Tổng quan nghiên cứu

Vận tải hàng không là ngành vận tải phát triển nhanh với tốc độ tăng trưởng trung bình toàn cầu khoảng 3,8%/năm, đạt 3,5 tỷ lượt hành khách năm 2015. Tại Việt Nam, tốc độ tăng trưởng sản lượng hành khách hàng không giai đoạn 2014-2030 dự báo đạt 7,2%/năm, cao hơn mức trung bình thế giới và khu vực Châu Á – Thái Bình Dương. Cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất (CHKQT Tân Sơn Nhất) là cửa ngõ hàng không quan trọng của khu vực phía Nam, chiếm khoảng 55% sản lượng hành khách toàn quốc và trên 60% hành khách quốc tế đến Việt Nam. Tuy nhiên, với quỹ đất hạn chế và cơ sở hạ tầng hiện tại, cảng đang trong tình trạng quá tải, đặc biệt tại nhà ga, sân đỗ và đường cất hạ cánh, gây ảnh hưởng đến năng lực phục vụ và khai thác.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích năng lực khai thác hiện tại của CHKQT Tân Sơn Nhất trong giai đoạn 2012-2016, dự báo nhu cầu đến năm 2020 và tầm nhìn 2030, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực khai thác nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển ngành hàng không, nâng cao chất lượng dịch vụ và hiệu quả khai thác. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động khai thác, cơ sở hạ tầng, số liệu sản lượng hành khách, hàng hóa, cất hạ cánh và quy hoạch phát triển cảng.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ hoạch định chính sách, quy hoạch phát triển hạ tầng hàng không, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững ngành hàng không Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về năng lực khai thác cảng hàng không, bao gồm:

  • Khái niệm cảng hàng không và sân bay: Cảng hàng không là tổ hợp kinh tế - kỹ thuật cung cấp dịch vụ phục vụ tàu bay, hành khách và hàng hóa, đồng thời là cửa khẩu quốc gia đối với cảng quốc tế. Sân bay là khu vực phục vụ cất hạ cánh và di chuyển tàu bay.

  • Phân loại cảng hàng không: Theo Luật Hàng không dân dụng Việt Nam 2016, phân loại theo tính chất khai thác (quốc tế, nội địa) và theo cấp dựa trên chiều dài đường cất hạ cánh và kích thước máy bay.

  • Năng lực khai thác cảng hàng không: Được định nghĩa là số lần cất/hạ cánh tối đa trong một giờ, phụ thuộc vào năng lực đường cất hạ cánh, đường lăn, sân đỗ và nhà ga. Phương pháp tính năng lực khai thác theo tài liệu của FAA (1983) với 8 bước cơ bản, bao gồm xác định cấu hình đường cất hạ cánh, chỉ số hỗn hợp máy bay, tỉ lệ hạ cánh, hệ số thoát đường lăn, và tính toán năng lực khai thác theo giờ.

  • Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực khai thác: Bao gồm tổ chức quản lý, công nghệ điều hành, yếu tố con người và đào tạo, cũng như kinh nghiệm nâng cao năng lực từ các cảng hàng không quốc tế như Changi (Singapore) và Suvarnabhumi (Thái Lan).

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thống kê sản lượng hành khách, hàng hóa, cất hạ cánh tại CHKQT Tân Sơn Nhất giai đoạn 2012-2016; số liệu dự báo và quy hoạch đến năm 2020 và tầm nhìn 2030; tài liệu pháp luật, tiêu chuẩn ICAO, FAA và các báo cáo ngành hàng không.

  • Phương pháp phân tích: Kết hợp phương pháp duy vật biện chứng, phân tích tổng hợp, diễn giải quy nạp, so sánh, hệ thống hóa và phân tích số liệu thống kê. Phân tích năng lực khai thác từng bộ phận (đường cất hạ cánh, đường lăn, sân đỗ, nhà ga) dựa trên mô hình tính toán của FAA và ICAO.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Dữ liệu toàn diện về hoạt động khai thác tại CHKQT Tân Sơn Nhất trong 5 năm liên tiếp (2012-2016) được sử dụng để đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích số liệu trong giai đoạn 2016-2017, dự báo và đề xuất giải pháp đến năm 2020 và tầm nhìn 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng sản lượng hành khách và hàng hóa vượt công suất thiết kế: Sản lượng hành khách tại CHKQT Tân Sơn Nhất tăng từ khoảng 22 triệu năm 2012 lên 32,8 triệu năm 2016, vượt công suất thiết kế nhà ga 28 triệu khách/năm. Hàng hóa vận chuyển cũng tăng với tốc độ trung bình 14,6%/năm đối với hàng quốc tế và 18%/năm đối với hàng nội địa.

