Hệ quả của so sánh xã hội: Bằng chứng từ Việt Nam

• Tác giả: Vu Thi Lan Anh
• Người hướng dẫn: Dr. Nguyen Thi Kim Oanh
• Trường học: Vietnam National University, Hanoi International School
• Chuyên ngành: Accounting, Auditing and Analyzing
• Đề tài: Hệ Quả Của So Sánh Xã Hội Trên Mạng Xã Hội Tại Việt Nam
• Loại tài liệu: graduation project
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hanoi

• LETTER OF DECLARATION
• 1. CHAPTER 1: AN INTRODUCTION
• 1.1. Background of the study
• 1.2. Research objectives, research questions and research scope
• 1.3. Research methods
• 1.4. Structure of the study
• 2. CHAPTER 2: LITERATURE REVIEW
• 2.1. Social comparison on social networking sites
• 2.2. Factors influence on social comparison on social networking sites
• 2.3. Consequences of social comparison on social networking sites
• 2.4. Social comparison theory
• 2.5. Hypotheses formulation and conceptual framework
• 2.6. Final research model
• 3. CHAPTER 3: RESEARCH METHOD
• 3.1. Reliability and validity
• 3.2. Social comparison on social networking sites
• 3.3. Questionnaire design and data collection
• 4. CHAPTER 4: DATA ANALYSIS AND RESEARCH FINDINGS
• 4.1. Data analysis with PLS-SEM using Smart-PLS
• 4.2. An evaluation of the measurement model
• 4.2.1. Assessing composite reliability of the constructs
• 4.2.2. Assessing average variance extracted of the constructs
• 4.3. Structural model assessment for hypotheses testing
• 4.4. Factors and consequences of social comparison on social networking sites
• 5. CHAPTER 5: DISCUSSIONS, CONCLUSIONS AND LIMITATIONS
• 5.1. Discussions and conclusion
• 5.2. Contribution and implication of the study
• 5.3. Limitation of the study

I. Tổng quan Hệ quả so sánh xã hội trên mạng xã hội VN

Mạng xã hội ngày càng trở nên phổ biến tại Việt Nam, đặc biệt là với giới trẻ. Việc sử dụng các nền tảng như Facebook, Instagram, TikTok đã tạo ra một môi trường thuận lợi cho việc so sánh xã hội. Theo thống kê, người dùng dành trung bình hơn 2 giờ mỗi ngày trên mạng xã hội, điều này làm tăng cơ hội so sánh bản thân với người khác. So sánh xã hội là quá trình một cá nhân đánh giá bản thân bằng cách đối chiếu với người khác, thường là về địa vị, thành tựu, hoặc lối sống. Điều này có thể dẫn đến cả hệ quả tích cực (động lực phát triển) và hệ quả tiêu cực (ảnh hưởng tâm lý như tự ti, ghen tị, hoặc trầm cảm). Nghiên cứu của Vu Thi Lan Anh (2020) đã chỉ ra những tác động đáng kể của việc này đối với người Việt Nam, đặc biệt là trên các khía cạnh như lòng tự trọng và hình ảnh bản thân. Nghiên cứu tập trung vào những người Việt Nam thường xuyên sử dụng mạng xã hội và mong muốn làm sáng tỏ những hậu quả của so sánh xã hội. Từ đó xây dựng một khuôn khổ mới bao gồm: bản sắc xã hội và lòng tự trọng là những yếu tố ảnh hưởng đến so sánh xã hội; sự gắn kết chung và lòng vị tha là những hệ quả mà chúng ta dự đoán trong bối cảnh Việt Nam.

