## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh thế kỷ XXI với sự phát triển nhanh chóng của khoa học và công nghệ, giáo dục đang đối mặt với nhiều thách thức mới, đòi hỏi đổi mới căn bản và toàn diện. Theo Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI, mục tiêu giáo dục phổ thông là phát triển toàn diện trí tuệ, thể chất, phẩm chất và năng lực người học, đặc biệt là năng lực giải quyết vấn đề, sáng tạo và vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Tuy nhiên, thực tế dạy học môn Toán, đặc biệt là chủ đề “Tổ hợp” tại các trường trung học phổ thông còn nhiều hạn chế, học sinh chưa thực sự hứng thú và chưa phát triển được năng lực cần thiết.

Mục tiêu nghiên cứu là đề xuất các biện pháp sư phạm dạy học chủ đề “Tổ hợp” theo hướng phát triển năng lực người học, nhằm nâng cao hiệu quả học tập và phát triển toàn diện năng lực cho học sinh. Nghiên cứu được thực hiện tại trường THPT Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn trong năm 2019, với đối tượng là giáo viên và học sinh lớp 11.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần đổi mới phương pháp dạy học Toán, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông mới ban hành năm 2018, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển năng lực học sinh, đặc biệt trong lĩnh vực Toán học – một môn học nền tảng và công cụ trong giáo dục phổ thông.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về năng lực người học và dạy học theo hướng phát triển năng lực, trong đó:

- **Lý thuyết năng lực người học**: Năng lực được hiểu là tổ hợp các kiến thức, kỹ năng, thái độ và khả năng vận dụng trong các tình huống thực tiễn để giải quyết vấn đề một cách hiệu quả. Năng lực bao gồm năng lực chung, năng lực cốt lõi và năng lực chuyên môn, được biểu hiện qua các hoạt động học tập và thực hành.

- **Lý thuyết dạy học phát triển năng lực**: Tập trung vào việc thiết kế và tổ chức các hoạt động học tập nhằm phát triển năng lực cho học sinh, lấy học sinh làm trung tâm, chú trọng đến việc vận dụng kiến thức vào thực tiễn, phát triển tư duy phản biện, sáng tạo và kỹ năng giao tiếp.

- **Mô hình thiết kế bài học theo năng lực**: Bao gồm 5 bước chính: lựa chọn vấn đề và mục tiêu bài học, lựa chọn nội dung cốt lõi, thiết kế hoạt động học tập, thiết kế công cụ đánh giá và điều chỉnh bài học sau khi dạy.

Các khái niệm chính bao gồm: năng lực người học, dạy học phát triển năng lực, thiết kế bài học theo năng lực, biện pháp sư phạm, chủ đề “Tổ hợp” trong chương trình Toán phổ thông.

### Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

- **Phương pháp nghiên cứu lý luận**: Tổng hợp, phân tích các tài liệu, chương trình, sách giáo khoa, tài liệu tham khảo liên quan đến chủ đề “Tổ hợp” và dạy học phát triển năng lực.

- **Phương pháp điều tra thực trạng**: Thu thập dữ liệu qua quan sát, phỏng vấn và phát phiếu khảo sát với 12 giáo viên Toán và 76 học sinh lớp 11 tại trường THPT Tràng Định. Phân tích các khó khăn, thuận lợi, mức độ hiểu biết và thái độ của giáo viên, học sinh về dạy học phát triển năng lực.

- **Phương pháp thực nghiệm sư phạm**: Thử nghiệm các biện pháp sư phạm được đề xuất trong quá trình dạy học chủ đề “Tổ hợp” tại lớp 11 trường THPT Tràng Định, đánh giá hiệu quả qua hoạt động của giáo viên và học sinh.

- **Phương pháp phân tích dữ liệu**: Sử dụng thống kê mô tả để phân tích kết quả khảo sát, so sánh tỷ lệ phần trăm các ý kiến, đánh giá mức độ hiệu quả của các biện pháp.

Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm 2019, tập trung vào giai đoạn khảo sát thực trạng và thực nghiệm sư phạm tại trường THPT Tràng Định.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Hiểu biết về dạy học phát triển năng lực còn hạn chế**: 41,6% giáo viên biết rõ về phương pháp này, 83% biết qua tự tìm hiểu từ sách báo, internet, chưa có trong chương trình tập huấn chính thức.

- **Khó khăn trong thiết kế và tổ chức dạy học**: 66,67% giáo viên gặp khó khăn trong thiết kế giáo án, 75% gặp khó khăn trong tổ chức hoạt động học sinh, 50% gặp khó khăn trong đánh giá học sinh theo hướng phát triển năng lực.

- **Học sinh thiếu hứng thú và tham gia thụ động**: 46% học sinh không hứng thú với tiết học Toán, 59% tự nhận tham gia học tập thụ động, chỉ 8% tham gia tích cực.

- **Tích hợp liên môn còn hạn chế**: 71% học sinh cho rằng việc tích hợp kiến thức liên môn trong tiết học Toán là ít.

