I. Các nhân tố tác động tới việc điều chỉnh chính sách quốc phòng an ninh của các nước ASEAN
Chính sách quốc phòng an ninh là một thành tố quan trọng trong tổng thể các hệ thống chính sách của mỗi quốc gia. Chính sách quốc phòng an ninh được hiểu là toàn bộ các chủ trương, đường lối, chính sách của một quốc gia trên lĩnh vực quốc phòng an ninh nhằm bảo vệ, duy trì chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và giữ vững an ninh chính trị, an toàn xã hội. Đối với các quốc gia ASEAN, hoạt động điều chỉnh chính sách quốc phòng an ninh chịu tác động bởi hai nhân tố: nhân tố bên trong và nhân tố bên ngoài. Nhân tố bên ngoài đóng vai trò quyết định căn bản, trong khi nhân tố bên trong thúc đẩy sự điều chỉnh. Từ năm 2010 đến 2020, tình hình quan hệ quốc tế có nhiều diễn biến phức tạp, với sự cạnh tranh giữa các nước lớn ngày càng mạnh mẽ, chạy đua vũ trang sôi nổi, và các yếu tố an ninh phi truyền thống diễn biến phức tạp. Những yếu tố này đã tác động mạnh mẽ đến sự điều chỉnh chính sách quốc phòng an ninh của các nước ASEAN.
1.1. Nhân tố bên ngoài
Bối cảnh thế giới sau Chiến tranh Lạnh đã chuyển sang xu hướng hòa bình, hợp tác, nhưng vẫn còn những bất ổn tại một số khu vực quan trọng. Sự xích lại gần nhau giữa các nước không phân biệt thể chế chính trị đang ngày càng rõ ràng hơn. Hợp tác về kinh tế và quân sự là hai lĩnh vực nổi bật. Sự phát triển nhanh chóng của khoa học kỹ thuật, đặc biệt là trong lĩnh vực quân sự, đã tạo ra nhiều đột phá mới, ảnh hưởng đến quy mô, tổ chức và hình thức chiến tranh. Các cường quốc quân sự như Mỹ, Nga, và Trung Quốc đang tập trung phát triển các công nghệ vũ khí tiên tiến, điều này đã thúc đẩy các nước ASEAN điều chỉnh chính sách quốc phòng của mình để thích ứng với tình hình mới.
1.2. Nhân tố bên trong các nước ASEAN
Các nước ASEAN cũng phải đối mặt với nhiều thách thức nội tại như tình hình chính trị không ổn định, tranh chấp chủ quyền, và an ninh phi truyền thống. Những vấn đề này đã tác động lớn đến tình hình ổn định chính trị xã hội, quốc phòng an ninh của mỗi nước. Để thích ứng với những biến động này, các nước ASEAN đã chủ động điều chỉnh chính sách an ninh quốc gia theo hướng linh hoạt hơn, nhằm bảo đảm lợi ích quốc gia và phát triển đất nước. Sự điều chỉnh này không chỉ giúp các nước ASEAN nâng cao tiềm lực quốc phòng mà còn tạo ra cơ hội hợp tác trong khu vực.
II. Thực trạng điều chỉnh chính sách quốc phòng an ninh của các nước ASEAN
Giai đoạn 2010-2020 chứng kiến sự điều chỉnh mạnh mẽ trong chính sách quốc phòng an ninh của các nước ASEAN. Các nước đã điều chỉnh thứ tự ưu tiên trong chính sách của mình, tập trung vào việc phát triển tiềm lực quốc phòng và tăng cường hợp tác trong lĩnh vực quốc phòng an ninh. Việc xây dựng và tăng cường cơ chế hợp tác đối phó với các thách thức an ninh phi truyền thống đã trở thành một trong những ưu tiên hàng đầu. Các hội nghị ASEAN như Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN (ADMM) đã đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hợp tác an ninh giữa các nước thành viên. Sự điều chỉnh này không chỉ phản ánh sự thay đổi trong bối cảnh an ninh khu vực mà còn thể hiện nỗ lực của các nước ASEAN trong việc bảo vệ lợi ích quốc gia và duy trì hòa bình, ổn định trong khu vực.