  2. Năng lực khai thác đường cất hạ cánh và sân đỗ hạn chế: Cảng có hai đường cất hạ cánh song song với chiều dài lần lượt 3.800m và 3.048m, năng lực khai thác tối đa khoảng 195.000 lần hoạt động/năm. Hệ thống sân đỗ gồm 49 vị trí, trong đó nhiều vị trí chỉ phục vụ máy bay nhỏ hoặc có hạn chế về tải trọng, dẫn đến tình trạng quá tải trong giờ cao điểm.

  3. Nhà ga hành khách quá tải nghiêm trọng: Nhà ga quốc tế có công suất 15 triệu khách/năm, nhà ga nội địa 13 triệu khách/năm, tổng công suất 28 triệu khách/năm nhưng thực tế đã phục vụ trên 32 triệu khách năm 2016, gây ùn tắc, giảm chất lượng dịch vụ.

  4. Cơ cấu tổ chức và nguồn nhân lực chưa tối ưu: Với hơn 2.300 cán bộ công nhân viên, cơ cấu trình độ đa dạng nhưng bộ máy quản lý từng giai đoạn còn cồng kềnh, ảnh hưởng đến hiệu quả khai thác và cung ứng dịch vụ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của tình trạng quá tải là do sự tăng trưởng nhanh chóng của thị trường hàng không Việt Nam, đặc biệt là sự phát triển của các hãng hàng không giá rẻ và nhu cầu đi lại tăng cao. Cơ sở hạ tầng hiện hữu, dù đã được nâng cấp, không theo kịp tốc độ tăng trưởng này. So sánh với các cảng hàng không quốc tế như Changi hay Suvarnabhumi, CHKQT Tân Sơn Nhất có quy mô sân đỗ và nhà ga nhỏ hơn nhiều so với sản lượng khai thác, dẫn đến áp lực lớn về năng lực khai thác.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng hành khách và hàng hóa giai đoạn 2012-2016, bảng so sánh năng lực khai thác đường cất hạ cánh và sân đỗ, cũng như sơ đồ hiện trạng nhà ga và sân đỗ để minh họa rõ ràng các điểm nghẽn.

Kết quả nghiên cứu khẳng định sự cần thiết của các giải pháp nâng cao năng lực khai thác, bao gồm cả về hạ tầng, tổ chức quản lý, công nghệ và nguồn nhân lực nhằm đảm bảo phát triển bền vững và nâng cao chất lượng dịch vụ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Mở rộng và nâng cấp cơ sở hạ tầng sân bay

    • Xây dựng thêm đường cất hạ cánh thứ ba để tăng năng lực khai thác đường bay, dự kiến hoàn thành trong vòng 5 năm tới.
    • Mở rộng sân đỗ máy bay, tăng số lượng vị trí đỗ phù hợp với các loại máy bay lớn và siêu lớn.
    • Nâng cấp và mở rộng nhà ga hành khách, đặc biệt là nhà ga quốc tế, nhằm đáp ứng công suất trên 40 triệu khách/năm.

  2. Cải tiến tổ chức quản lý và quy trình khai thác

    • Tinh gọn bộ máy quản lý, phân công rõ ràng chức năng nhiệm vụ, áp dụng mô hình quản lý hiện đại theo tiêu chuẩn ISO 9001:2015.
    • Rà soát, điều chỉnh các quy trình khai thác, phục vụ để giảm thiểu thời gian chờ đợi và tăng hiệu quả sử dụng cơ sở hạ tầng.

  3. Ứng dụng công nghệ hiện đại trong điều hành và khai thác

    • Triển khai hệ thống quản lý không lưu tiên tiến, tối ưu hóa lịch bay và giảm thời gian giãn cách giữa các chuyến bay.
    • Áp dụng công nghệ tự động hóa trong kiểm tra an ninh, soi chiếu và thủ tục hành khách để nâng cao tốc độ và chất lượng dịch vụ.

