Tổng quan nghiên cứu

Quản trị chuỗi cung ứng (SCM) đã trở thành yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển nhanh chóng của thị trường. Tại Việt Nam, khái niệm này bắt đầu được quan tâm từ đầu thế kỷ 21, đặc biệt trong ngành hàng tiêu dùng và thực phẩm, nơi các doanh nghiệp nội địa phải đối mặt với sức ép cạnh tranh từ các tập đoàn đa quốc gia. Công ty Cổ phần Kinh Đô, một trong những tập đoàn bánh kẹo hàng đầu Việt Nam, đã trải qua giai đoạn tăng trưởng mạnh mẽ với tốc độ trung bình khoảng 30% mỗi năm trước năm 2011. Tuy nhiên, từ 2011 đến 2013, tốc độ tăng trưởng giảm xuống còn 2-3%, thấp nhất trong lịch sử công ty, do ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế toàn cầu và sự cạnh tranh gay gắt.

Trước thực trạng này, công ty đã chuyển hướng chiến lược từ mở rộng thị trường sang tập trung quản trị chi phí và nâng cao hiệu quả hoạt động, trong đó quản trị chuỗi cung ứng đóng vai trò trọng yếu. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản trị chuỗi cung ứng tại Kinh Đô trong giai đoạn 2011-2013, xác định các tồn tại, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản trị chuỗi cung ứng đến năm 2020. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động mua hàng, sản xuất, tồn kho, giao hàng, lập kế hoạch, giảm chi phí, tối ưu hóa nội bộ và dịch vụ khách hàng tại các phòng ban thuộc chuỗi cung ứng của công ty.

Việc hoàn thiện quản trị chuỗi cung ứng không chỉ giúp Kinh Đô giảm chi phí, nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ mà còn góp phần tăng trưởng lợi nhuận bền vững, đồng thời tạo lợi thế cạnh tranh trong ngành hàng tiêu dùng đầy biến động.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản trị chuỗi cung ứng hiện đại, trong đó có:

  • Định nghĩa chuỗi cung ứng: Chuỗi cung ứng là mạng lưới các tổ chức và hoạt động liên quan đến việc cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ từ nguyên liệu đầu vào đến khách hàng cuối cùng, bao gồm nhà cung cấp, nhà sản xuất, kho bãi, vận chuyển và khách hàng.

  • Mô hình quản trị chuỗi cung ứng: Bao gồm ba quy trình chính là Quản trị quan hệ khách hàng (CRM), Quản trị chuỗi cung ứng nội bộ (ISCM) và Quản trị quan hệ nhà cung cấp (SRM). Ba quy trình này quản lý luồng thông tin, sản phẩm và tài chính để đáp ứng nhu cầu khách hàng hiệu quả.

  • Các khái niệm chính:

    • Kế hoạch: Lập kế hoạch sản xuất và cung ứng dựa trên dự báo nhu cầu và hợp tác với khách hàng.
    • Thu mua nguyên vật liệu: Quản lý nguồn cung ứng nguyên liệu đảm bảo chất lượng và đúng tiến độ.
    • Sản xuất: Quản lý quy trình sản xuất nhằm tối ưu chi phí, chất lượng và thời gian.
    • Tồn kho: Quản lý lượng hàng tồn kho hợp lý để giảm chi phí lưu kho và đảm bảo sản xuất liên tục.
    • Giao hàng và dịch vụ khách hàng: Đảm bảo giao hàng đúng hạn, chất lượng và đáp ứng yêu cầu khách hàng.

  • Tiêu chuẩn đo lường hiệu quả: Giao hàng đúng hạn, chất lượng sản phẩm, thời gian tồn kho và chi phí chuỗi cung ứng.

  • Yếu tố ảnh hưởng: Bao gồm các yếu tố môi trường bên trong (nguồn nhân lực, tài chính, công nghệ) và bên ngoài (thị trường, đối thủ cạnh tranh, chính sách nhà nước).

