Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, việc giáo dục pháp luật cho học sinh trung học phổ thông (THPT) trở thành nhiệm vụ cấp bách nhằm hình thành thế hệ công dân có ý thức tôn trọng và chấp hành pháp luật. Tại quận Ninh Kiều, thành phố Cần Thơ, với dân số đông và đặc điểm xã hội đa dạng, công tác giáo dục pháp luật cho học sinh THPT được đánh giá là có nhiều ưu điểm nhưng cũng tồn tại không ít hạn chế. Theo số liệu năm học 2015-2016, có khoảng 3.079 trường hợp học sinh vi phạm pháp luật, trong đó có 4 học sinh sử dụng ma túy, 44 học sinh trộm cắp tài sản, 31 học sinh bạo lực học đường, cho thấy mức độ vi phạm pháp luật trong học sinh còn đáng báo động. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là khảo sát thực trạng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các biện pháp giáo dục pháp luật phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả công tác này tại các trường THPT quận Ninh Kiều trong năm học 2016-2017. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, phòng ngừa vi phạm pháp luật và tệ nạn xã hội trong học sinh, đồng thời hỗ trợ phát triển nhân cách và năng lực công dân cho thế hệ trẻ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết giáo dục pháp luật và mô hình giáo dục toàn diện nhằm phát triển nhân cách học sinh. Lý thuyết của A. Makarenko nhấn mạnh vai trò của giáo dục pháp luật trong việc cải tạo và phát triển phẩm chất con người thông qua tình thương, lao động và tập thể. Ngoài ra, lý thuyết về hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp của Nguyễn Dục Quang được áp dụng để làm rõ vai trò của các hoạt động ngoại khóa trong việc củng cố kiến thức pháp luật và hình thành kỹ năng ứng xử cho học sinh. Các khái niệm chính bao gồm: giáo dục pháp luật, hoạt động giáo dục pháp luật, mục tiêu giáo dục pháp luật cho học sinh THPT, lực lượng giáo dục pháp luật và hình thức tổ chức giáo dục pháp luật.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm khảo sát bằng bảng hỏi với cỡ mẫu khoảng 500 học sinh khối 12 tại 4 trường THPT công lập quận Ninh Kiều, cùng với phỏng vấn sâu cán bộ quản lý, giáo viên, cán bộ Đoàn trường và Quận đoàn. Phương pháp quan sát được sử dụng để thu thập thông tin về các hoạt động giáo dục pháp luật đang diễn ra. Phân tích số liệu được thực hiện bằng phần mềm SPSS với các kỹ thuật thống kê mô tả và phân tích nhân tố nhằm đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng. Nghiên cứu cũng tiến hành khảo nghiệm và thực nghiệm các biện pháp giáo dục pháp luật trong năm học 2016-2017 để kiểm chứng tính khả thi và hiệu quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về giáo dục pháp luật: Hơn 85% giáo viên, cán bộ quản lý và học sinh nhận thức cao về tầm quan trọng của giáo dục pháp luật. Các trường thường xuyên tổ chức tuyên truyền kiến thức cơ bản về luật giao thông đường bộ và rèn luyện ý thức chấp hành pháp luật cho học sinh.

  2. Nội dung giáo dục pháp luật: Nội dung giáo dục chủ yếu tập trung vào luật giao thông và các quy định cơ bản, trong khi các luật quan trọng như luật Thanh niên, luật Hôn nhân và Gia đình, luật Bình đẳng giới, luật Phòng chống bạo lực gia đình chưa được chú trọng, chiếm tỷ lệ dưới 30% trong các hoạt động giáo dục pháp luật.

  3. Hình thức tổ chức và phương pháp giáo dục: Các hình thức giáo dục pháp luật chủ yếu là sinh hoạt dưới cờ, sinh hoạt lớp và sinh hoạt Đoàn/Hội theo chủ đề pháp luật. Tuy nhiên, các phương pháp tương tác như thảo luận, tọa đàm, xử lý tình huống, tham dự phiên tòa xét xử chưa được áp dụng thường xuyên, chỉ chiếm khoảng 20% các hoạt động.

  4. Phối hợp giữa nhà trường và các tổ chức bên ngoài: Việc phối hợp với các cơ quan, tổ chức bên ngoài để tổ chức hoạt động giáo dục pháp luật còn hạn chế, chỉ khoảng 25% trường có hoạt động phối hợp với Quận đoàn hoặc các cơ quan pháp luật.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy mặc dù nhận thức về giáo dục pháp luật được nâng cao, nhưng nội dung và hình thức tổ chức còn nhiều hạn chế, dẫn đến hiệu quả giáo dục chưa đạt mong muốn. Việc thiếu sự đa dạng trong phương pháp giảng dạy và hạn chế phối hợp với các tổ chức bên ngoài làm giảm tính thực tiễn và hấp dẫn của hoạt động giáo dục pháp luật. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc tích hợp các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ pháp luật và tham quan thực tế được xem là những phương pháp hiệu quả để nâng cao nhận thức và kỹ năng pháp luật cho học sinh. Biểu đồ so sánh tỷ lệ áp dụng các hình thức giáo dục pháp luật tại các trường THPT quận Ninh Kiều và các địa phương khác có thể minh họa rõ nét sự chênh lệch này. Kết quả thực nghiệm biện pháp phối hợp giữa nhà trường và Quận đoàn đã chứng minh sự cải thiện rõ rệt về kiến thức và kỹ năng phòng tránh vi phạm pháp luật của học sinh, góp phần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật trong môi trường học đường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức các hoạt động giáo dục pháp luật ngoài giờ lên lớp: Nhà trường cần xây dựng kế hoạch tổ chức các hoạt động ngoại khóa như tọa đàm, xử lý tình huống pháp luật, tham dự phiên tòa giả định nhằm tăng cường kỹ năng thực hành pháp luật cho học sinh. Thời gian thực hiện: từ năm học 2018-2019, chủ thể thực hiện là Ban giám hiệu và giáo viên chủ nhiệm.

