Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động khuyến mại là một trong những công cụ xúc tiến thương mại quan trọng, góp phần thúc đẩy mua bán hàng hóa và cung ứng dịch vụ trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt của nền kinh tế thị trường hiện nay. Theo Luật Thương mại năm 2005 và các văn bản pháp luật liên quan, hoạt động khuyến mại phải được thực hiện trong khuôn khổ pháp luật nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên tham gia, đặc biệt là người tiêu dùng và thương nhân. Tuy nhiên, khái niệm về tính hợp pháp của hoạt động khuyến mại vẫn còn chưa rõ ràng, gây khó khăn cho các thương nhân trong việc tổ chức và thực hiện các chương trình khuyến mại.

Luận văn tập trung nghiên cứu các điều kiện đảm bảo tính hợp pháp của hoạt động khuyến mại tại Việt Nam theo pháp luật hiện hành, đặc biệt là các quy định trong Luật Thương mại năm 2005, Nghị định số 81/2018/NĐ-CP và các văn bản pháp luật liên quan. Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn quốc trong vòng 5 năm kể từ khi Nghị định 81/2018/NĐ-CP có hiệu lực (từ năm 2018 đến 2023). Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng các quy định pháp luật về điều kiện đảm bảo tính hợp pháp của hoạt động khuyến mại, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện và nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc tạo hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch cho hoạt động khuyến mại, góp phần thúc đẩy sự phát triển lành mạnh của thị trường, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp. Theo báo cáo của ngành, số lượng chương trình khuyến mại tăng khoảng 20% mỗi năm, tuy nhiên vẫn tồn tại nhiều vi phạm pháp luật do thiếu hiểu biết hoặc cố ý vi phạm quy định về điều kiện hợp pháp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn áp dụng hai khung lý thuyết chính để phân tích:

  1. Lý thuyết pháp luật thương mại: Tập trung vào các quy định pháp luật điều chỉnh hoạt động khuyến mại, bao gồm các nguyên tắc, điều kiện và thủ tục đảm bảo tính hợp pháp của hoạt động này. Lý thuyết này giúp làm rõ vai trò của pháp luật trong việc điều chỉnh quan hệ thương mại và bảo vệ quyền lợi các bên tham gia.

  2. Mô hình quản lý hoạt động xúc tiến thương mại: Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả của hoạt động khuyến mại, bao gồm chủ thể thực hiện, hình thức khuyến mại, hạn mức khuyến mại, nguyên tắc thực hiện và thủ tục hành chính. Mô hình này giúp đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng thực thi pháp luật.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: khuyến mại, điều kiện đảm bảo tính hợp pháp, chủ thể thực hiện khuyến mại, hình thức khuyến mại, hạn mức khuyến mại, nguyên tắc khuyến mại, thủ tục hành chính trong khuyến mại.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp:

  • Phân tích tài liệu pháp luật và tài liệu học thuật: Tổng hợp, hệ thống hóa các quy định pháp luật hiện hành về khuyến mại, các công trình nghiên cứu trước đây và các văn bản pháp luật liên quan như Luật Thương mại 2005, Nghị định 81/2018/NĐ-CP, Nghị định 98/2020/NĐ-CP.

  • Phân tích thực trạng: Thu thập dữ liệu từ các báo cáo của Bộ Công Thương, Sở Công Thương các tỉnh thành, số liệu xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động khuyến mại, cũng như các trường hợp điển hình tại một số địa phương.

  • Phương pháp phân tích và giải thích luật học: Đánh giá các quy định pháp luật về điều kiện đảm bảo tính hợp pháp của hoạt động khuyến mại, chỉ ra những điểm còn hạn chế, bất cập.

  • Phương pháp đề xuất giải pháp: Dựa trên kết quả phân tích, đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực thi.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các văn bản pháp luật hiện hành và báo cáo thực tiễn trong vòng 5 năm gần đây (2018-2023). Phương pháp chọn mẫu tập trung vào các văn bản pháp luật có hiệu lực và các báo cáo chính thức của cơ quan quản lý nhà nước. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2023 đến tháng 6/2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chủ thể thực hiện hoạt động khuyến mại: Luật Thương mại 2005 quy định chủ thể thực hiện là thương nhân, bao gồm tổ chức kinh tế hợp pháp và cá nhân kinh doanh có đăng ký. Nghị định 81/2018/NĐ-CP mở rộng thêm các tổ chức, cá nhân liên quan đến thương mại phải tuân thủ quy định. Tuy nhiên, văn phòng đại diện của thương nhân không được phép thực hiện khuyến mại tại Việt Nam. Theo báo cáo của Bộ Công Thương, khoảng 95% chương trình khuyến mại do các doanh nghiệp vừa và nhỏ tổ chức, trong khi các doanh nghiệp lớn có xu hướng thuê dịch vụ khuyến mại chuyên nghiệp.