  4. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao

    • Tăng cường đào tạo, tái đào tạo nhân viên theo tiêu chuẩn quốc tế, nâng cao kỹ năng chuyên môn và nghiệp vụ.
    • Xây dựng chính sách thu hút và giữ chân nhân tài, đặc biệt trong các vị trí quản lý và kỹ thuật cao.

Các giải pháp trên cần được thực hiện đồng bộ, có lộ trình cụ thể, với sự phối hợp chặt chẽ giữa Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam, Bộ Giao thông Vận tải và các cơ quan liên quan nhằm đảm bảo hiệu quả và bền vững.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý và hoạch định chính sách ngành hàng không

    • Hỗ trợ trong việc xây dựng chiến lược phát triển hạ tầng và nâng cao năng lực khai thác cảng hàng không quốc tế.

  2. Ban lãnh đạo và quản lý các cảng hàng không

    • Tham khảo các giải pháp tổ chức, quản lý và kỹ thuật nhằm tối ưu hóa năng lực khai thác và nâng cao chất lượng dịch vụ.

  3. Các chuyên gia và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực vận tải hàng không

    • Cung cấp cơ sở lý luận và số liệu thực tiễn để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về năng lực khai thác và quy hoạch sân bay.

  4. Các nhà đầu tư và doanh nghiệp hoạt động trong ngành hàng không và logistics

    • Hiểu rõ về tiềm năng phát triển, các điểm nghẽn và cơ hội đầu tư tại CHKQT Tân Sơn Nhất.

Câu hỏi thường gặp

  1. Năng lực khai thác của CHKQT Tân Sơn Nhất hiện tại là bao nhiêu?
    Năng lực khai thác đường cất hạ cánh tối đa khoảng 195.000 lần hoạt động/năm với hai đường băng hiện có. Nhà ga có công suất thiết kế 28 triệu khách/năm nhưng thực tế đã phục vụ trên 32 triệu khách năm 2016, gây quá tải.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến năng lực khai thác sân bay?
    Bao gồm năng lực đường cất hạ cánh, đường lăn, sân đỗ, nhà ga, tổ chức quản lý, công nghệ điều hành và nguồn nhân lực. Trong đó, đường cất hạ cánh và sân đỗ là yếu tố quyết định chính.

  3. Các giải pháp nâng cao năng lực khai thác được đề xuất là gì?
    Mở rộng hạ tầng (đường băng, sân đỗ, nhà ga), cải tiến tổ chức quản lý, ứng dụng công nghệ hiện đại và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

  4. Tại sao cần xây dựng thêm đường cất hạ cánh thứ ba?
    Để đáp ứng lưu lượng bay tăng cao, giảm ùn tắc và nâng cao an toàn khai thác, đặc biệt khi lưu lượng dự báo vượt quá 75% năng lực hiện tại trong vòng 5 năm tới.

  5. Kinh nghiệm quốc tế nào có thể áp dụng cho CHKQT Tân Sơn Nhất?
    Kinh nghiệm từ sân bay Changi (Singapore) với việc xây dựng nhà ga T4 và tối ưu hóa năng lực không lưu, cũng như sân bay Suvarnabhumi (Thái Lan) với dự án mở rộng nhà ga và đường băng thứ ba, là những mô hình tham khảo hiệu quả.

Kết luận

  • CHKQT Tân Sơn Nhất là cảng hàng không quốc tế quan trọng, chiếm hơn 55% sản lượng hành khách toàn quốc, nhưng đang trong tình trạng quá tải nghiêm trọng.
  • Năng lực khai thác hiện tại của đường cất hạ cánh, sân đỗ và nhà ga không đáp ứng được tốc độ tăng trưởng hành khách và hàng hóa.
  • Các yếu tố tổ chức quản lý, công nghệ và nguồn nhân lực đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao năng lực khai thác.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ về hạ tầng, quản lý, công nghệ và đào tạo nhằm nâng cao năng lực khai thác đến năm 2020 và tầm nhìn 2030.
  • Cần triển khai nghiên cứu tiếp theo về quy hoạch mở rộng và đầu tư hạ tầng để đảm bảo phát triển bền vững ngành hàng không Việt Nam.

Hành động tiếp theo: Khuyến nghị các cơ quan chức năng và Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam sớm triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá năng lực khai thác để điều chỉnh kịp thời kế hoạch phát triển.