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Luận văn sử dụng dữ liệu sơ cấp thu thập qua bảng câu hỏi khảo sát và phỏng vấn chuyên sâu với nhân viên các phòng ban trong chuỗi cung ứng, đại diện nhà phân phối và khách hàng của công ty Kinh Đô. Dữ liệu thứ cấp được lấy từ báo cáo tài chính, tài liệu nội bộ và các nghiên cứu liên quan.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát được thực hiện với 31-41 phiếu hợp lệ tùy nhóm nhân tố, đảm bảo tỷ lệ mẫu phù hợp với số biến nghiên cứu (tỷ lệ 5:1 theo kinh nghiệm nghiên cứu). Mẫu được chọn theo phương pháp thuận tiện và kinh nghiệm nhằm đảm bảo tính đại diện cho các bộ phận liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả, kiểm định độ tin cậy thang đo Cronbach’s alpha (các nhóm nhân tố đều đạt trên 0.6), phân tích nhân tố và so sánh các chỉ số hiệu quả quản trị chuỗi cung ứng. Ngoài ra, phân tích định tính được thực hiện qua phỏng vấn chuyên sâu để làm rõ nguyên nhân các tồn tại.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng giai đoạn 2011-2013, đề xuất giải pháp hướng tới hoàn thiện quản trị chuỗi cung ứng đến năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Kế hoạch sản xuất và dự báo nhu cầu: Hoạt động lập kế hoạch được đánh giá ở mức trung bình khá với điểm trung bình 3.9/5. Tuy nhiên, việc phản biện dự báo của phòng kinh doanh từ phòng kế hoạch còn hạn chế, chưa có KPI cụ thể, dẫn đến kế hoạch giao hàng chưa được thực hiện tốt.

  2. Thu mua nguyên vật liệu: Các nhà cung cấp đáp ứng chất lượng nguyên liệu và giao hàng đúng thời gian cam kết với điểm trung bình 3.45. Tuy nhiên, một số nhà cung cấp nhỏ lẻ còn giao hàng không đúng hẹn và chưa hỗ trợ tốt khi có yêu cầu đặc biệt hoặc gặp sự cố, điểm đánh giá chỉ đạt khoảng 2.7.

  3. Sản xuất: Đội ngũ công nhân lành nghề, cơ sở vật chất hiện đại, quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn ISO 9001:2000 và ISO 22000 được đánh giá tốt với điểm trung bình 3.72. Tuy nhiên, dây chuyền sản xuất chưa đồng bộ hiện đại hoàn toàn, dẫn đến hao hụt nguyên liệu vẫn còn.

  4. Quản lý tồn kho: Lượng tồn kho được duy trì ở mức hợp lý với điểm trung bình 3.45, nhưng khả năng đáp ứng tồn kho mùa cao điểm chỉ đạt 2.7 do kho bị quá tải, ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh.

  5. Giao hàng và dịch vụ khách hàng: Công tác giao hàng đúng hạn và chất lượng được đánh giá khá tốt (3.67), nhưng khả năng đáp ứng các yêu cầu riêng biệt của khách hàng còn hạn chế (2.7).

  6. Tối ưu hóa tổ chức nội bộ: Bộ máy tổ chức ổn định, đội ngũ cán bộ có năng lực, phối hợp hành động tốt với điểm trung bình 3.72. Tuy nhiên, cần cân bằng hơn về cơ cấu nhân sự và tăng cường đào tạo.

  7. Kế hoạch giảm chi phí: Các kế hoạch giảm chi phí được triển khai hàng năm nhưng hiệu quả chưa cao, điểm trung bình 3.5, tiêu chí đo lường chưa rõ ràng, chưa tạo được sự quyết tâm và tham gia tích cực của nhân viên.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công ty Kinh Đô đã xây dựng được hệ thống quản trị chuỗi cung ứng tương đối hoàn chỉnh với các quy trình và tiêu chuẩn rõ ràng. Tuy nhiên, một số điểm yếu như dự báo nhu cầu chưa chính xác, nhà cung cấp nhỏ lẻ chưa đáp ứng tốt, kho bị quá tải mùa cao điểm và kế hoạch giảm chi phí chưa hiệu quả đã ảnh hưởng đến hiệu suất chung của chuỗi cung ứng.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành, việc thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban, đặc biệt là giữa phòng kinh doanh và phòng kế hoạch, là nguyên nhân phổ biến dẫn đến sai lệch dự báo và tồn kho cao. Việc áp dụng hệ thống SAP đã giúp cải thiện luồng thông tin nhưng chưa phát huy tối đa do thiếu các KPI và quy trình phản biện hiệu quả.

