I. Tổng Quan Vượt Chi Phí Dự Án Thực Trạng và Tác Động
Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt của ngành xây dựng, việc quản lý chi phí dự án hiệu quả trở thành yếu tố then chốt để đảm bảo lợi nhuận và uy tín của doanh nghiệp. Vượt chi phí dự án, đặc biệt là ở các dự án cao tầng, gây ra những hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến dòng tiền, lợi nhuận, thậm chí là uy tín của nhà thầu Việt Nam. Theo nghiên cứu của Vietnam Report, các doanh nghiệp xây dựng ngày càng chú trọng đến hiệu quả quản lý dự án. Tuy nhiên, các yếu tố rủi ro liên tục biến động, đòi hỏi các nhà thầu phải có phương pháp dự báo và kiểm soát chi phí hiệu quả hơn. Nghiên cứu này tập trung vào việc ứng dụng Mạng Bayesian Động (DBNs) để dự báo và giảm thiểu rủi ro vượt chi phí dự án xây dựng, cung cấp một giải pháp thực tiễn cho nhà thầu Việt Nam trong bối cảnh hiện nay.
1.1. Thực trạng vượt chi phí trong dự án xây dựng cao tầng
Các dự án cao tầng thường phức tạp và kéo dài, chịu tác động của nhiều yếu tố khó lường như biến động giá vật liệu, thay đổi thiết kế, và sự cố bất ngờ. Điều này dẫn đến tình trạng vượt chi phí dự án trở nên phổ biến. Nhiều dự án đối mặt với việc đội vốn, ảnh hưởng đến lợi nhuận và thời gian hoàn thành. Theo luận văn, chi phí thi công xây dựng chịu ảnh hưởng và tác động bởi rất nhiều yếu tố xuyên suốt quá trình thực hiện. Các yếu tố rủi ro luôn thay đổi và biến động theo thời gian và làm thế nào để dự đoán các tác động của chúng đến các trạng thái vượt chi phí thi công là mục tiêu cần kiểm soát.
1.2. Tác động tiêu cực của vượt chi phí đến nhà thầu Việt Nam
Vượt chi phí dự án gây ra những tác động tiêu cực đến nhà thầu Việt Nam, bao gồm giảm lợi nhuận, chậm trễ thanh toán, ảnh hưởng đến uy tín và năng lực cạnh tranh. Thậm chí, nhiều nhà thầu phải đối mặt với nguy cơ phá sản do không thể kiểm soát được chi phí. Việc quản lý rủi ro vượt chi phí dự án một cách hiệu quả là yếu tố sống còn đối với sự phát triển bền vững của các nhà thầu Việt Nam trong ngành xây dựng.
II. Xác Định Rủi Ro Yếu Tố Gây Vượt Chi Phí Dự Án
Để dự báo và kiểm soát vượt chi phí dự án hiệu quả, việc xác định các yếu tố rủi ro là bước quan trọng đầu tiên. Các yếu tố này có thể đến từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm quản lý dự án, biến động thị trường, và các yếu tố kỹ thuật. Nghiên cứu này xác định 16 yếu tố và 29 mối quan hệ mạnh nhất ảnh hưởng đến vượt chi phí dự án xây dựng thông qua khảo sát và phân tích số liệu từ thực tiễn nhà thầu Việt Nam. Việc hiểu rõ các yếu tố này giúp nhà thầu Việt Nam chủ động hơn trong việc quản lý và giảm thiểu rủi ro, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý chi phí dự án.
2.1. Các yếu tố nội tại Quản lý dự án nhân lực và tài chính
Các yếu tố nội tại như năng lực quản lý dự án, trình độ của nhân lực, và tình hình tài chính của nhà thầu đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát chi phí. Thiếu kinh nghiệm, quản lý lỏng lẻo, và khó khăn về tài chính có thể dẫn đến sai sót, chậm trễ, và tăng chi phí phát sinh. Quản lý vật tư trên công trường yếu kém (mất mát, hao hụt, lãng phí…), Năng lực tài chính yếu kém của CĐT chậm trễ thanh toán.
