Giải Pháp Thúc Đẩy Hoạt Động Khởi Nghiệp Ở Việt Nam

Khởi nghiệp khuyến khích khai thác nguồn lao động, nguồn vốn, công nghệ và thị trường. Đây là môi trường thuận lợi để khai thác tối đa chất xám, tinh thần và ước mơ của thế hệ trẻ. DNKN làm giảm nguy cơ thất nghiệp, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, giảm bớt sự chênh lệch giàu nghèo, thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ của quốc gia. Theo nghiên cứu, Việt Nam xếp thứ 54/100 về hệ sinh thái khởi nghiệp toàn cầu, có 84 vườn ươm, 116 bằng sáng chế được cấp, 35 tổ chức thúc đẩy kinh doanh và 68 quỹ đầu tư mạo hiểm. Việt Nam có 857.551 doanh nghiệp đang hoạt động và 116.839 doanh nghiệp thành lập mới năm 2021 [3].

Mặc dù đã đạt được những kết quả đáng khích lệ, hệ sinh thái khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo của Việt Nam vẫn còn khoảng cách so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Các giải pháp thúc đẩy hoạt động khởi nghiệp còn nhiều vướng mắc. Văn bản chính sách hỗ trợ DNKN còn chưa rõ ràng. Hoạt động kết nối triển khai và chuyển giao công nghệ giữa các doanh nghiệp khởi nghiệp, viện nghiên cứu, trường đại học; hỗ trợ ứng dụng, chuyển giao công nghệ vẫn còn chưa đạt hiệu quả cao. Các chính sách hỗ trợ về tài chính, tiếp cận tín dụng và cơ sở mặt bằng còn chung chung, chưa cụ thể theo khu vực. Vốn nhân lực còn thiếu và yếu do sự liên kết giữa các trường đại học và viện nghiên cứu với chính quyền các tỉnh và các Bộ, ngành Trung ương.

Xu và Chen [185] đã đánh giá tác động của các chính sách khởi nghiệp đối với sự phát triển của các DNKN. Nghiên cứu đã điều tra 315 doanh nghiệp khởi nghiệp, sử dụng mô hình SEM để đánh giá yếu tố chính sách. Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra rằng chính sách thúc đẩy có tác động cùng chiều với sự phát triển của DNKN. Nghiên cứu cũng đề xuất một số chính sách để thúc đẩy khởi nghiệp như: hỗ trợ về vốn, hỗ trợ thuế, hỗ trợ thị trường….

Nghiên cứu của Reynolds và cộng sự [153] sử dụng số liệu của 43 quốc gia trong giai đoạn từ 1998 đến 2003 đã khẳng định rõ vai trò quan trọng của các chính sách và các yếu tố như môi trường kinh doanh, văn hóa và khả năng tiếp cận nguồn lực đối với sự phát triển của hoạt động khởi nghiệp. Các yếu tố này đóng vai trò then chốt trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho các DNKN phát triển.

Nội dung thúc đẩy hoạt động khởi nghiệp bao gồm xây dựng và ban hành các chính sách thúc đẩy hoạt động khởi nghiệp, hỗ trợ phát triển các ý tưởng khởi nghiệp, xây dựng và liên kết các tổ chức trong hệ sinh thái khởi nghiệp, hỗ trợ phát triển các doanh nghiệp khởi nghiệp, hoạt động kiểm tra, giám sát công tác hỗ trợ hoạt động khởi nghiệp.

Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động khởi nghiệp bao gồm: Vốn con người (kỹ năng, kinh nghiệm), Văn hóa địa phương và văn hóa doanh nghiệp (tinh thần khởi nghiệp, chấp nhận rủi ro), Khả năng tiếp cận tài chính (vốn, tín dụng), Mối quan hệ giữa các thành phần trong hệ sinh thái khởi nghiệp (kết nối, hợp tác), Môi trường kinh doanh (chính sách, pháp luật).

Trong giai đoạn này, Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ khởi nghiệp, tuy nhiên, các văn bản chính sách còn chưa rõ ràng, hoạt động kết nối triển khai và chuyển giao công nghệ giữa các doanh nghiệp khởi nghiệp, viện nghiên cứu, trường đại học; hỗ trợ ứng dụng, chuyển giao công nghệ vẫn còn chưa đạt được hiệu quả cao.

Phân tích định lượng bằng mô hình hồi quy đa biến cho thấy cả 05 yếu tố được đưa vào phân tích đều có ảnh hưởng đến hoạt động khởi nghiệp ở Việt Nam. Trong đó, yếu tố môi trường kinh doanh và khả năng tiếp cận tài chính có ảnh hưởng lớn nhất.

Việc tổng hợp kết quả hỗ trợ ý tưởng khởi nghiệp ở Việt Nam cho thấy các chương trình ươm mầm, tăng tốc có sự phát triển nhưng chưa đồng đều ở các vùng miền và lĩnh vực, cần có sự đầu tư tập trung, có trọng điểm và hiệu quả hơn.

Cần xây dựng các chính sách cụ thể, rõ ràng, dễ tiếp cận, phù hợp với từng giai đoạn phát triển của DNKN. Các chính sách cần tập trung vào hỗ trợ tài chính, tiếp cận tín dụng, giảm thuế, hỗ trợ mặt bằng và tạo môi trường pháp lý thuận lợi.

Cần tăng cường kết nối giữa các thành phần trong hệ sinh thái khởi nghiệp như doanh nghiệp, viện nghiên cứu, trường đại học, nhà đầu tư, tổ chức hỗ trợ. Cần xây dựng các trung tâm khởi nghiệp, vườn ươm doanh nghiệp, không gian làm việc chung để tạo môi trường trao đổi, học hỏi và hợp tác.

Chính phủ cần tạo môi trường pháp lý thuận lợi, giảm thiểu thủ tục hành chính, tăng cường minh bạch và công khai thông tin. Cần xây dựng các cơ chế khuyến khích đầu tư vào DNKN và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.

Bộ Tài chính cần có chính sách ưu đãi về thuế cho DNKN và nhà đầu tư. Cần xây dựng các quỹ hỗ trợ khởi nghiệp và tạo điều kiện cho DNKN tiếp cận nguồn vốn ưu đãi.

Bộ KH&CN cần thúc đẩy chuyển giao công nghệ từ các viện nghiên cứu, trường đại học đến DNKN. Cần hỗ trợ DNKN trong việc nghiên cứu và phát triển sản phẩm mới.