## Tổng quan nghiên cứu

Việc giáo dục di sản trong dạy học Địa lí lớp 12 tại tỉnh Quảng Ninh là một chủ đề nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh hiện nay. Tỉnh Quảng Ninh sở hữu hơn 600 di tích lịch sử, văn hóa và danh thắng, trong đó có 4 di tích quốc gia đặc biệt như Vịnh Hạ Long được UNESCO công nhận là di sản thiên nhiên thế giới, Khu di tích lịch sử - danh thắng Yên Tử, Khu di tích lịch sử Nhà Trần và Khu di tích lịch sử chiến thắng Bạch Đằng. Ngoài ra, tỉnh còn có khoảng 363 di sản văn hóa phi vật thể, bao gồm nhiều lễ hội dân gian truyền thống và các loại hình nghệ thuật đặc sắc. Tuy nhiên, việc giáo dục di sản trong nhà trường phổ thông, đặc biệt là môn Địa lí lớp 12, vẫn còn nhiều hạn chế, chủ yếu mang tính lý thuyết và chưa phát huy được tính tích cực của học sinh.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc phân tích thực trạng giáo dục di sản trong dạy học Địa lí lớp 12 tại Quảng Ninh, từ đó đề xuất các phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục di sản hiệu quả, đặc biệt là ứng dụng phương pháp dạy học theo dự án nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm bảo tồn di sản của học sinh. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các trường THPT trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh trong giai đoạn nghiên cứu từ năm 2018 đến 2019.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc góp phần bảo tồn và phát huy giá trị các di sản văn hóa, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục địa lí, phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh lớp 12, góp phần xây dựng thế hệ trẻ có ý thức bảo vệ di sản và phát triển bền vững địa phương.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

- **Lý thuyết giáo dục di sản**: Di sản được hiểu là tài sản văn hóa vật thể và phi vật thể có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Giáo dục di sản nhằm hình thành nhận thức, thái độ và hành vi tích cực trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản.

- **Lý thuyết dạy học theo dự án (Project-Based Learning)**: Phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm, trong đó học sinh tự chủ động tìm hiểu, thu thập thông tin, phân tích và giải quyết các vấn đề thực tiễn thông qua các dự án học tập có tính liên môn và thực tiễn cao.

- **Khái niệm chính**: Di sản văn hóa vật thể, di sản văn hóa phi vật thể, giáo dục di sản, phương pháp dạy học tích cực, năng lực học sinh, phát triển bền vững.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu**: Số liệu thu thập từ khảo sát 30 giáo viên và 225 học sinh lớp 12 tại các trường THPT trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh; tài liệu sách giáo khoa Địa lí lớp 12; các văn bản pháp luật liên quan đến di sản văn hóa; quan sát thực tế và phỏng vấn chuyên gia.

- **Phương pháp phân tích**: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để phân tích kết quả khảo sát; phương pháp phân tích hệ thống để đánh giá thực trạng và mối quan hệ giữa giáo dục di sản và chương trình địa lí; phương pháp so sánh để đối chiếu với các nghiên cứu trong và ngoài nước.

- **Timeline nghiên cứu**: Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2018-2019, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích, thiết kế dự án giáo dục di sản và thực nghiệm sư phạm tại các trường THPT.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Thực trạng giáo dục di sản**: Khoảng 85% giáo viên khảo sát đánh giá giáo dục di sản là cần thiết, nhưng chỉ 40% thường xuyên tích hợp nội dung này trong dạy học Địa lí lớp 12. Hơn 60% giáo viên cho biết thiếu phương tiện dạy học và thời gian là rào cản lớn.

- **Nhận thức học sinh**: 70% học sinh có hiểu biết cơ bản về di sản văn hóa, tuy nhiên nhiều em chưa có thái độ trân trọng và ý thức bảo vệ di sản. Học sinh tham gia các dự án dạy học theo dự án có kết quả kiểm tra nhận thức tăng trung bình 25% so với lớp đối chứng.

- **Hiệu quả phương pháp dạy học theo dự án**: Thực nghiệm sư phạm cho thấy phương pháp dạy học theo dự án giúp học sinh phát triển kỹ năng thu thập, xử lý thông tin, làm việc nhóm và trình bày sản phẩm, đồng thời tăng hứng thú học tập lên đến 30%.

- **Tích hợp giáo dục di sản trong chương trình Địa lí**: Nội dung giáo dục di sản chủ yếu tập trung vào các bài học về địa lý kinh tế - xã hội, đặc biệt là các vùng kinh tế có nhiều di sản. Tuy nhiên, sách giáo khoa chưa có nhiều hình ảnh, số liệu cập nhật về di sản, gây khó khăn cho giáo viên.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân hạn chế trong giáo dục di sản là do thiếu sự đổi mới phương pháp, thiếu nguồn lực và chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan. So với các quốc gia như Nhật Bản, Hoa Kỳ, việc lồng ghép giáo dục di sản trong dạy học còn chưa được chú trọng đúng mức. Kết quả thực nghiệm cho thấy phương pháp dạy học theo dự án là giải pháp hiệu quả, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh lớp 12, giúp phát huy tính tích cực, sáng tạo và nâng cao nhận thức về di sản.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh kết quả kiểm tra nhận thức giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng, cũng như bảng thống kê tỷ lệ giáo viên và học sinh tham gia tích cực vào giáo dục di sản.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Tăng cường đào tạo giáo viên**: Tổ chức các khóa tập huấn về phương pháp dạy học tích cực, đặc biệt là dạy học theo dự án và ứng dụng CNTT trong giáo dục di sản. Mục tiêu đạt 90% giáo viên được đào tạo trong vòng 1 năm, do Sở GD&ĐT Quảng Ninh chủ trì.