Việc đầu tư nâng cấp dây chuyền sản xuất và đào tạo nhân lực là cần thiết để giảm hao hụt nguyên liệu và tăng năng suất. Đồng thời, cải thiện chính sách hợp tác với nhà cung cấp, đặc biệt là các nhà cung cấp nhỏ, sẽ giúp nâng cao độ tin cậy nguồn nguyên liệu.

Các dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh điểm đánh giá các nhóm nhân tố, bảng thống kê tỷ lệ giao hàng đúng hạn, thời gian tồn kho và chi phí hoạt động qua các năm để minh họa xu hướng và hiệu quả quản trị chuỗi cung ứng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phối hợp lập kế hoạch và phản biện dự báo

    • Thiết lập KPI rõ ràng cho phòng kế hoạch trong việc phản biện dự báo của phòng kinh doanh.
    • Áp dụng công cụ phân tích dữ liệu nâng cao để cải thiện độ chính xác dự báo.
    • Thời gian thực hiện: 6-12 tháng.
    • Chủ thể: Ban lãnh đạo chuỗi cung ứng, phòng kế hoạch, phòng kinh doanh.

  2. Nâng cao năng lực và hợp tác với nhà cung cấp

    • Xây dựng chương trình đánh giá và phát triển nhà cung cấp, đặc biệt với các nhà cung cấp nhỏ lẻ.
    • Thiết lập các chính sách hỗ trợ và hợp tác lâu dài nhằm đảm bảo nguồn cung ổn định.
    • Thời gian thực hiện: 12-18 tháng.
    • Chủ thể: Phòng mua hàng, phòng đảm bảo chất lượng.

  3. Tối ưu hóa quản lý tồn kho và kho bãi

    • Đầu tư mở rộng hoặc cải tạo kho để đáp ứng nhu cầu mùa cao điểm.
    • Áp dụng hệ thống quản lý tồn kho tự động, giảm tồn kho dư thừa.
    • Thời gian thực hiện: 12 tháng.
    • Chủ thể: Phòng kho, phòng kế hoạch, ban quản lý chuỗi cung ứng.

  4. Cải tiến quy trình sản xuất và đào tạo nhân lực

    • Đầu tư đồng bộ dây chuyền sản xuất hiện đại, giảm hao hụt nguyên liệu.
    • Tăng cường đào tạo nâng cao tay nghề và kỹ năng vận hành công nghệ mới cho công nhân.
    • Thời gian thực hiện: 18-24 tháng.
    • Chủ thể: Ban giám đốc nhà máy, phòng nhân sự, phòng đào tạo.

  5. Hoàn thiện kế hoạch giảm chi phí và nâng cao nhận thức nhân viên

    • Xây dựng tiêu chí đo lường cụ thể, minh bạch cho các kế hoạch giảm chi phí.
    • Tổ chức các chương trình khuyến khích, đào tạo nâng cao nhận thức tiết kiệm chi phí cho nhân viên.
    • Thời gian thực hiện: 6-12 tháng.
    • Chủ thể: Ban lãnh đạo, phòng tài chính, phòng nhân sự.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp sản xuất và phân phối

    • Lợi ích: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị chuỗi cung ứng, từ đó xây dựng chiến lược phát triển bền vững.
    • Use case: Định hướng tái cấu trúc chuỗi cung ứng, tối ưu chi phí và nâng cao năng lực cạnh tranh.

