Hoàn thiện cơ chế quản lý thuế đối với doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam

Quản lý thuế FDI là quá trình Nhà nước, thông qua cơ quan thuế, thực hiện các hoạt động quản lý, kiểm soát việc thực hiện nghĩa vụ thuế của các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam. Vai trò của quản lý thuế không chỉ giới hạn ở việc thu ngân sách mà còn tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, thu hút đầu tư và đảm bảo công bằng giữa các thành phần kinh tế. Quản lý thuế hiệu quả giúp Nhà nước có nguồn lực để đầu tư vào cơ sở hạ tầng, giáo dục, y tế, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Theo đó, thuế là khoản đóng góp bắt buộc từ các thể nhân và pháp nhân cho Nhà nước theo mức độ và thời hạn được pháp luật quy định nhằm sử dụng cho mục đích công cộng.

Nhiều yếu tố tác động đến cơ chế quản lý thuế FDI, bao gồm: môi trường pháp lý, chính sách thuế, trình độ quản lý của cơ quan thuế, ý thức tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp, và đặc biệt là sự phát triển của kinh tế số. Sự thay đổi nhanh chóng của môi trường kinh doanh đòi hỏi cơ chế quản lý thuế phải linh hoạt, thích ứng để đối phó với các hành vi trốn thuế, chuyển giá ngày càng tinh vi. Môi trường quản lý thuế, quá trình hội nhập kinh tế quốc tế và các quy định của các tổ chức kinh tế quốc tế có liên quan đến thuế quan cũng là những yếu tố quan trọng. Tổ chức bộ máy và trình độ của cán bộ quản lý thuế cũng ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

Các doanh nghiệp FDI thường sử dụng nhiều hình thức để trốn thuế FDI và chuyển giá FDI, như: khai khống chi phí, nâng giá nguyên vật liệu đầu vào, hạ giá sản phẩm đầu ra, chuyển lợi nhuận sang các quốc gia có thuế suất thấp. Các giao dịch liên kết giữa các công ty con trong cùng tập đoàn thường được sử dụng để thực hiện hành vi chuyển giá. Việc kiểm soát các giao dịch này đòi hỏi cơ quan thuế phải có năng lực phân tích, đánh giá rủi ro cao. Các hình thức trốn thuế và chuyển giá phổ biến bao gồm: khai khống chi phí, nâng giá nguyên vật liệu đầu vào, hạ giá sản phẩm đầu ra, chuyển lợi nhuận sang các quốc gia có thuế suất thấp.

Công tác thanh tra thuế FDI còn gặp nhiều khó khăn do thiếu nguồn lực, trình độ chuyên môn của cán bộ còn hạn chế, và sự phức tạp của các giao dịch quốc tế. Việc thu thập thông tin, chứng cứ để chứng minh hành vi trốn thuế, chuyển giá gặp nhiều trở ngại do thiếu sự hợp tác từ các doanh nghiệp và các cơ quan quản lý nước ngoài. Cần tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực thuế để trao đổi thông tin, kinh nghiệm và nâng cao năng lực thanh tra thuế FDI. Việc thực hiện giám sát này cơ bản được tiến hành ở 3 bộ phận chức năng chuyên môn theo những phương thức, cách thức đã được quy định tại các luật thuế.

Cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật về thuế để đảm bảo tính minh bạch, rõ ràng, dễ hiểu và phù hợp với thông lệ quốc tế. Cần loại bỏ các kẽ hở pháp luật, ngăn chặn các hành vi trốn thuế, chuyển giá. Cần xây dựng các quy định cụ thể về giao dịch liên kết, xác định giá thị trường, và các biện pháp chống chuyển giá. Việc hoàn thiện hệ thống pháp luật cần đảm bảo sự ổn định, dự đoán được để tạo niềm tin cho các nhà đầu tư. Hệ thống chính sách thuế hiện nay gồm 9 sắc thuế cơ bản, ngoài ra còn một số loại thu dưới hình thức thuế phí và lệ phí.

