Tổng quan nghiên cứu
Công tác kế toán trong các trường trung học phổ thông (THPT) công lập đóng vai trò then chốt trong việc quản lý tài chính, đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn ngân sách nhà nước và các nguồn thu khác. Tỉnh Phú Yên hiện có 31 trường THPT công lập với hơn 30.555 học sinh, trong đó 8 trường tự đảm bảo một phần chi phí hoạt động thường xuyên, còn lại 23 trường được ngân sách nhà nước đảm bảo toàn bộ chi phí. Qua khảo sát 10 trường đại diện trải đều các huyện, thị xã và thành phố, kết quả cho thấy công tác kế toán đã được chú trọng nhưng vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như dự toán thu chi chưa sát thực tế, chất lượng báo cáo quyết toán chưa cao, công tác kiểm soát chứng từ còn bất cập.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ thực trạng công tác kế toán tại các trường THPT công lập trên địa bàn tỉnh Phú Yên, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đảm bảo tính chính xác, minh bạch và kịp thời trong công tác kế toán. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ tháng 11/2018 đến tháng 7/2019, tập trung vào các trường trực thuộc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Phú Yên. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp thông tin hữu ích cho các nhà quản lý trong việc lập dự toán, tổ chức thực hiện và quyết toán kinh phí hoạt động, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo tại địa phương.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về công tác kế toán trong đơn vị hành chính sự nghiệp công lập, bao gồm:
- Khái niệm đơn vị hành chính sự nghiệp: Là các đơn vị được nhà nước thành lập nhằm thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, hoạt động bằng nguồn ngân sách nhà nước hoặc nguồn thu sự nghiệp, không vì mục đích lợi nhuận.
- Chế độ kế toán hành chính sự nghiệp: Theo Quyết định số 19/2006/QĐ-BTC và Thông tư 107/2017/TT-BTC, quy định về hệ thống chứng từ, sổ sách, tài khoản và báo cáo kế toán áp dụng cho các đơn vị sự nghiệp công lập.
- Nguyên tắc quản lý tài chính: Đảm bảo kinh phí hoạt động thường xuyên theo chế độ, định mức, tiêu chuẩn của nhà nước, đồng thời thực hiện tiết kiệm chi tiêu.
- Mô hình tổ chức bộ máy kế toán: Bao gồm kế toán trưởng và các nhân viên kế toán chuyên trách, phân công nhiệm vụ rõ ràng, đảm bảo nguyên tắc bất vị thân, bất kiêm nhiệm và hiệu quả công việc.
Các khái niệm chính được sử dụng gồm: chứng từ kế toán, sổ kế toán, tài khoản kế toán, báo cáo kế toán và bộ máy kế toán.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp so sánh và tổng hợp. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua bảng câu hỏi khảo sát và phỏng vấn trực tiếp bộ phận kế toán tại 10 trường THPT công lập trên địa bàn tỉnh Phú Yên, chiếm tỷ lệ phản hồi 100%. Dữ liệu thứ cấp bao gồm các văn bản pháp luật như Quyết định 19/2006/QĐ-BTC, Thông tư 107/2017/TT-BTC, Nghị định 16/2015/NĐ-CP và các quy chế, quy trình quản lý tài chính của các trường.
Cỡ mẫu khảo sát là 10 trường đại diện cho 31 trường công lập, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhưng đảm bảo tính đại diện về địa lý và quy mô. Phân tích dữ liệu dựa trên so sánh thực trạng với quy định pháp luật và các nghiên cứu liên quan, từ đó đánh giá ưu điểm, tồn tại và đề xuất giải pháp phù hợp.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tuân thủ chế độ chứng từ kế toán: 100% các trường sử dụng đầy đủ các biểu mẫu chứng từ bắt buộc theo Thông tư 107/2017/TT-BTC, gồm phiếu thu, phiếu chi, giấy đề nghị thanh toán tạm ứng và biên lai thu tiền. Tuy nhiên, khoảng 10% chứng từ vẫn được lập bằng tay, làm giảm tính thẩm mỹ và độ chính xác.
Hệ thống sổ kế toán và hình thức kế toán: Tất cả các trường áp dụng hình thức kế toán Nhật ký - Sổ cái, với các loại sổ như sổ quỹ tiền mặt, sổ tài sản cố định và sổ chi tiết hoạt động. Việc ghi chép sổ sách tuân thủ quy định, nhưng chưa có sự thiết kế thêm các mẫu sổ kế toán phục vụ quản lý nội bộ.
Hệ thống tài khoản kế toán: Các trường sử dụng hệ thống tài khoản theo Thông tư 107/2017/TT-BTC, đáp ứng yêu cầu quản lý và kiểm soát. Tuy nhiên, việc theo dõi chi tiết tài sản cố định và công cụ dụng cụ còn lỏng lẻo, không có hồ sơ riêng, dẫn đến khó khăn trong quản lý và kiểm kê, gây thất thoát tài sản.
Báo cáo kế toán: Các trường lập đầy đủ báo cáo tài chính theo quy định, nhưng chỉ có 50% trường có hệ thống báo cáo nội bộ và ít sử dụng để phục vụ quản lý. Báo cáo chủ yếu mang tính thủ tục, thiếu vai trò phân tích, đánh giá tình hình tài chính thực tế.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân của các tồn tại trên xuất phát từ quy mô bộ máy kế toán nhỏ, thường chỉ có một kế toán viên đảm nhiệm toàn bộ công việc, dẫn đến hạn chế trong phân công, kiểm soát nội bộ và chuyên môn hóa. Việc lập chứng từ bằng tay và chưa đồng bộ mẫu biểu ảnh hưởng đến tính chính xác và minh bạch thông tin. So với các nghiên cứu tại các đơn vị sự nghiệp khác, như bệnh viện và sở tư pháp, các trường THPT tại Phú Yên có mức độ tuân thủ pháp luật cao nhưng còn hạn chế trong quản lý tài sản và báo cáo nội bộ.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ sử dụng chứng từ điện tử so với chứng từ viết tay, bảng tổng hợp các loại sổ kế toán sử dụng và biểu đồ phân bổ nguồn thu chi của các trường. Bảng so sánh hệ thống tài khoản hiện tại với đề xuất bổ sung cũng giúp minh họa các điểm cần cải thiện.