  2. Nhà quản lý phòng ban chuỗi cung ứng (kế hoạch, mua hàng, sản xuất, kho, bán hàng)

    • Lợi ích: Nắm bắt các quy trình, tiêu chuẩn đánh giá và công cụ quản lý hiệu quả trong từng khâu của chuỗi cung ứng.
    • Use case: Cải tiến quy trình làm việc, phối hợp liên phòng ban và nâng cao hiệu suất công việc.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản trị Kinh doanh, Logistics, SCM

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn về quản trị chuỗi cung ứng trong doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt trong ngành hàng tiêu dùng.
    • Use case: Tham khảo tài liệu nghiên cứu, xây dựng luận văn, đề tài khoa học.

  4. Các nhà cung cấp và đối tác trong chuỗi cung ứng

    • Lợi ích: Hiểu rõ yêu cầu, tiêu chuẩn và kỳ vọng của doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng để nâng cao chất lượng dịch vụ và hợp tác hiệu quả.
    • Use case: Phát triển mối quan hệ bền vững, cải thiện năng lực cung ứng và đáp ứng nhu cầu khách hàng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản trị chuỗi cung ứng có vai trò gì trong doanh nghiệp sản xuất bánh kẹo?
    Quản trị chuỗi cung ứng giúp doanh nghiệp tối ưu hóa các hoạt động từ mua nguyên liệu, sản xuất đến phân phối, giảm chi phí và nâng cao chất lượng sản phẩm. Ví dụ, Kinh Đô đã giảm chi phí hoạt động 2% trong năm gần đây nhờ cải tiến quản lý chuỗi cung ứng.

  2. Làm thế nào để cải thiện dự báo nhu cầu trong chuỗi cung ứng?
    Cần tăng cường phối hợp giữa phòng kinh doanh và phòng kế hoạch, sử dụng dữ liệu thị trường và công nghệ phân tích dự báo. Kinh Đô đã nhận thấy việc thiếu phản biện dự báo làm giảm hiệu quả kế hoạch sản xuất.

  3. Những khó khăn phổ biến trong quản lý tồn kho là gì?
    Tồn kho quá tải vào mùa cao điểm, dự báo không chính xác và hạn chế về kho bãi là những khó khăn thường gặp. Kinh Đô gặp áp lực tồn kho mùa tết với điểm đánh giá chỉ 2.7/5.

  4. Làm sao để nâng cao hiệu quả hợp tác với nhà cung cấp?
    Xây dựng chương trình đánh giá, hỗ trợ và phát triển nhà cung cấp, đặc biệt với các nhà cung cấp nhỏ lẻ. Kinh Đô nhận thấy nhà cung cấp nhỏ chưa đáp ứng tốt yêu cầu khi gặp sự cố.

  5. Các tiêu chuẩn nào dùng để đánh giá hiệu quả chuỗi cung ứng?
    Bao gồm giao hàng đúng hạn, chất lượng sản phẩm, thời gian tồn kho và chi phí chuỗi cung ứng. Ví dụ, tỷ lệ giao hàng đúng hạn của Kinh Đô đạt mức trung bình khá 3.67/5.

Kết luận

  • Quản trị chuỗi cung ứng là yếu tố chiến lược giúp Kinh Đô nâng cao hiệu quả hoạt động và cạnh tranh trong ngành hàng tiêu dùng.
  • Thực trạng cho thấy các hoạt động kế hoạch, thu mua, sản xuất, tồn kho và giao hàng đã có nền tảng tốt nhưng còn tồn tại hạn chế cần khắc phục.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào tăng cường phối hợp lập kế hoạch, nâng cao năng lực nhà cung cấp, tối ưu kho bãi, cải tiến sản xuất và nâng cao hiệu quả giảm chi phí.
  • Thời gian thực hiện các giải pháp chủ yếu trong giai đoạn 2015-2020 nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững của chuỗi cung ứng.
  • Kinh Đô và các doanh nghiệp tương tự nên áp dụng các kiến thức và giải pháp này để thích ứng với môi trường kinh doanh ngày càng cạnh tranh và biến động.

Hành động ngay hôm nay để tái cấu trúc và hoàn thiện quản trị chuỗi cung ứng sẽ giúp doanh nghiệp không chỉ tồn tại mà còn phát triển mạnh mẽ trong tương lai.