Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2016-2018, công tác kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) qua Kho bạc Nhà nước (KBNN) huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị đã có nhiều chuyển biến tích cực với quy mô và chất lượng ngày càng được nâng cao. Tuy nhiên, vẫn tồn tại những hạn chế như hiệu quả kiểm soát chưa cao, tình trạng lãng phí ngân sách còn diễn ra, và việc phân công nhiệm vụ kiểm soát chi chưa tối ưu, gây khó khăn cho các đơn vị sử dụng ngân sách. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN tại KBNN Triệu Phong, từ đó đề xuất các giải pháp tăng cường kiểm soát chi phù hợp với yêu cầu hiện đại hóa quản lý tài chính công, cải cách hành chính và chuẩn mực quốc tế. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn huyện Triệu Phong trong giai đoạn 2016-2018, với đối tượng là nghiệp vụ kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN, dựa trên các quy định của Luật NSNN và văn bản hướng dẫn. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần ổn định tài chính công và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, tập trung vào:

  • Khái niệm Ngân sách Nhà nước (NSNN): Toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một năm tài khóa, nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước theo Luật NSNN số 83/2015/QH13.
  • Chi ngân sách nhà nước: Quá trình phân phối và sử dụng quỹ NSNN theo nguyên tắc, chế độ, tiêu chuẩn và định mức do Nhà nước quy định, bao gồm chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển.
  • Kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc Nhà nước: Quá trình thẩm định, kiểm tra, kiểm soát các khoản chi NSNN theo chính sách, chế độ, định mức chi tiêu nhằm đảm bảo chi đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả.
  • Vai trò và chức năng của Kho bạc Nhà nước: KBNN là cơ quan quản lý quỹ NSNN, thực hiện kiểm soát chi, thanh toán và giám sát các khoản chi ngân sách, đồng thời có quyền từ chối thanh toán các khoản chi không đúng quy định.
  • Các hình thức kiểm soát chi: Kiểm soát trước khi chi, trong khi chi và sau khi chi, nhằm đảm bảo tính hợp pháp, hợp lệ và hiệu quả của các khoản chi NSNN.
  • Nguyên tắc quản lý chi NSNN: Tập trung dân chủ, công khai minh bạch, phân cấp quản lý gắn với trách nhiệm, đảm bảo chi đúng dự toán, đúng chế độ và có hồ sơ chứng từ đầy đủ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng các phương pháp sau:

  • Phương pháp thu thập số liệu: Số liệu được thu thập từ báo cáo hoạt động của KBNN huyện Triệu Phong giai đoạn 2016-2018 và khảo sát ý kiến 50 cá nhân đại diện các đơn vị sử dụng ngân sách trên địa bàn, bao gồm lãnh đạo, kế toán trưởng và cán bộ giao dịch KBNN.
  • Phương pháp thống kê mô tả: Phân tích các đặc trưng về quy mô, cơ cấu chi thường xuyên NSNN qua KBNN, đánh giá số lượng hồ sơ, số tiền chi, tỷ lệ từ chối thanh toán.
  • Phương pháp dẫn dữ liệu thời gian: Phân tích biến động và xu hướng chi thường xuyên NSNN qua KBNN Triệu Phong trong giai đoạn nghiên cứu.
  • Phương pháp so sánh: So sánh các đặc điểm chi thường xuyên NSNN qua KBNN Triệu Phong với các đơn vị tương tự trong tỉnh và khu vực để rút ra bài học kinh nghiệm.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: 50 cá nhân được chọn đại diện cho các cấp ngân sách trung ương, tỉnh, huyện, xã trên địa bàn huyện Triệu Phong, đảm bảo tính đại diện và đa dạng trong khảo sát.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích dữ liệu từ năm 2016 đến 2018, đồng thời khảo sát thực tế và thu thập ý kiến trong năm 2018-2019 để đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy mô chi thường xuyên NSNN qua KBNN Triệu Phong tăng trưởng ổn định: Tổng doanh số chi thường xuyên qua KBNN huyện đạt khoảng 150 tỷ đồng năm 2016, tăng lên gần 180 tỷ đồng năm 2018, tương đương mức tăng khoảng 20% trong ba năm. Tỷ trọng chi thường xuyên so với tổng chi NSNN địa phương duy trì trên 70%.