1.1. Tầm quan trọng của nghiên cứu hệ quả so sánh xã hội

Nghiên cứu về hệ quả của so sánh xã hội trên mạng xã hội tại Việt Nam trở nên vô cùng quan trọng trong bối cảnh hiện nay. Sự gia tăng nhanh chóng của người dùng mạng xã hội, đặc biệt là giới trẻ, đã tạo ra một môi trường mà việc so sánh bản thân với người khác diễn ra thường xuyên hơn bao giờ hết. Điều này có thể dẫn đến những ảnh hưởng tâm lý tiêu cực như tự ti, trầm cảm, và áp lực xã hội, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tinh thần của cá nhân. Nghiên cứu của Cramer et al. (2016) chỉ ra rằng người có lòng tự trọng thấp có xu hướng so sánh bản thân với người khác trên Facebook nhiều hơn. Việc hiểu rõ những hệ quả này sẽ giúp các nhà hoạch định chính sách, các chuyên gia tâm lý, và cả người dùng mạng xã hội có những biện pháp phòng ngừa và can thiệp kịp thời.

1.2. Thực trạng sử dụng mạng xã hội và so sánh xã hội ở VN

Theo thống kê, mạng xã hội như Facebook, Instagram, và TikTok đang ngày càng phổ biến tại Việt Nam, đặc biệt là trong giới thanh thiếu niên và người trẻ. Thực trạng này tạo điều kiện cho việc so sánh xã hội diễn ra một cách thường xuyên và dễ dàng hơn. Người dùng thường xuyên tiếp xúc với những hình ảnh hoàn hảo, những thành tựu vượt trội, và những lối sống xa hoa được chia sẻ trên mạng xã hội, từ đó nảy sinh sự so sánh với cuộc sống của chính mình. Nghiên cứu của Vu Thi Lan Anh (2020) cho thấy rằng văn hóa Việt Nam cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy so sánh xã hội, đặc biệt là khi xã hội vẫn còn coi trọng các giá trị truyền thống như địa vị xã hội và sự thành công vật chất. Việc hiểu rõ thực trạng này là bước đầu tiên để giải quyết vấn đề và giảm thiểu những hệ quả tiêu cực mà nó gây ra.

II. Ảnh hưởng tâm lý So sánh xã hội gây tự ti trầm cảm

So sánh xã hội trên mạng xã hội có thể gây ra nhiều ảnh hưởng tâm lý tiêu cực, đặc biệt là với những người có lòng tự trọng thấp hoặc có xu hướng so sánh bản thân với người khác. Việc thường xuyên tiếp xúc với những hình ảnh hoàn hảo và những thành tựu vượt trội trên mạng xã hội có thể dẫn đến cảm giác tự ti, ghen tị, và thậm chí là trầm cảm. Theo Meier và Schäfer (2018), những ảnh hưởng này có thể làm giảm sức khỏe tinh thần và ảnh hưởng tiêu cực đến hình ảnh bản thân của người dùng. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng việc so sánh bản thân với người khác có thể dẫn đến cảm giác bất mãn với cuộc sống, giảm động lực phấn đấu, và thậm chí là các hành vi tiêu cực như bắt nạt trực tuyến.

2.1. Tác động đến lòng tự trọng và hình ảnh bản thân

So sánh xã hội có thể tác động mạnh mẽ đến lòng tự trọng và hình ảnh bản thân của một người. Khi một người thường xuyên so sánh bản thân với những người mà họ cho là thành công hơn, xinh đẹp hơn, hoặc giàu có hơn trên mạng xã hội, họ có thể bắt đầu cảm thấy tự ti về bản thân và nghi ngờ giá trị của mình. Điều này có thể dẫn đến việc họ cố gắng thay đổi bản thân để phù hợp với những tiêu chuẩn không thực tế được đặt ra bởi mạng xã hội. Nghiên cứu của Schmuck et al. (2019) cho thấy rằng việc so sánh bản thân với người khác có thể làm giảm lòng tự trọng và sức khỏe tinh thần của người dùng mạng xã hội.