Đề xuất và khuyến nghị
Hoàn thiện hệ thống chứng từ kế toán: Áp dụng đồng bộ chứng từ điện tử, loại bỏ chứng từ viết tay nhằm nâng cao tính chính xác và thẩm mỹ. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do phòng kế toán phối hợp với phòng công nghệ thông tin các trường.
Nâng cao chất lượng quản lý sổ sách kế toán: Thiết kế thêm các mẫu sổ kế toán phục vụ quản lý nội bộ, tăng cường đào tạo kế toán viên về kỹ năng sử dụng phần mềm kế toán. Thời gian triển khai 6-9 tháng, do Sở Giáo dục và Đào tạo chủ trì.
Củng cố hệ thống tài khoản kế toán: Bổ sung tài khoản chi tiết theo dõi tài sản cố định và công cụ dụng cụ, xây dựng hồ sơ quản lý tài sản riêng biệt. Thời gian thực hiện 9 tháng, do các trường phối hợp với Sở Tài chính.
Xây dựng hệ thống báo cáo kế toán nội bộ hiệu quả: Phát triển báo cáo phân tích tài chính phục vụ quản lý, tăng cường sử dụng báo cáo nội bộ trong ra quyết định. Thời gian thực hiện 6 tháng, do ban giám hiệu và kế toán trưởng các trường phối hợp.
Tổ chức bộ máy kế toán chuyên nghiệp: Đề xuất tăng cường nhân sự kế toán, phân công nhiệm vụ rõ ràng, đảm bảo nguyên tắc kiểm soát nội bộ. Thời gian thực hiện 12-18 tháng, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Nhà quản lý giáo dục: Giúp hiểu rõ thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả công tác kế toán tại các trường THPT công lập, phục vụ công tác quản lý tài chính và ra quyết định.
Bộ phận kế toán các trường THPT: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về tổ chức chứng từ, sổ sách, tài khoản và báo cáo kế toán, hỗ trợ cải tiến quy trình làm việc.
Cơ quan quản lý tài chính nhà nước: Tham khảo để xây dựng chính sách, hướng dẫn và kiểm tra công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập.
Nghiên cứu sinh và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo thực tiễn quý giá về áp dụng chế độ kế toán hành chính sự nghiệp trong lĩnh vực giáo dục.
Câu hỏi thường gặp
Công tác kế toán tại các trường THPT công lập có những đặc điểm gì?
Công tác kế toán tại các trường THPT công lập chủ yếu tuân thủ chế độ kế toán hành chính sự nghiệp, sử dụng chứng từ, sổ sách và tài khoản theo quy định của Bộ Tài chính. Đặc điểm nổi bật là quy mô bộ máy kế toán nhỏ, nguồn kinh phí chủ yếu từ ngân sách nhà nước và một số nguồn thu sự nghiệp.Các trường THPT tại Phú Yên có tuân thủ đầy đủ các quy định về chứng từ kế toán không?
Theo khảo sát, 100% trường sử dụng đầy đủ các biểu mẫu chứng từ bắt buộc theo Thông tư 107/2017/TT-BTC, tuy nhiên vẫn còn một số trường lập chứng từ bằng tay, chưa đồng bộ hoàn toàn.Hình thức kế toán nào được áp dụng phổ biến tại các trường THPT công lập?
Hình thức kế toán Nhật ký - Sổ cái được áp dụng phổ biến, với việc ghi chép kết hợp theo trình tự thời gian và nội dung kinh tế trên cùng một quyển sổ tổng hợp.Những tồn tại chính trong công tác kế toán tại các trường THPT Phú Yên là gì?
Tồn tại gồm quản lý tài sản cố định và công cụ dụng cụ chưa chặt chẽ, báo cáo nội bộ ít được sử dụng hiệu quả, bộ máy kế toán còn đơn giản, thiếu kiểm soát nội bộ và phân công chuyên môn hóa.Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả công tác kế toán tại các trường?
Các giải pháp bao gồm hoàn thiện hệ thống chứng từ điện tử, nâng cao quản lý sổ sách, bổ sung tài khoản chi tiết, xây dựng báo cáo nội bộ hiệu quả và củng cố bộ máy kế toán chuyên nghiệp.
Kết luận
- Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng công tác kế toán tại các trường THPT công lập trên địa bàn tỉnh Phú Yên, với khảo sát 10 trường đại diện.
- Phát hiện các ưu điểm như tuân thủ chế độ chứng từ, áp dụng hình thức kế toán Nhật ký - Sổ cái và hệ thống tài khoản theo quy định.
- Đồng thời chỉ ra các tồn tại về quản lý tài sản, báo cáo nội bộ và bộ máy kế toán còn đơn giản, thiếu kiểm soát.
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện công tác kế toán trong 6-18 tháng tới, tập trung vào chứng từ, sổ sách, tài khoản, báo cáo và tổ chức bộ máy.
- Khuyến nghị các nhà quản lý, kế toán viên và cơ quan quản lý tài chính tham khảo để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập.
Hành động tiếp theo: Các trường và Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Phú Yên cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đào tạo nâng cao năng lực kế toán viên để đảm bảo công tác kế toán ngày càng chuyên nghiệp và hiệu quả hơn.