  2. Hình thức khuyến mại: Pháp luật quy định 8 hình thức khuyến mại phổ biến như tặng hàng mẫu, tăng hàng hóa không thu tiền, giảm giá, bán hàng kèm phiếu mua hàng, tổ chức chương trình khách hàng thường xuyên, khuyến mại mang tính may rủi... Tổng giá trị hàng hóa, dịch vụ dùng để khuyến mại không được vượt quá 50% giá trị hàng hóa, dịch vụ được khuyến mại, trừ các trường hợp đặc biệt như chương trình khuyến mại tập trung do Nhà nước tổ chức. Số liệu từ Sở Công Thương TP. Hồ Chí Minh cho thấy hình thức giảm giá chiếm khoảng 60% tổng số chương trình khuyến mại.

  3. Nguyên tắc thực hiện khuyến mại: Nghị định 81/2018/NĐ-CP quy định 5 nguyên tắc cơ bản, trong đó chương trình khuyến mại phải được thực hiện hợp pháp, trung thực, công khai, minh bạch và bảo đảm quyền lợi hợp pháp của người tiêu dùng và các bên liên quan. Thương nhân phải chịu trách nhiệm về chất lượng hàng hóa, dịch vụ được khuyến mại. Tuy nhiên, thực tế vẫn tồn tại các vi phạm như gian lận giải thưởng, không minh bạch thông tin, gây ảnh hưởng đến quyền lợi người tiêu dùng.

  4. Thủ tục hành chính trong khuyến mại: Thương nhân phải thực hiện thủ tục thông báo hoặc đăng ký với cơ quan quản lý nhà nước trước khi triển khai chương trình khuyến mại. Tuy nhiên, số lượng hồ sơ tăng cao (hơn 100.000 hồ sơ/năm tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh) gây áp lực lớn cho các cơ quan quản lý, dẫn đến tình trạng xử lý chậm trễ, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và quyền lợi của thương nhân.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ sự chưa đồng bộ và thiếu rõ ràng trong một số quy định pháp luật, đặc biệt là về khái niệm hàng mẫu, giá trị hàng hóa dùng để khuyến mại, cũng như quy định về nghĩa vụ trích 50% giá trị giải thưởng không có người trúng thưởng vào ngân sách nhà nước. So với các nghiên cứu trước đây, luận văn cập nhật thêm các quy định mới sau Nghị định 81/2018/NĐ-CP và tác động của đại dịch Covid-19 đến hoạt động khuyến mại, làm rõ những bất cập trong thực tiễn áp dụng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố các hình thức khuyến mại phổ biến, bảng thống kê số lượng hồ sơ thủ tục hành chính theo năm và biểu đồ so sánh tỷ lệ vi phạm pháp luật trong hoạt động khuyến mại trước và sau năm 2018. Những kết quả này có ý nghĩa quan trọng trong việc định hướng hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy định pháp luật về chủ thể thực hiện khuyến mại: Rà soát, bổ sung quy định về quyền và nghĩa vụ của các chủ thể tham gia, đặc biệt là các tổ chức, cá nhân liên quan đến thương mại nhằm đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm pháp lý rõ ràng. Thời gian thực hiện: 12 tháng; Chủ thể: Bộ Công Thương phối hợp Bộ Tư pháp.

  2. Rà soát, làm rõ các hình thức khuyến mại và hạn mức khuyến mại: Định nghĩa rõ ràng về hàng mẫu, giá trị hàng hóa dùng để khuyến mại, đồng thời điều chỉnh hạn mức phù hợp với thực tiễn thị trường, tránh gây khó khăn cho thương nhân nhưng vẫn bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Thời gian: 18 tháng; Chủ thể: Bộ Công Thương, Bộ Tài chính.

