm 2019.
Thực trạng kiểm soát chi tại KBNN Nga Sơn: Quy trình kiểm soát chi vốn đầu tư xây dựng cơ bản được thực hiện theo quyết định 5657/QĐ-KBNN ngày 28/12/2016, gồm 6 bước kiểm soát chi tạm ứng và chi khối lượng hoàn thành. Thời gian kiểm soát tạm ứng vốn là 3 ngày làm việc kể từ khi nhận đủ hồ sơ. Việc kiểm soát và thanh toán được tách biệt rõ ràng, giúp giảm thời gian xử lý hồ sơ và đảm bảo tiến độ dự án.
Đánh giá năng lực cán bộ và cơ sở vật chất: Đội ngũ cán bộ KBNN Nga Sơn có trình độ chuyên môn cao, với 12 cán bộ công chức, trong đó 2 người có trình độ trên đại học và 10 người có trình độ đại học. Cơ sở vật chất hiện đại, hệ thống công nghệ thông tin được ứng dụng hiệu quả trong quản lý và kiểm soát chi.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy công tác kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản tại KBNN Nga Sơn đã có nhiều chuyển biến tích cực, thể hiện qua việc vượt dự toán thu chi ngân sách và số lượng dự án được quản lý hiệu quả. Việc áp dụng quy trình kiểm soát chi rõ ràng, phân tách kiểm soát và thanh toán giúp tăng tính minh bạch và giảm thiểu rủi ro thất thoát vốn.
So sánh với các nghiên cứu trong ngành tài chính công, kết quả này phù hợp với xu hướng ứng dụng công nghệ thông tin và cải cách thủ tục hành chính nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số hạn chế như quy trình kiểm soát còn phức tạp, sự chồng chéo trong văn bản hướng dẫn và ý thức chấp hành của một số đơn vị sử dụng vốn chưa cao.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện số lượng dự án và tổng mức đầu tư qua các năm, bảng so sánh tỷ lệ vượt dự toán thu chi ngân sách, và sơ đồ quy trình kiểm soát chi vốn đầu tư xây dựng cơ bản tại KBNN Nga Sơn để minh họa rõ ràng các bước thực hiện.
Đề xuất và khuyến nghị
Hoàn thiện mô hình tổ chức và phân cấp kiểm soát chi: Tổ chức bộ máy kiểm soát chi tại KBNN Nga Sơn cần được kiện toàn, phân cấp rõ ràng, phân định trách nhiệm cụ thể giữa các phòng ban nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát và giảm thiểu sai sót. Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng; chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo KBNN Nga Sơn phối hợp với Sở Tài chính tỉnh Thanh Hóa.
Nâng cao năng lực và chất lượng đội ngũ cán bộ: Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản, cập nhật kịp thời các quy định pháp luật mới. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm; chủ thể thực hiện: KBNN Nga Sơn phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.
Hoàn thiện quy trình nghiệp vụ kiểm soát chi: Rà soát, đơn giản hóa quy trình kiểm soát chi, loại bỏ các bước không cần thiết, đồng thời tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin để tự động hóa các khâu kiểm soát, giảm thời gian xử lý hồ sơ. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; chủ thể thực hiện: KBNN Nga Sơn phối hợp với Bộ Tài chính.
Nâng cao ý thức chấp hành của chủ đầu tư và đơn vị sử dụng vốn: Tổ chức các chương trình tuyên truyền, tập huấn về quy định quản lý, sử dụng vốn NSNN, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các vi phạm. Thời gian thực hiện: liên tục; chủ thể thực hiện: UBND huyện Nga Sơn phối hợp với KBNN Nga Sơn.
Hoàn thiện hệ thống công nghệ thông tin nội bộ: Đầu tư nâng cấp hệ thống quản lý ngân sách và kho bạc (TABMIS), tích hợp các phần mềm hỗ trợ kiểm soát chi, đảm bảo tính liên thông, minh bạch và bảo mật thông tin. Thời gian thực hiện: 12-18 tháng; chủ thể thực hiện: Bộ Tài chính, KBNN Thanh Hóa.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý Kho bạc Nhà nước: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản, cải tiến quy trình nghiệp vụ và nâng cao năng lực chuyên môn.
