Tổng quan nghiên cứu
Trong giai đoạn 2021-2023, huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình đã ghi nhận tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 15,36% xuống còn 9,40%, tương đương tốc độ giảm bình quân 2,9% mỗi năm. Đây là kết quả của việc triển khai đồng bộ các chính sách giảm nghèo bền vững, góp phần cải thiện đời sống vật chất và tinh thần cho người dân, đặc biệt là các hộ nghèo và cận nghèo. Huyện Tân Lạc có diện tích tự nhiên khoảng 52,3 km², dân số trên 88.000 người với 22 dân tộc sinh sống, trong đó dân tộc Mường chiếm 85%. Kinh tế chủ yếu dựa vào sản xuất nông nghiệp, với nhiều xã thuộc khu vực đặc biệt khó khăn. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng thực thi chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi trong giai đoạn 2021-2025. Nghiên cứu tập trung vào các chính sách tín dụng ưu đãi, hỗ trợ giáo dục, y tế, giải quyết việc làm và nhà ở, với phạm vi khảo sát tại ba xã đại diện cho các nhóm xã có tỷ lệ hộ nghèo khác nhau: Tử Nê, Ngọc Mỹ và Phú Cường. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ giúp huyện Tân Lạc nâng cao hiệu quả giảm nghèo mà còn cung cấp tài liệu tham khảo cho các địa phương có điều kiện tương đồng.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về nghèo đa chiều và giảm nghèo bền vững. Khái niệm nghèo được hiểu là sự thiếu hụt các nhu cầu cơ bản về vật chất và tinh thần, bao gồm ăn, mặc, học hành, khám chữa bệnh, nhà ở và quyền lợi xã hội. Giảm nghèo bền vững không chỉ là thoát nghèo mà còn duy trì trạng thái không tái nghèo khi gặp các cú sốc kinh tế hoặc xã hội. Thực thi chính sách giảm nghèo bền vững được xem là quá trình chuyển hóa ý chí chính sách thành hành động thực tế, bao gồm các nội dung: xây dựng kế hoạch triển khai, phổ biến tuyên truyền, phân công phối hợp thực hiện và kiểm tra đánh giá. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực thi chính sách gồm cơ chế chính sách của nhà nước và địa phương, sự phối hợp của các ban ngành, năng lực cán bộ thực thi, nhận thức của người dân và nguồn lực thực thi.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp số liệu thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo, thống kê của huyện giai đoạn 2021-2023. Số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát phỏng vấn trực tiếp 90 hộ nghèo, cận nghèo và thoát nghèo tại ba xã Tử Nê, Ngọc Mỹ, Phú Cường, cùng tham vấn ý kiến của 20 cán bộ công chức cấp xã và huyện. Mẫu được chọn theo phương pháp phân tầng đại diện cho các nhóm xã có tỷ lệ hộ nghèo khác nhau. Phân tích số liệu sử dụng phần mềm Excel với các phương pháp thống kê mô tả và so sánh để đánh giá thực trạng và xu hướng giảm nghèo. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 11/2023 đến tháng 01/2024, đảm bảo thu thập dữ liệu kịp thời và chính xác phục vụ cho việc đánh giá và đề xuất giải pháp.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Giảm tỷ lệ hộ nghèo: Tỷ lệ hộ nghèo toàn huyện giảm từ 15,36% năm 2021 xuống còn 9,40% năm 2023, đạt tốc độ giảm bình quân 2,9%/năm. Tuy nhiên, sự phân bố tỷ lệ nghèo không đồng đều giữa các xã, với 6 xã có tỷ lệ hộ nghèo trên 10%, trong đó xã Vân Sơn cao nhất với 20,35%.
Nguyên nhân nghèo chủ yếu: Thiếu vốn sản xuất kinh doanh (chiếm khoảng 46,10%) và thiếu kỹ năng lao động, sản xuất (16,96%) là hai nguyên nhân chính dẫn đến nghèo đói tại huyện. Người dân thiếu nghề nghiệp ổn định và kỹ năng cần thiết để nâng cao thu nhập.