  3. Nâng cao hiệu quả quản lý và thực thi pháp luật: Xây dựng hệ thống quản lý hồ sơ thủ tục hành chính trực tuyến đồng bộ, tăng cường đào tạo cán bộ quản lý, áp dụng công nghệ thông tin để giảm tải áp lực xử lý hồ sơ, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý. Thời gian: 24 tháng; Chủ thể: Bộ Công Thương, các Sở Công Thương địa phương.

  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm: Ban hành các quy định xử phạt nghiêm minh đối với các hành vi vi phạm trong hoạt động khuyến mại, đặc biệt là gian lận giải thưởng, không minh bạch thông tin, nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Bộ Công Thương, Thanh tra Chính phủ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý nhà nước về thương mại và xúc tiến thương mại: Luận văn cung cấp cơ sở pháp lý và thực tiễn để hoàn thiện chính sách, nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động khuyến mại.

  2. Doanh nghiệp và thương nhân thực hiện khuyến mại: Giúp hiểu rõ các quy định pháp luật, tránh vi phạm, tối ưu hóa hiệu quả các chương trình khuyến mại.

  3. Các tổ chức nghiên cứu và đào tạo về luật thương mại: Tài liệu tham khảo giá trị cho nghiên cứu, giảng dạy và phát triển chương trình đào tạo liên quan đến pháp luật thương mại và xúc tiến thương mại.

  4. Người tiêu dùng và các tổ chức bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng: Nắm bắt được quyền lợi và các quy định pháp luật liên quan đến hoạt động khuyến mại, từ đó bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.

Câu hỏi thường gặp

  1. Khuyến mại hợp pháp được hiểu như thế nào?
    Khuyến mại hợp pháp là chương trình được thực hiện đúng theo các quy định của pháp luật thương mại về khuyến mại, đảm bảo tính trung thực, công khai, minh bạch và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người tiêu dùng và các bên liên quan.

  2. Ai là chủ thể được phép tổ chức hoạt động khuyến mại?
    Chủ thể thực hiện là thương nhân, bao gồm tổ chức kinh tế hợp pháp và cá nhân kinh doanh có đăng ký. Văn phòng đại diện của thương nhân không được phép tổ chức khuyến mại tại Việt Nam.

  3. Các hình thức khuyến mại phổ biến hiện nay là gì?
    Pháp luật quy định 8 hình thức phổ biến như tặng hàng mẫu, tăng hàng hóa không thu tiền, giảm giá, bán hàng kèm phiếu mua hàng, tổ chức chương trình khách hàng thường xuyên, khuyến mại mang tính may rủi, tổ chức sự kiện văn hóa nghệ thuật vì mục đích khuyến mại.

  4. Hạn mức khuyến mại được quy định như thế nào?
    Giá trị vật chất dùng để khuyến mại cho một đơn vị hàng hóa, dịch vụ không được vượt quá 50% giá trị hàng hóa, dịch vụ đó trước thời gian khuyến mại. Tổng giá trị hàng hóa, dịch vụ dùng để khuyến mại trong một chương trình không vượt quá 50% tổng giá trị hàng hóa, dịch vụ được khuyến mại, trừ các trường hợp đặc biệt.

  5. Thủ tục hành chính khi thực hiện khuyến mại gồm những gì?
    Thương nhân phải thực hiện thủ tục thông báo hoặc đăng ký với cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền trước khi triển khai chương trình khuyến mại, tùy theo hình thức khuyến mại. Hồ sơ phải được gửi trước ít nhất 3 ngày làm việc và có thể nộp trực tiếp, qua bưu điện hoặc hệ thống dịch vụ công trực tuyến.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa và phân tích các quy định pháp luật hiện hành về điều kiện đảm bảo tính hợp pháp của hoạt động khuyến mại tại Việt Nam, chỉ ra những điểm còn hạn chế và bất cập.
  • Nghiên cứu cập nhật các quy định mới sau Nghị định 81/2018/NĐ-CP và tác động của đại dịch Covid-19 đến hoạt động khuyến mại.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực thi, góp phần tạo môi trường kinh doanh lành mạnh, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và thương nhân.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý nhà nước tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thủ tục hành chính và xử lý vi phạm.
  • Tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về các hình thức khuyến mại mới phát sinh trong thời kỳ công nghiệp 4.0 và thương mại điện tử để hoàn thiện khung pháp lý phù hợp.

Luận văn mong muốn được các nhà quản lý, doanh nghiệp và các nhà nghiên cứu quan tâm, áp dụng để góp phần phát triển hoạt động khuyến mại tại Việt Nam một cách bền vững và hiệu quả.