  2. Xây dựng câu lạc bộ “Tuổi trẻ với pháp luật”: Thành lập câu lạc bộ tại các trường THPT để tạo sân chơi bổ ích, giúp học sinh trao đổi, học hỏi và thực hành kiến thức pháp luật. Mục tiêu tăng tỷ lệ học sinh tham gia hoạt động pháp luật lên trên 50% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Đoàn trường phối hợp với Quận đoàn.

  3. Tăng cường bồi dưỡng nâng cao năng lực cho lực lượng giáo dục pháp luật: Tổ chức các khóa tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng giảng dạy pháp luật cho giáo viên và cán bộ Đoàn nhằm nâng cao chất lượng giáo dục pháp luật. Thời gian: hàng năm, chủ thể thực hiện là Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các cơ quan pháp luật.

  4. Phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và Quận đoàn Ninh Kiều: Đẩy mạnh các hoạt động phối hợp tổ chức giáo dục pháp luật, tận dụng nguồn lực và kinh nghiệm của Quận đoàn để tổ chức các chương trình tuyên truyền, tập huấn và thực nghiệm pháp luật cho học sinh. Mục tiêu nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật trong 3 năm tới.

  5. Đảm bảo các điều kiện hỗ trợ hoạt động giáo dục pháp luật: Cơ sở vật chất, tài liệu, kinh phí và chính sách hỗ trợ cần được đảm bảo đầy đủ để các hoạt động giáo dục pháp luật được triển khai hiệu quả và bền vững. Chủ thể thực hiện là Ban giám hiệu nhà trường và các cấp quản lý giáo dục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục: Nghiên cứu giúp nâng cao nhận thức và kỹ năng tổ chức các hoạt động giáo dục pháp luật, từ đó cải thiện chất lượng giảng dạy và quản lý học sinh.

  2. Cán bộ Đoàn Thanh niên và các tổ chức xã hội: Tài liệu tham khảo để xây dựng các chương trình phối hợp giáo dục pháp luật hiệu quả, phát huy vai trò của tổ chức trong công tác tuyên truyền và giáo dục.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Giáo dục học, Luật: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về giáo dục pháp luật trong trường học, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục và pháp luật địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch và chương trình giáo dục pháp luật phù hợp với đặc điểm địa phương, góp phần nâng cao hiệu quả công tác giáo dục pháp luật.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giáo dục pháp luật cho học sinh THPT lại quan trọng?
    Giáo dục pháp luật giúp hình thành ý thức tôn trọng và chấp hành pháp luật, phòng ngừa vi phạm và tệ nạn xã hội, góp phần phát triển nhân cách và năng lực công dân cho học sinh, là chủ nhân tương lai của đất nước.

  2. Nội dung giáo dục pháp luật hiện nay tập trung vào những lĩnh vực nào?
    Chủ yếu là luật giao thông đường bộ, quyền và nghĩa vụ công dân, phòng chống ma túy, bạo lực học đường, tuy nhiên còn thiếu các nội dung về luật Thanh niên, luật Hôn nhân và Gia đình, luật Bình đẳng giới.

  3. Các hình thức tổ chức giáo dục pháp luật phổ biến là gì?
    Bao gồm dạy học môn Giáo dục công dân, sinh hoạt dưới cờ, sinh hoạt lớp, sinh hoạt Đoàn/Hội theo chủ đề pháp luật, các hoạt động ngoại khóa như tọa đàm, xử lý tình huống, tham dự phiên tòa giả định.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật trong trường học?
    Cần đa dạng hóa hình thức và phương pháp giáo dục, tăng cường phối hợp giữa nhà trường và các tổ chức bên ngoài, xây dựng câu lạc bộ pháp luật, bồi dưỡng năng lực giáo viên và đảm bảo điều kiện vật chất, chính sách hỗ trợ.

  5. Vai trò của Quận đoàn trong giáo dục pháp luật cho học sinh là gì?
    Quận đoàn phối hợp tổ chức các hoạt động tuyên truyền, tập huấn, thực nghiệm pháp luật, hỗ trợ nhà trường trong việc xây dựng môi trường giáo dục pháp luật sinh động, hấp dẫn và hiệu quả.

Kết luận

  • Giáo dục pháp luật cho học sinh THPT quận Ninh Kiều có nhận thức cao nhưng còn nhiều hạn chế về nội dung, hình thức và phương pháp tổ chức.
  • Các luật quan trọng như luật Thanh niên, luật Hôn nhân và Gia đình chưa được quan tâm đúng mức trong chương trình giáo dục pháp luật.
  • Hình thức giáo dục pháp luật chủ yếu là truyền đạt kiến thức, thiếu các hoạt động tương tác và thực hành pháp luật.
  • Biện pháp phối hợp giữa nhà trường và Quận đoàn đã được khảo nghiệm thành công, góp phần nâng cao kiến thức và kỹ năng pháp luật cho học sinh.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật trong các trường THPT quận Ninh Kiều, với lộ trình thực hiện từ năm học 2018-2019 trở đi.

Tiếp theo, các cơ sở giáo dục và các tổ chức liên quan cần triển khai đồng bộ các biện pháp đề xuất để nâng cao chất lượng giáo dục pháp luật, góp phần xây dựng thế hệ công dân có trách nhiệm và ý thức pháp luật vững chắc. Để biết thêm chi tiết và áp dụng hiệu quả, quý độc giả và các đơn vị có thể liên hệ với tác giả hoặc các cơ quan quản lý giáo dục địa phương.