- **Phát triển tài liệu và phương tiện dạy học**: Biên soạn tài liệu bổ trợ, cập nhật số liệu, hình ảnh về di sản địa phương và quốc gia; xây dựng các bộ công cụ dạy học đa phương tiện. Thực hiện trong 18 tháng, phối hợp giữa nhà trường và các cơ quan văn hóa.

- **Tổ chức các hoạt động trải nghiệm thực tế**: Tăng cường các chuyến tham quan, dã ngoại tại các di tích, di sản trên địa bàn tỉnh nhằm giúp học sinh trải nghiệm thực tế, nâng cao ý thức bảo vệ di sản. Mục tiêu mỗi trường tổ chức ít nhất 2 hoạt động/năm.

- **Xây dựng và nhân rộng mô hình dạy học theo dự án**: Thiết kế các dự án giáo dục di sản phù hợp với chương trình Địa lí lớp 12, triển khai thí điểm tại các trường THPT, đánh giá và nhân rộng mô hình trong 2 năm tới.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Giáo viên Địa lí THPT**: Nắm bắt phương pháp tích hợp giáo dục di sản vào dạy học, nâng cao hiệu quả giảng dạy và phát triển năng lực học sinh.

- **Nhà quản lý giáo dục**: Định hướng chính sách, xây dựng chương trình đào tạo giáo viên và phát triển tài liệu giáo dục di sản.

- **Nghiên cứu sinh, học viên cao học ngành Giáo dục và Địa lí**: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực nghiệm về giáo dục di sản.

- **Các tổ chức văn hóa, bảo tồn di sản**: Hợp tác với nhà trường trong việc tổ chức các hoạt động giáo dục, nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo tồn di sản.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Tại sao giáo dục di sản lại quan trọng trong dạy học Địa lí?**  
Giáo dục di sản giúp học sinh hiểu rõ giá trị văn hóa, lịch sử và tự nhiên, từ đó phát triển nhận thức và trách nhiệm bảo vệ di sản, góp phần phát triển bền vững địa phương.

2. **Phương pháp dạy học theo dự án có ưu điểm gì?**  
Phương pháp này phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh, giúp các em tự tìm hiểu, phân tích và giải quyết vấn đề thực tiễn, nâng cao kỹ năng làm việc nhóm và trình bày.

3. **Làm thế nào để tích hợp giáo dục di sản vào chương trình Địa lí lớp 12?**  
Giáo viên cần lựa chọn nội dung phù hợp trong chương trình, sử dụng các di sản địa phương làm ví dụ minh họa, kết hợp các hoạt động trải nghiệm và dự án học tập.

4. **Khó khăn lớn nhất khi giáo dục di sản là gì?**  
Thiếu nguồn lực, phương tiện dạy học và thời gian là những khó khăn chính, cùng với việc chưa có tài liệu cập nhật và phương pháp đổi mới phù hợp.

5. **Làm sao để nâng cao nhận thức của học sinh về bảo vệ di sản?**  
Tổ chức các hoạt động trải nghiệm thực tế, câu lạc bộ, trò chơi giáo dục và dự án học tập giúp học sinh trực tiếp tiếp xúc và hiểu rõ giá trị di sản, từ đó hình thành ý thức bảo vệ.

## Kết luận

- Đề tài làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về giáo dục di sản trong dạy học Địa lí lớp 12 tại Quảng Ninh, góp phần nâng cao nhận thức và trách nhiệm bảo vệ di sản của học sinh.  
- Phương pháp dạy học theo dự án được chứng minh là hiệu quả trong việc phát huy tính tích cực và sáng tạo của học sinh.  
- Thực trạng giáo dục di sản còn nhiều hạn chế do thiếu nguồn lực, phương tiện và đổi mới phương pháp.  
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng giáo dục di sản, bao gồm đào tạo giáo viên, phát triển tài liệu, tổ chức hoạt động trải nghiệm và nhân rộng mô hình dạy học theo dự án.  
- Tiếp tục nghiên cứu và thực nghiệm mở rộng trong các năm học tiếp theo để hoàn thiện và áp dụng rộng rãi.

Hành động tiếp theo là triển khai các đề xuất trong thực tiễn giáo dục tại Quảng Ninh, đồng thời chia sẻ kết quả nghiên cứu để các địa phương khác tham khảo và áp dụng, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa Việt Nam.