2.2. Các yếu tố bên ngoài Thị trường chính sách và biến động kinh tế
Các yếu tố bên ngoài như biến động giá vật liệu xây dựng, thay đổi chính sách của nhà nước, và tình hình kinh tế vĩ mô cũng có thể ảnh hưởng lớn đến chi phí xây dựng. Nhà thầu Việt Nam cần theo dõi sát sao các yếu tố này để có thể điều chỉnh kế hoạch và đối phó kịp thời với những thay đổi bất lợi. Giá cả thị trường leo thang, Bất khả kháng( thời tiết bất lợi, dịch bệnh…), lãi vay tăng cao, bỏ giá đấu thầu không chính xác
2.3. Yếu tố kỹ thuật Sai sót thiết kế thi công và vật liệu
Sai sót trong thiết kế, biện pháp thi công không hợp lý, sử dụng vật liệu không đạt chuẩn cũng là những yếu tố gây ra vượt chi phí dự án. Cần chú trọng đến công tác khảo sát địa chất, thiết kế kỹ thuật, và kiểm soát chất lượng vật liệu để giảm thiểu rủi ro phát sinh. Sai sót trong khảo sát, sai thiếu trong thiết kế, biện pháp thi công không hợp lý
III. Mạng Bayesian Động DBNs Giải Pháp Dự Báo Vượt Chi Phí
Mạng Bayesian Động (DBNs) là một công cụ mạnh mẽ để dự báo và phân tích rủi ro trong các hệ thống phức tạp, biến động theo thời gian như dự án xây dựng. DBNs cho phép mô hình hóa mối quan hệ nhân quả giữa các yếu tố rủi ro và chi phí dự án, đồng thời cập nhật dự báo dựa trên thông tin mới nhất. Nghiên cứu này sử dụng DBNs để xây dựng mô hình dự báo vượt chi phí dự án cao tầng cho nhà thầu Việt Nam, cung cấp một phương pháp quản lý rủi ro chủ động và hiệu quả.
3.1. Nguyên lý hoạt động của Mạng Bayesian Động DBNs
Mạng Bayesian là một mô hình đồ họa xác suất, biểu diễn mối quan hệ phụ thuộc giữa các biến. Mạng Bayesian Động (DBNs) mở rộng khái niệm này bằng cách thêm yếu tố thời gian, cho phép mô hình hóa sự thay đổi của các biến theo thời gian và ảnh hưởng của chúng đến nhau. DBNs sử dụng các lát cắt thời gian để biểu diễn trạng thái của các biến tại các thời điểm khác nhau, và các liên kết thời gian để mô hình hóa sự phụ thuộc giữa các lát cắt. Cơ sở xác định các mốc thời gian trong mô hình động, Phân tích mối quan hệ nguyên nhân – kế quả giữa các yếu tố.
3.2. Ưu điểm của DBNs so với các phương pháp truyền thống
So với các phương pháp dự báo truyền thống, Mạng Bayesian Động (DBNs) có nhiều ưu điểm vượt trội, bao gồm khả năng xử lý dữ liệu không đầy đủ, mô hình hóa mối quan hệ nhân quả phức tạp, và cập nhật dự báo dựa trên thông tin mới nhất. DBNs cũng cho phép định lượng rủi ro và đánh giá tác động của các biện pháp can thiệp, giúp nhà thầu Việt Nam đưa ra quyết định quản lý chi phí dự án sáng suốt hơn. Lý thuyết Bayesian Networks, Lý thuyết về dynamic bayesian networks (DBNs), áp dụng lý thuyết DBNs vào bài toán dự đoán chi phí xây dựng dự án.