Hiệu quả thực thi chính sách: Các chính sách tín dụng ưu đãi, hỗ trợ giáo dục, y tế, giải quyết việc làm và nhà ở được triển khai đồng bộ. Ví dụ, Ngân hàng Chính sách xã hội huyện đã giải ngân hơn 107 tỷ đồng cho hơn 3.000 lượt hộ nghèo và cận nghèo vay vốn năm 2021. Hỗ trợ miễn giảm học phí cho hơn 20.000 lượt học sinh trong 3 năm, cấp thẻ BHYT cho 100% người nghèo và cận nghèo.
Sự phối hợp và nhận thức: 65% cán bộ công chức đánh giá sự phối hợp giữa các ban ngành có ảnh hưởng nhiều đến hiệu quả thực thi chính sách. Tuy nhiên, hiệu quả phối hợp còn hạn chế, chỉ 60% cán bộ cho rằng hiệu quả phối hợp là cao. Người dân chủ yếu biết về chính sách qua người dân xung quanh (90%) và trưởng xóm (83%), trong khi kênh chính thức như cán bộ phổ biến chỉ chiếm 55%.
Thảo luận kết quả
Việc giảm tỷ lệ hộ nghèo đạt được là kết quả của sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp chính quyền, tổ chức đoàn thể và người dân, phù hợp với các nghiên cứu về giảm nghèo bền vững tại các huyện miền núi khác. Tuy nhiên, sự chênh lệch tỷ lệ nghèo giữa các xã phản ánh sự khác biệt về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội và mức độ tiếp cận chính sách. Nguyên nhân nghèo chủ yếu liên quan đến thiếu vốn và kỹ năng lao động, cho thấy cần tăng cường hỗ trợ về đào tạo nghề và tiếp cận tín dụng hiệu quả hơn. Việc người dân chủ yếu tiếp nhận thông tin qua kênh không chính thức có thể dẫn đến hiểu biết chưa đầy đủ, ảnh hưởng đến hiệu quả thực thi. Biểu đồ phân bố tỷ lệ hộ nghèo theo xã và bảng số liệu về nguyên nhân nghèo sẽ minh họa rõ nét các điểm nghẽn trong thực tiễn. So sánh với các huyện Cao Phong và Lương Sơn cho thấy Tân Lạc cần học hỏi kinh nghiệm về xã hội hóa nguồn lực và nâng cao năng lực cán bộ.
Đề xuất và khuyến nghị
Hoàn thiện cơ chế, chính sách giảm nghèo: Rà soát, điều chỉnh các chính sách cho phù hợp với đặc thù địa phương, ưu tiên hỗ trợ vốn sản xuất và đào tạo kỹ năng lao động. Thời gian thực hiện: 2024-2025. Chủ thể: UBND huyện phối hợp Sở Lao động - Thương binh và Xã hội.
Nâng cao năng lực cán bộ thực thi: Tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng quản lý, giám sát và truyền thông cho cán bộ xã, huyện nhằm nâng cao hiệu quả thực thi chính sách. Thời gian: 2024. Chủ thể: Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội huyện.
Đẩy mạnh công tác tuyên truyền: Sử dụng đa dạng kênh truyền thông chính thống như loa phát thanh, mạng xã hội, kết hợp với tuyên truyền trực tiếp tại các thôn, xóm để nâng cao nhận thức người dân về chính sách giảm nghèo. Thời gian: liên tục từ 2024. Chủ thể: Trung tâm Văn hóa, Thể thao và Truyền thông huyện.