2.1. Điều chỉnh thứ tự ưu tiên trong chính sách
Các nước ASEAN đã điều chỉnh thứ tự ưu tiên trong chính sách quốc phòng của mình, từ việc tập trung vào các mối đe dọa truyền thống sang chú trọng hơn đến các thách thức an ninh phi truyền thống như khủng bố, tội phạm xuyên quốc gia, và biến đổi khí hậu. Điều này cho thấy sự thay đổi trong nhận thức về an ninh, từ một cách tiếp cận đơn chiều sang một cách tiếp cận đa chiều, bao gồm cả an ninh kinh tế và an ninh môi trường. Sự điều chỉnh này không chỉ giúp các nước ASEAN nâng cao khả năng ứng phó mà còn tạo ra cơ hội hợp tác trong khu vực.
2.2. Tích cực đẩy mạnh quá trình phát triển tiềm lực quốc phòng an ninh
Việc phát triển tiềm lực quốc phòng an ninh đã trở thành một trong những ưu tiên hàng đầu của các nước ASEAN. Các nước đã đầu tư mạnh mẽ vào việc hiện đại hóa quân đội, nâng cao năng lực tác chiến và khả năng phối hợp trong các hoạt động quân sự. Sự hợp tác giữa các nước ASEAN trong lĩnh vực quốc phòng đã được tăng cường thông qua các cuộc tập trận chung, chia sẻ thông tin và kinh nghiệm. Điều này không chỉ giúp các nước ASEAN nâng cao khả năng phòng thủ mà còn tạo ra một môi trường an ninh ổn định hơn trong khu vực.
III. Đánh giá hiệu quả điều chỉnh chính sách quốc phòng an ninh của các nước ASEAN
Việc điều chỉnh chính sách quốc phòng an ninh của các nước ASEAN đã mang lại nhiều kết quả tích cực. Các nước đã có những bước tiến đáng kể trong việc nâng cao khả năng phòng thủ và bảo vệ lợi ích quốc gia. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức cần phải đối mặt, đặc biệt là trong bối cảnh cạnh tranh giữa các cường quốc lớn như Mỹ và Trung Quốc. Sự điều chỉnh này cũng đã tạo ra những tác động nhất định đối với Việt Nam, đòi hỏi Việt Nam phải có những điều chỉnh phù hợp trong chính sách an ninh của mình. Việc nghiên cứu và đánh giá hiệu quả của sự điều chỉnh này sẽ giúp Việt Nam hoạch định chính sách an ninh một cách linh hoạt và hiệu quả hơn trong tương lai.
3.1. Đánh giá tiễn trình điều chỉnh chính sách quốc phòng an ninh của các nước ASEAN
Tiến trình điều chỉnh chính sách quốc phòng an ninh của các nước ASEAN đã diễn ra mạnh mẽ và đồng bộ. Các nước đã có những bước đi cụ thể trong việc nâng cao năng lực quốc phòng, từ việc hiện đại hóa trang thiết bị quân sự đến việc tăng cường hợp tác quốc phòng. Sự tham gia của các nước ASEAN trong các diễn đàn quốc tế cũng đã giúp nâng cao vị thế và vai trò của khu vực trong bối cảnh toàn cầu hóa. Tuy nhiên, sự điều chỉnh này cũng gặp phải nhiều thách thức, đặc biệt là trong việc duy trì sự cân bằng giữa các cường quốc lớn.
3.2. Tác động của việc điều chỉnh chính sách quốc phòng an ninh đối với Việt Nam
Việc điều chỉnh chính sách quốc phòng an ninh của các nước ASEAN đã tạo ra cả cơ hội và thách thức đối với Việt Nam. Việt Nam cần phải có những điều chỉnh phù hợp trong chính sách an ninh của mình để bảo vệ lợi ích quốc gia và duy trì ổn định trong khu vực. Sự điều chỉnh này không chỉ giúp Việt Nam tận dụng được các cơ hội hợp tác mà còn giúp tránh được những bất lợi trong bối cảnh cạnh tranh giữa các cường quốc lớn. Việc nghiên cứu và đánh giá tác động của sự điều chỉnh này sẽ là một kênh tham vấn quan trọng cho Việt Nam trong việc hoạch định chính sách an ninh trong tương lai.