3.3. Xây dựng mô hình DBNs cho dự án xây dựng cao tầng
Quy trình xây dựng mô hình DBNs cho dự án xây dựng cao tầng bao gồm xác định các yếu tố rủi ro, thu thập dữ liệu, xây dựng cấu trúc mạng, và ước lượng tham số. Dữ liệu có thể được thu thập từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm lịch sử dự án, khảo sát chuyên gia, và cơ sở dữ liệu công khai. Mô hình sau đó được kiểm tra và tinh chỉnh để đảm bảo độ chính xác và tin cậy. Thiết lập mô hình DBNs, Ước lượng xác suất xảy ra cho các biến, Bảng xác suất có điều kiện CPT
IV. Ứng Dụng Thực Tế Kiểm Chứng Mô Hình DBNs Cho Nhà Thầu
Để đánh giá tính hiệu quả của mô hình DBNs, nghiên cứu đã tiến hành kiểm chứng trên hai dự án cao tầng thực tế tại TP. Hồ Chí Minh. Kết quả cho thấy mô hình có khả năng dự báo vượt chi phí dự án với độ chính xác cao, cung cấp thông tin hữu ích cho nhà thầu trong việc quản lý chi phí dự án. Nghiên cứu này cũng đưa ra các khuyến nghị về việc sử dụng mô hình DBNs để quản lý rủi ro vượt chi phí dự án xây dựng một cách chủ động và hiệu quả.
4.1. Giới thiệu dự án kiểm chứng và thu thập dữ liệu thực tế
Dữ liệu từ hai dự án cao tầng được thu thập và sử dụng để kiểm chứng mô hình DBNs. Dữ liệu này bao gồm thông tin về tiến độ, chi phí, và các yếu tố rủi ro phát sinh trong quá trình thi công. Việc thu thập dữ liệu thực tế đảm bảo tính khách quan và tin cậy của kết quả kiểm chứng. Giới thiệu về công trình A , Giới thiệu về công trình B , Kiểm chứng tính hợp lý, phân tích kết quả của mô hình
4.2. Phân tích kết quả dự báo và đánh giá tính hiệu quả
Kết quả dự báo từ mô hình DBNs được so sánh với chi phí thực tế của dự án để đánh giá tính chính xác và hiệu quả. Các chỉ số đánh giá bao gồm độ lệch, độ tin cậy, và khả năng dự báo các biến động lớn. Phân tích kết quả giúp xác định những điểm mạnh và điểm yếu của mô hình, từ đó đề xuất các cải tiến để nâng cao hiệu quả. Áp dụng mô hình DBNs vào thực tế công trình A , Áp dụng mô hình DBNs vào thực tế công trình B
V. Kết Luận và Hướng Phát Triển DBNs Cho Quản Lý Dự Án
Nghiên cứu này đã chứng minh tính khả thi và hiệu quả của việc ứng dụng Mạng Bayesian Động (DBNs) để dự báo vượt chi phí dự án cao tầng cho nhà thầu Việt Nam. Mô hình DBNs cung cấp một công cụ mạnh mẽ để quản lý rủi ro và đưa ra quyết định sáng suốt trong bối cảnh thị trường xây dựng đầy biến động. Nghiên cứu cũng đề xuất các hướng phát triển tiếp theo để nâng cao hiệu quả và mở rộng phạm vi ứng dụng của mô hình DBNs trong ngành xây dựng.
5.1. Đóng góp của nghiên cứu cho lĩnh vực quản lý xây dựng
Nghiên cứu này đóng góp vào lĩnh vực quản lý xây dựng bằng cách cung cấp một phương pháp mới để dự báo và kiểm soát vượt chi phí dự án dựa trên Mạng Bayesian Động (DBNs). Mô hình này có thể được sử dụng bởi nhà thầu Việt Nam để cải thiện hiệu quả quản lý chi phí dự án, giảm thiểu rủi ro, và nâng cao năng lực cạnh tranh. Đóng góp về mặt học thuật, Đóng góp về mặt thực tiễn
5.2. Hạn chế của mô hình và hướng nghiên cứu trong tương lai
Mặc dù có nhiều ưu điểm, mô hình DBNs cũng có một số hạn chế, bao gồm yêu cầu dữ liệu đầu vào chất lượng cao và khó khăn trong việc xác định cấu trúc mạng. Các hướng nghiên cứu trong tương lai có thể tập trung vào việc cải thiện phương pháp thu thập dữ liệu, phát triển các thuật toán học cấu trúc mạng tự động, và mở rộng phạm vi ứng dụng của mô hình DBNs sang các lĩnh vực khác của quản lý xây dựng. Một số hạn chế của mô hình, Kiến nghị và đề xuất hướng nghiên cứu trong tương lai.