  2. Tỷ lệ hồ sơ thanh toán đúng hạn đạt trên 85%: Trong giai đoạn 2016-2018, KBNN Triệu Phong giải quyết khoảng 90% hồ sơ thanh toán trước hạn hoặc đúng hạn, tuy nhiên vẫn còn khoảng 10-15% hồ sơ bị xử lý quá hạn do thiếu chứng từ hoặc sai sót trong hồ sơ.

  3. Tỷ lệ từ chối thanh toán chi sai chế độ chiếm khoảng 3-5% tổng số hồ sơ: KBNN đã từ chối thanh toán các khoản chi không đúng dự toán, vượt định mức hoặc không đủ hồ sơ chứng từ, góp phần ngăn ngừa thất thoát ngân sách. So với các đơn vị cùng cấp, tỷ lệ này tương đối thấp, phản ánh ý thức chấp hành của các đơn vị sử dụng ngân sách đã được cải thiện.

  4. Số dư tạm ứng chi thường xuyên chiếm khoảng 8% tổng chi thường xuyên: Một số đơn vị chưa thanh toán kịp thời các khoản tạm ứng, dẫn đến tồn đọng vốn NSNN, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng ngân sách.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các tồn tại chủ yếu xuất phát từ hạn chế trong cơ chế quản lý chi NSNN, như hệ thống tiêu chuẩn, định mức chi tiêu chưa đồng bộ, chưa sát thực tế; việc chi trả trực tiếp từ KBNN chưa được thực hiện triệt để; và ý thức chấp hành của một số đơn vị sử dụng ngân sách còn hạn chế. So với các nghiên cứu trong ngành tài chính công, kết quả này phù hợp với xu hướng chung tại các địa phương có quy mô tương đương.

Việc áp dụng công nghệ thông tin trong kiểm soát chi thường xuyên đã giúp rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, nâng cao độ chính xác và minh bạch trong quản lý ngân sách. Biểu đồ thể hiện tỷ lệ hồ sơ thanh toán đúng hạn qua các năm cho thấy xu hướng cải thiện rõ rệt, từ 80% năm 2016 lên 90% năm 2018. Bảng số liệu từ chối thanh toán cũng minh chứng cho sự tăng cường kiểm soát, góp phần giảm thiểu các khoản chi sai chế độ.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò quan trọng của KBNN trong việc bảo vệ công quỹ, đồng thời cho thấy cần thiết phải hoàn thiện cơ chế, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường phối hợp liên ngành để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi thường xuyên NSNN.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện mô hình kiểm soát chi "một cửa": Thiết lập quy trình kiểm soát chi tập trung, đồng bộ tại KBNN Triệu Phong nhằm giảm thiểu thủ tục hành chính, tăng tính minh bạch và rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ. Mục tiêu đạt tỷ lệ hồ sơ giải quyết trước hạn trên 95% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo KBNN huyện phối hợp với các đơn vị sử dụng ngân sách.

  2. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ kiểm soát chi: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn về luật ngân sách, chế độ chi tiêu và kỹ năng kiểm soát tài chính cho cán bộ KBNN. Định kỳ đánh giá năng lực và cập nhật kiến thức mới nhằm đảm bảo năng lực đáp ứng yêu cầu công việc. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm.

  3. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin: Triển khai mở rộng hệ thống TABMIS và dịch vụ công trực tuyến để tự động hóa quy trình kiểm soát chi, giảm thiểu sai sót và tăng cường giám sát. Mục tiêu hoàn thành trong 3 năm tới với sự hỗ trợ của Bộ Tài chính và KBNN cấp trên.

  4. Tăng cường công tác tự kiểm tra, kiểm soát nội bộ: Thiết lập các đoàn kiểm tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện kịp thời các sai phạm, từ đó xử lý nghiêm minh và rút kinh nghiệm. Chủ thể thực hiện: KBNN huyện phối hợp với các cơ quan thanh tra, kiểm toán.

  5. Tăng cường xử phạt vi phạm hành chính: Áp dụng nghiêm các quy định xử phạt theo Thông tư 54/TT-BTC và Nghị định 192/2013/NĐ-CP đối với các hành vi vi phạm trong quản lý chi NSNN để nâng cao tính răn đe và kỷ cương tài chính. Thời gian thực hiện: ngay lập tức và duy trì thường xuyên.