Cần tăng cường đầu tư nguồn lực cho công tác thanh tra thuế FDI, nâng cao trình độ chuyên môn của cán bộ thanh tra, và trang bị các công cụ, phương tiện hiện đại để phát hiện, xử lý các hành vi trốn thuế, chuyển giá. Cần xây dựng cơ sở dữ liệu về giá cả, chi phí của các ngành nghề, lĩnh vực để làm căn cứ so sánh, đối chiếu khi thanh tra, kiểm tra. Cần tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực thuế để trao đổi thông tin, kinh nghiệm và nâng cao năng lực thanh tra thuế FDI. Tăng cường thanh tra, kiểm tra quản lý thuế đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Hà Nội.

Việc triển khai kê khai thuế điện tử FDI và hóa đơn điện tử FDI sẽ giúp giảm thiểu thủ tục hành chính, tiết kiệm chi phí cho doanh nghiệp và nâng cao tính minh bạch, chính xác của thông tin. Cần xây dựng hệ thống phần mềm kê khai thuế điện tử thân thiện, dễ sử dụng và đảm bảo an toàn, bảo mật thông tin. Cần có lộ trình chuyển đổi phù hợp để doanh nghiệp có thời gian làm quen và thích ứng với các quy định mới. Đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn doanh nghiệp về lợi ích của việc sử dụng kê khai thuế điện tử FDI và hóa đơn điện tử FDI.

Cần xây dựng hệ thống quản lý rủi ro trong quản lý thuế FDI dựa trên việc phân tích, đánh giá các yếu tố rủi ro tiềm ẩn và xây dựng các biện pháp phòng ngừa, kiểm soát phù hợp. Cần xác định các tiêu chí đánh giá rủi ro, xây dựng quy trình đánh giá rủi ro và phân loại doanh nghiệp theo mức độ rủi ro. Cần tập trung nguồn lực vào việc kiểm tra, giám sát các doanh nghiệp có mức độ rủi ro cao. Cần thường xuyên cập nhật, điều chỉnh hệ thống quản lý rủi ro để đáp ứng với sự thay đổi của môi trường kinh doanh.

Cần tăng cường trao đổi thông tin, kinh nghiệm với các quốc gia có hệ thống quản lý thuế FDI tiên tiến để học hỏi, áp dụng các phương pháp quản lý hiệu quả. Cần tham gia các hội thảo, hội nghị quốc tế về thuế để cập nhật thông tin, kiến thức và xây dựng mạng lưới quan hệ với các chuyên gia thuế trên thế giới. Cần cử cán bộ đi đào tạo, bồi dưỡng ở nước ngoài để nâng cao trình độ chuyên môn và năng lực quản lý.

Cần chủ động tham gia các diễn đàn quốc tế về thuế như OECD, G20 để đóng góp ý kiến, chia sẻ kinh nghiệm và bảo vệ lợi ích quốc gia. Cần ký kết các hiệp định tránh đánh thuế hai lần với các quốc gia đối tác để tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động đầu tư và thương mại. Cần rà soát, sửa đổi các hiệp định tránh đánh thuế hai lần hiện có để đảm bảo phù hợp với tình hình mới.

Cần đánh giá khách quan, toàn diện về những thành tựu đã đạt được và những hạn chế còn tồn tại trong quản lý thuế FDI. Cần xác định rõ nguyên nhân của những hạn chế và đề xuất các giải pháp khắc phục. Cần rút ra những bài học kinh nghiệm quý báu để áp dụng vào thực tiễn quản lý. Cần có sự nhìn nhận khách quan về những thành tựu đã đạt được và những hạn chế còn tồn tại trong cơ chế quản lý thuế đối với doanh nghiệp FDI.

Cần xác định rõ định hướng phát triển của quản lý thuế FDI trong tương lai, phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Cần xây dựng các giải pháp cụ thể, khả thi để hoàn thiện cơ chế quản lý thuế FDI, đáp ứng yêu cầu của tình hình mới. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức xã hội và cộng đồng doanh nghiệp để thực hiện thành công các giải pháp đã đề ra.