Tăng cường kiểm tra, giám sát: Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ, đánh giá hiệu quả thực thi chính sách tại các xã, đặc biệt là các xã có tỷ lệ hộ nghèo cao, nhằm kịp thời phát hiện và xử lý các tồn tại, sai phạm. Thời gian: hàng năm. Chủ thể: Ban chỉ đạo giảm nghèo huyện phối hợp UBND các xã.
Khuyến khích xã hội hóa và huy động nguồn lực: Vận động doanh nghiệp, tổ chức xã hội và cộng đồng tham gia hỗ trợ người nghèo thông qua các chương trình tài trợ, xây dựng nhà ở, phát triển sản xuất. Thời gian: 2024-2025. Chủ thể: Ủy ban Mặt trận Tổ quốc huyện và các tổ chức đoàn thể.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến thực thi chính sách giảm nghèo, từ đó xây dựng kế hoạch và chính sách phù hợp.
Nhà nghiên cứu và học viên ngành quản lý kinh tế, phát triển nông thôn: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về giảm nghèo bền vững, phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu thực tế.
Các tổ chức phi chính phủ và doanh nghiệp xã hội: Tham khảo để thiết kế các chương trình hỗ trợ phù hợp, tăng cường phối hợp với chính quyền địa phương trong công tác giảm nghèo.
Cán bộ và nhân dân tại các huyện miền núi có điều kiện tương đồng: Học hỏi kinh nghiệm, áp dụng các giải pháp thực tiễn nhằm nâng cao hiệu quả giảm nghèo bền vững tại địa phương mình.
Câu hỏi thường gặp
Chính sách giảm nghèo bền vững là gì?
Là các chính sách nhằm giúp người nghèo không chỉ thoát nghèo mà còn duy trì trạng thái không tái nghèo, bao gồm hỗ trợ về vốn, giáo dục, y tế, việc làm và nhà ở.Tại sao tỷ lệ hộ nghèo ở các xã khác nhau lại khác biệt?
Do điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội, mức độ tiếp cận chính sách và năng lực thực thi chính sách tại từng xã có sự khác biệt.Nguyên nhân chính dẫn đến nghèo đói tại huyện Tân Lạc là gì?
Thiếu vốn sản xuất kinh doanh và thiếu kỹ năng lao động, sản xuất là hai nguyên nhân chủ yếu khiến người dân khó thoát nghèo.Làm thế nào để nâng cao hiệu quả thực thi chính sách giảm nghèo?
Cần hoàn thiện cơ chế chính sách, nâng cao năng lực cán bộ, đẩy mạnh tuyên truyền, tăng cường kiểm tra giám sát và huy động nguồn lực xã hội.Vai trò của người dân trong thực thi chính sách giảm nghèo?
Người dân cần nâng cao nhận thức, chủ động tham gia các chương trình hỗ trợ, tránh tư tưởng ỷ lại để chính sách phát huy hiệu quả bền vững.
Kết luận
- Tỷ lệ hộ nghèo huyện Tân Lạc giảm từ 15,36% năm 2021 xuống 9,40% năm 2023, đạt mục tiêu đề ra.
- Thiếu vốn và kỹ năng lao động là nguyên nhân chính gây nghèo, cần tập trung hỗ trợ hiệu quả.
- Các chính sách tín dụng, giáo dục, y tế, việc làm và nhà ở đã được triển khai đồng bộ, góp phần cải thiện đời sống người dân.
- Sự phối hợp giữa các ban ngành và nhận thức người dân là yếu tố then chốt nhưng còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực cán bộ, đẩy mạnh tuyên truyền và kiểm tra giám sát nhằm tăng cường thực thi chính sách giảm nghèo bền vững giai đoạn 2024-2025.
Huyện Tân Lạc và các địa phương có điều kiện tương đồng nên áp dụng các giải pháp này để nâng cao hiệu quả giảm nghèo bền vững. Để biết thêm chi tiết và hỗ trợ triển khai, quý độc giả và cán bộ quản lý có thể liên hệ với Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội huyện Tân Lạc.