2.2. Mối liên hệ giữa so sánh xã hội và trầm cảm lo âu

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa so sánh xã hội và các vấn đề tâm lý như trầm cảm và lo âu. Việc thường xuyên so sánh bản thân với người khác và cảm thấy mình thua kém có thể dẫn đến cảm giác tuyệt vọng, cô đơn, và mất hứng thú với cuộc sống. Điều này có thể kích hoạt hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng của trầm cảm và lo âu. Theo Testa và Major (1988), việc tiếp xúc với thông tin so sánh có thể dẫn đến cảm giác chán nản và thù địch, đặc biệt là khi người đó cảm thấy không thể cải thiện tình hình của mình.

III. Giải pháp Giảm ảnh hưởng của so sánh xã hội trên MXH

Để giảm thiểu những ảnh hưởng tâm lý tiêu cực của so sánh xã hội trên mạng xã hội, cần có sự phối hợp giữa các cá nhân, gia đình, nhà trường, và xã hội. Các cá nhân cần nâng cao nhận thức về những tác động của so sánh xã hội và học cách sử dụng mạng xã hội một cách có ý thức. Gia đình và nhà trường cần tạo ra một môi trường hỗ trợ, khuyến khích sự tự tin và phát triển bản thân của trẻ em và thanh thiếu niên. Các nền tảng mạng xã hội cũng cần có trách nhiệm trong việc giảm thiểu những nội dung gây so sánh và khuyến khích những nội dung tích cực và mang tính xây dựng.

3.1. Nâng cao nhận thức và giáo dục về so sánh xã hội

Một trong những giải pháp quan trọng nhất để giảm thiểu ảnh hưởng tiêu cực của so sánh xã hội là nâng cao nhận thức và giáo dục về vấn đề này. Các chương trình giáo dục cần được thiết kế để giúp thanh thiếu niên và người trẻ hiểu rõ về cơ chế hoạt động của so sánh xã hội, những tác động của nó, và cách để đối phó với nó một cách hiệu quả. Việc giáo dục cũng cần tập trung vào việc xây dựng lòng tự trọng và hình ảnh bản thân tích cực, giúp mọi người tự tin vào giá trị của mình và không bị ảnh hưởng bởi những tiêu chuẩn không thực tế trên mạng xã hội.

3.2. Sử dụng mạng xã hội một cách có ý thức và lành mạnh

Việc sử dụng mạng xã hội một cách có ý thức và lành mạnh là một yếu tố quan trọng để giảm thiểu ảnh hưởng tiêu cực của so sánh xã hội. Người dùng cần học cách chọn lọc thông tin trên mạng xã hội, tránh tiếp xúc quá nhiều với những nội dung gây so sánh và tập trung vào những nội dung tích cực và mang tính xây dựng. Việc giới hạn thời gian sử dụng mạng xã hội và dành thời gian cho những hoạt động khác cũng có thể giúp giảm thiểu áp lực xã hội và cải thiện sức khỏe tinh thần.

3.3. Xây dựng cộng đồng hỗ trợ và chia sẻ tích cực

Xây dựng một cộng đồng trên mạng xã hội hoặc ngoài đời thực, nơi mọi người có thể chia sẻ những khó khăn, áp lực xã hội và kinh nghiệm của mình một cách cởi mở, có thể giúp giảm bớt cảm giác cô đơn và cô lập do so sánh xã hội gây ra. Việc chia sẻ những câu chuyện thành công và thất bại, những bài học kinh nghiệm, và những lời khuyên hữu ích có thể giúp mọi người cảm thấy được động viên và phát triển bản thân, thay vì cảm thấy tự ti và thua kém.

IV. Nghiên cứu So sánh xã hội thúc đẩy sự gắn kết cộng đồng

Mặc dù so sánh xã hội thường được xem là một hiện tượng tiêu cực, một số nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng nó cũng có thể có những hệ quả tích cực, chẳng hạn như thúc đẩy sự gắn kết cộng đồng và lòng vị tha. Khi một người so sánh bản thân với những người đang gặp khó khăn, họ có thể cảm thấy đồng cảm và muốn giúp đỡ, từ đó thúc đẩy các hành vi vị tha và tăng cường gắn kết cộng đồng. Nghiên cứu của Vu Thi Lan Anh (2020) cũng chỉ ra rằng so sánh xã hội có thể thúc đẩy sự gắn kết giữa những người có chung sở thích hoặc mục tiêu, từ đó tạo ra một cộng đồng hỗ trợ và giúp đỡ lẫn nhau.