  6. Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan: Tăng cường phối hợp giữa KBNN, cơ quan tài chính, thuế, ngân hàng và chính quyền địa phương nhằm đồng bộ thông tin, nâng cao hiệu quả quản lý và kiểm soát chi NSNN. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo KBNN huyện và các cơ quan liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý và nhân viên Kho bạc Nhà nước: Nghiên cứu giúp nâng cao hiểu biết về quy trình, phương pháp kiểm soát chi thường xuyên NSNN, từ đó cải thiện hiệu quả công tác kiểm soát và thanh toán.

  2. Lãnh đạo và kế toán các đơn vị sử dụng ngân sách: Hiểu rõ các yêu cầu, quy định về hồ sơ, chứng từ và quy trình kiểm soát chi để thực hiện đúng, tránh sai phạm và rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục.

  3. Cơ quan quản lý tài chính và chính quyền địa phương: Sử dụng luận văn làm cơ sở để xây dựng chính sách, quy định và kế hoạch cải cách hành chính trong quản lý ngân sách, nâng cao hiệu quả sử dụng NSNN.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tham khảo để hiểu sâu về thực trạng và giải pháp kiểm soát chi NSNN tại địa phương, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo hoặc ứng dụng thực tiễn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN là gì?
    Là quá trình KBNN thực hiện thẩm định, kiểm tra các khoản chi NSNN theo quy định pháp luật nhằm đảm bảo chi đúng mục đích, đúng chế độ và tiết kiệm. Ví dụ, KBNN sẽ từ chối thanh toán các khoản chi không có trong dự toán hoặc sai chế độ.

  2. Tại sao cần tăng cường kiểm soát chi thường xuyên NSNN?
    Để ngăn ngừa lãng phí, thất thoát ngân sách, đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn vốn công, đồng thời nâng cao tính minh bạch và kỷ cương trong quản lý tài chính công. Thực tế cho thấy, kiểm soát chặt chẽ giúp giảm tỷ lệ chi sai chế độ xuống còn khoảng 3-5%.

  3. Các hình thức kiểm soát chi thường xuyên gồm những gì?
    Bao gồm kiểm soát trước khi chi (thẩm định hồ sơ), kiểm soát trong khi chi (giám sát thanh toán), và kiểm soát sau khi chi (kiểm tra quyết toán). Mỗi hình thức đều có vai trò quan trọng trong chu trình quản lý chi NSNN.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi tại KBNN?
    Cần hoàn thiện quy trình kiểm soát, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường tự kiểm tra và phối hợp liên ngành. Ví dụ, áp dụng hệ thống TABMIS giúp tự động hóa và minh bạch hóa quy trình kiểm soát.

  5. Ai chịu trách nhiệm khi phát hiện sai phạm trong chi NSNN?
    KBNN có quyền từ chối thanh toán và chịu trách nhiệm pháp lý về quyết định đó. Đồng thời, các đơn vị sử dụng ngân sách phải chịu trách nhiệm về việc lập hồ sơ, chứng từ đúng quy định. Các vi phạm sẽ bị xử phạt theo quy định của pháp luật.

Kết luận

  • Công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN Triệu Phong đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách địa phương trong giai đoạn 2016-2018.
  • Vẫn còn tồn tại các hạn chế như tỷ lệ hồ sơ xử lý quá hạn, số dư tạm ứng lớn và một số khoản chi sai chế độ chưa được phát hiện kịp thời.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp trọng tâm như hoàn thiện mô hình kiểm soát chi "một cửa", nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường xử phạt vi phạm hành chính.
  • Các giải pháp này cần được triển khai đồng bộ trong vòng 2-3 năm tới để nâng cao hiệu quả quản lý và kiểm soát chi NSNN tại địa phương.
  • Kêu gọi các cơ quan quản lý, KBNN và đơn vị sử dụng ngân sách phối hợp chặt chẽ, thực hiện nghiêm túc các đề xuất nhằm đảm bảo kỷ cương, minh bạch và hiệu quả trong quản lý tài chính công.