Lãnh đạo và cán bộ Phòng Tài chính - Kế hoạch các cấp: Áp dụng các giải pháp quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản hiệu quả, đảm bảo sử dụng nguồn vốn NSNN đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả.
Chủ đầu tư và đơn vị sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản: Hiểu rõ quy trình kiểm soát chi, nâng cao ý thức chấp hành các quy định pháp luật, từ đó phối hợp tốt với KBNN trong công tác kiểm soát chi.
Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Kinh tế, Tài chính công, Quản lý đầu tư: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN.
Câu hỏi thường gặp
Kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản là gì?
Kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản là quá trình kiểm tra, giám sát các khoản chi từ nguồn ngân sách nhà nước cho các dự án xây dựng cơ bản nhằm đảm bảo chi đúng mục đích, đúng quy định pháp luật và hiệu quả sử dụng vốn. Ví dụ, KBNN Nga Sơn thực hiện kiểm soát chi trước, trong và sau dự án để đảm bảo tính hợp pháp, hợp lệ của các khoản chi.Tại sao công tác kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản lại quan trọng?
Vì vốn đầu tư xây dựng cơ bản chiếm tỷ trọng lớn trong ngân sách nhà nước và có tính chất lâu dài, phức tạp. Kiểm soát chi giúp ngăn ngừa thất thoát, lãng phí, đảm bảo sử dụng vốn hiệu quả, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.Quy trình kiểm soát chi tại KBNN Nga Sơn gồm những bước nào?
Quy trình gồm kiểm soát hồ sơ tài liệu ban đầu, kiểm soát tạm ứng vốn, kiểm soát thanh toán khối lượng hoàn thành, kiểm soát quyết toán vốn đầu tư theo niên độ ngân sách và quyết toán vốn đầu tư hoàn thành. Mỗi bước đều có quy định rõ ràng về hồ sơ, thời gian và trách nhiệm thực hiện.Những nhân tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản?
Bao gồm nhân tố bên trong như trình độ chuyên môn cán bộ, cơ cấu tổ chức, quy trình nghiệp vụ, trang thiết bị kỹ thuật và ý thức chấp hành của chủ đầu tư; nhân tố bên ngoài như hệ thống pháp luật, chế độ chính sách, điều kiện kinh tế - xã hội.Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản?
Thông qua hoàn thiện mô hình tổ chức, nâng cao năng lực cán bộ, cải tiến quy trình nghiệp vụ, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường tuyên truyền và giám sát ý thức chấp hành của các đơn vị sử dụng vốn. Ví dụ, KBNN Nga Sơn đã áp dụng hệ thống TABMIS để nâng cao hiệu quả quản lý.
Kết luận
- Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và đánh giá thực trạng công tác kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN tại KBNN Nga Sơn giai đoạn 2018-2020.
- Phát hiện nhiều kết quả tích cực như vượt dự toán thu chi ngân sách, số lượng dự án đầu tư được quản lý hiệu quả, đội ngũ cán bộ có trình độ chuyên môn cao.
- Đồng thời chỉ ra các tồn tại như quy trình kiểm soát còn phức tạp, chồng chéo văn bản, ý thức chấp hành của một số đơn vị chưa cao.
- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện mô hình tổ chức, nâng cao năng lực cán bộ, cải tiến quy trình nghiệp vụ, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường tuyên truyền, giám sát.
- Khuyến nghị các cơ quan quản lý, KBNN và đơn vị sử dụng vốn phối hợp thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản trong các năm tiếp theo.
Hành động tiếp theo: Các đơn vị liên quan cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật chính sách để phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội. Để biết thêm chi tiết và hỗ trợ kỹ thuật, liên hệ với KBNN Thanh Hóa hoặc Bộ Tài chính.