4.1. So sánh xã hội và lòng vị tha trong cộng đồng mạng

So sánh xã hội có thể thúc đẩy lòng vị tha trong cộng đồng mạng bằng cách khiến mọi người nhận thức rõ hơn về những khó khăn mà người khác đang gặp phải. Khi một người so sánh bản thân với những người đang gặp khó khăn về tài chính, sức khỏe, hoặc tinh thần, họ có thể cảm thấy đồng cảm và muốn giúp đỡ bằng cách quyên góp tiền bạc, thời gian, hoặc chia sẻ thông tin hữu ích. Điều này có thể tạo ra một hiệu ứng lan tỏa, khuyến khích nhiều người khác cùng tham gia và tạo ra một cộng đồng hỗ trợ lẫn nhau.

4.2. Thúc đẩy gắn kết giữa người có chung sở thích mục tiêu

So sánh xã hội cũng có thể thúc đẩy sự gắn kết giữa những người có chung sở thích hoặc mục tiêu. Khi một người so sánh bản thân với những người có cùng đam mê hoặc mục tiêu, họ có thể học hỏi kinh nghiệm, chia sẻ kiến thức, và hỗ trợ lẫn nhau để đạt được thành công. Điều này có thể tạo ra một cộng đồng mạnh mẽ, nơi mọi người cảm thấy được động viên và có động lực để phát triển bản thân.

V. Kết luận So sánh xã hội trên MXH Hướng đi tương lai

So sánh xã hội trên mạng xã hội là một hiện tượng phức tạp, có thể mang lại cả hệ quả tích cực và hệ quả tiêu cực. Để giảm thiểu những ảnh hưởng tâm lý tiêu cực và tận dụng những lợi ích tiềm năng của so sánh xã hội, cần có sự phối hợp giữa các cá nhân, gia đình, nhà trường, xã hội và các nền tảng mạng xã hội. Trong tương lai, các nghiên cứu khoa học cần tập trung vào việc khám phá những yếu tố nào có thể giúp biến so sánh xã hội thành một công cụ hữu ích cho việc phát triển bản thân và xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn.

5.1. Cần thêm nghiên cứu về ảnh hưởng tích cực của so sánh

Mặc dù nhiều nghiên cứu đã tập trung vào những ảnh hưởng tiêu cực của so sánh xã hội, vẫn còn rất ít nghiên cứu về những ảnh hưởng tích cực của nó. Các nghiên cứu trong tương lai cần tập trung vào việc khám phá những yếu tố nào có thể giúp biến so sánh xã hội thành một công cụ hữu ích cho việc phát triển bản thân và xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn. Ví dụ, các nghiên cứu có thể tập trung vào việc tìm hiểu làm thế nào để so sánh bản thân với người khác có thể thúc đẩy động lực phấn đấu, tăng cường sự sáng tạo, và khuyến khích các hành vi vị tha.

5.2. Ứng dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn giáo dục

Kết quả của các nghiên cứu về so sánh xã hội cần được ứng dụng vào thực tiễn giáo dục để giúp thanh thiếu niên và người trẻ hiểu rõ hơn về hiện tượng này và học cách đối phó với nó một cách hiệu quả. Các chương trình giáo dục cần tập trung vào việc xây dựng lòng tự trọng và hình ảnh bản thân tích cực, giúp mọi người tự tin vào giá trị của mình và không bị ảnh hưởng bởi những tiêu chuẩn không thực tế trên mạng xã hội. Ngoài ra, các chương trình giáo dục cũng cần dạy cho mọi người cách sử dụng mạng xã hội một cách có ý thức và lành mạnh, tránh tiếp xúc quá nhiều với những nội dung gây so sánh và tập trung vào những nội dung tích cực và mang tính xây dựng.