I. Phân bổ hiệu quả
Phân bổ hiệu quả là một khái niệm trung tâm trong nghiên cứu này, được định nghĩa là khả năng doanh nghiệp sử dụng các nguồn lực một cách tối ưu để đạt được mục tiêu sản xuất. Theo Farrell (1957), hiệu quả phân bổ còn được gọi là hiệu quả về giá, phản ánh mức độ doanh nghiệp kết hợp các yếu tố đầu vào theo tỷ lệ tốt nhất dựa trên giá của chúng. Nghiên cứu này sử dụng phương pháp phân tích bao dữ liệu (DEA) để đo lường hiệu quả phân bổ ở cấp doanh nghiệp, đồng thời áp dụng cách tiếp cận của Olley and Pakes (1996) để đánh giá hiệu quả phân bổ ở cấp ngành - vùng. Các kết quả cho thấy sự khác biệt đáng kể trong hiệu quả phân bổ giữa các doanh nghiệp thuộc các loại hình sở hữu và trình độ công nghệ khác nhau.
1.1. Khái niệm và phương pháp đo lường
Hiệu quả phân bổ được đo lường thông qua hai phương pháp chính: phân tích bao dữ liệu (DEA) và cách tiếp cận của Olley and Pakes (1996). DEA là phương pháp không tham số, cho phép đánh giá hiệu quả phân bổ dựa trên việc so sánh các đơn vị ra quyết định (DMU) với nhau. Trong khi đó, cách tiếp cận của Olley and Pakes (1996) tập trung vào việc phân tích hiệu quả phân bổ ở cấp ngành - vùng, xem xét mối quan hệ giữa thị phần và năng suất của doanh nghiệp. Cả hai phương pháp đều có ưu điểm riêng và được sử dụng phù hợp với từng cấp độ nghiên cứu.
1.2. Kết quả đo lường
Kết quả đo lường hiệu quả phân bổ cho thấy sự chênh lệch rõ rệt giữa các doanh nghiệp thuộc các loại hình sở hữu khác nhau. Các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (DNFDI) thường đạt hiệu quả phân bổ cao hơn so với doanh nghiệp nhà nước (DNNN) và doanh nghiệp tư nhân (DNTN). Ngoài ra, các doanh nghiệp áp dụng công nghệ cao (CNC) cũng có hiệu quả phân bổ tốt hơn so với các doanh nghiệp sử dụng công nghệ thấp (CNT).
II. Mô hình đánh giá tác động nhân tố
Nghiên cứu này sử dụng các mô hình đánh giá để phân tích tác động của các nhân tố đến hiệu quả phân bổ. Cụ thể, mô hình Tobit được sử dụng để đánh giá tác động của các nhân tố đến hiệu quả phân bổ ở cấp doanh nghiệp, trong khi mô hình dữ liệu mảng được áp dụng để phân tích tác động ở cấp ngành - vùng. Các nhân tố được xem xét bao gồm quy mô doanh nghiệp, loại hình sở hữu, trình độ công nghệ và môi trường kinh doanh cấp tỉnh.
2.1. Mô hình Tobit
Mô hình Tobit được sử dụng để phân tích tác động của các nhân tố đến hiệu quả phân bổ ở cấp doanh nghiệp. Kết quả cho thấy quy mô doanh nghiệp và trình độ công nghệ có tác động tích cực đến hiệu quả phân bổ. Các doanh nghiệp lớn và áp dụng công nghệ cao thường đạt hiệu quả phân bổ cao hơn. Ngoài ra, môi trường kinh doanh cấp tỉnh cũng có ảnh hưởng đáng kể, với các tỉnh có chỉ số năng lực cạnh tranh (PCI) cao thường có doanh nghiệp đạt hiệu quả phân bổ tốt hơn.
2.2. Mô hình dữ liệu mảng
Mô hình dữ liệu mảng được áp dụng để phân tích tác động của các nhân tố đến hiệu quả phân bổ ở cấp ngành - vùng. Kết quả cho thấy sự phân bổ nguồn lực giữa các doanh nghiệp trong cùng một ngành có ảnh hưởng lớn đến hiệu quả phân bổ tổng thể. Các tỉnh có sự phân bổ nguồn lực hợp lý và môi trường kinh doanh thuận lợi thường đạt hiệu quả phân bổ cao hơn.
III. Doanh nghiệp công nghiệp Việt Nam
Nghiên cứu tập trung vào các doanh nghiệp công nghiệp thuộc ngành chế biến chế tạo (CBCT) tại Việt Nam. Đây là nhóm ngành có vai trò quan trọng trong nền kinh tế, đóng góp đáng kể vào GDP và tạo việc làm cho người lao động. Tuy nhiên, hiệu quả phân bổ của các doanh nghiệp trong ngành này còn nhiều hạn chế, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Nghiên cứu chỉ ra rằng việc cải thiện hiệu quả phân bổ cần tập trung vào nâng cao trình độ công nghệ và cải thiện môi trường kinh doanh.
3.1. Thực trạng hoạt động
Các doanh nghiệp công nghiệp thuộc ngành CBCT tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm sự cạnh tranh ngày càng gay gắt và sự thiếu hụt nguồn lực. Nghiên cứu cho thấy các doanh nghiệp lớn và có vốn đầu tư nước ngoài thường có lợi thế hơn trong việc đạt hiệu quả phân bổ cao. Trong khi đó, các doanh nghiệp nhỏ và vừa thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận công nghệ và nguồn vốn.
3.2. Khuyến nghị chính sách
Để cải thiện hiệu quả phân bổ của các doanh nghiệp công nghiệp, nghiên cứu đề xuất một số khuyến nghị chính sách, bao gồm hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận công nghệ hiện đại, cải thiện môi trường kinh doanh cấp tỉnh, và khuyến khích đầu tư vào các ngành công nghệ cao. Ngoài ra, cần có các chính sách hỗ trợ tài chính và đào tạo nguồn nhân lực để nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp.