- **Giáo viên và học sinh đều đánh giá cao hiệu quả của dạy học phát triển năng lực**: 33,33% giáo viên cho rằng học sinh hiểu bài rất tốt, 50% đánh giá khả năng vận dụng kiến thức của học sinh là rất tốt.

### Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy giáo viên chưa được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng về dạy học phát triển năng lực, dẫn đến khó khăn trong việc thiết kế bài học và tổ chức hoạt động học tập phù hợp. Học sinh thiếu hứng thú và tham gia thụ động phản ánh phương pháp dạy học truyền thống chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển năng lực.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc chuyển đổi từ dạy học truyền thống sang dạy học phát triển năng lực là xu hướng tất yếu, nhưng đòi hỏi sự đầu tư bài bản về đào tạo giáo viên và đổi mới chương trình, tài liệu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ giáo viên biết về phương pháp dạy học phát triển năng lực, biểu đồ tròn về mức độ hứng thú của học sinh, và bảng tổng hợp các khó khăn của giáo viên trong quá trình dạy học.

Ý nghĩa của nghiên cứu là làm rõ thực trạng và đề xuất các biện pháp sư phạm cụ thể, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Toán, phát triển năng lực người học, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng giáo viên**: Xây dựng các khóa tập huấn chuyên sâu về dạy học phát triển năng lực, đặc biệt là thiết kế bài học và đánh giá theo năng lực. Mục tiêu nâng cao nhận thức và kỹ năng cho 100% giáo viên Toán trong vòng 1 năm.

- **Phát triển tài liệu hướng dẫn và mẫu giáo án**: Biên soạn tài liệu tham khảo, mẫu giáo án dạy học chủ đề “Tổ hợp” theo hướng phát triển năng lực, cung cấp cho giáo viên sử dụng và tham khảo. Thực hiện trong 6 tháng, do Sở Giáo dục phối hợp với các trường đại học.

- **Xây dựng hệ thống đánh giá đa dạng, liên tục**: Áp dụng các công cụ đánh giá như bảng kiểm, phiếu quan sát, đánh giá đồng đẳng và tự đánh giá của học sinh để phản hồi kịp thời quá trình học tập. Triển khai thí điểm trong 1 học kỳ tại các trường THPT.

- **Khuyến khích đổi mới phương pháp dạy học và tổ chức hoạt động học tập**: Giáo viên cần áp dụng các phương pháp tích cực, tổ chức hoạt động nhóm, học tập trải nghiệm, liên môn để tăng cường sự chủ động và hứng thú của học sinh. Thực hiện liên tục trong các năm học.

- **Tăng cường tích hợp liên môn và ứng dụng thực tiễn**: Thiết kế các bài học tích hợp kiến thức từ các môn học khác và liên hệ thực tiễn để phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh. Thực hiện trong kế hoạch giảng dạy hàng năm.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Giáo viên Toán trung học phổ thông**: Nắm bắt phương pháp dạy học phát triển năng lực, áp dụng các biện pháp sư phạm hiệu quả trong giảng dạy chủ đề “Tổ hợp” để nâng cao chất lượng dạy học và phát triển năng lực học sinh.

- **Nhà quản lý giáo dục và cán bộ chuyên môn**: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách đào tạo, bồi dưỡng giáo viên, phát triển chương trình và tài liệu giảng dạy phù hợp với xu hướng đổi mới giáo dục.

- **Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Sư phạm Toán**: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về dạy học phát triển năng lực, phương pháp thiết kế bài học và đánh giá năng lực trong môn Toán phổ thông.

- **Các nhà nghiên cứu giáo dục**: Khai thác dữ liệu thực nghiệm và các biện pháp sư phạm đề xuất để phát triển nghiên cứu sâu hơn về đổi mới phương pháp dạy học và phát triển năng lực người học trong giáo dục phổ thông.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Dạy học phát triển năng lực là gì?**  
Dạy học phát triển năng lực là phương pháp tập trung vào việc phát triển các năng lực cần thiết cho học sinh như tư duy, giải quyết vấn đề, giao tiếp và vận dụng kiến thức vào thực tiễn, thay vì chỉ truyền đạt kiến thức thuần túy.

2. **Tại sao chủ đề “Tổ hợp” lại khó với học sinh?**  
Chủ đề “Tổ hợp” có nhiều khái niệm trừu tượng và công thức phức tạp, học sinh thường áp dụng máy móc mà không hiểu bản chất, dẫn đến khó vận dụng trong các bài toán thực tế.

3. **Làm thế nào để thiết kế bài học theo hướng phát triển năng lực?**  
Thiết kế bài học theo 5 bước: xác định mục tiêu năng lực, chọn nội dung cốt lõi, thiết kế hoạt động học tập phù hợp, xây dựng công cụ đánh giá đa dạng và điều chỉnh bài học dựa trên phản hồi.

4. **Các biện pháp sư phạm nào giúp phát triển năng lực trong chủ đề “Tổ hợp”?**  
Bao gồm làm rõ đặc trưng và cơ hội dạy học phát triển năng lực, thiết kế và tổ chức bài học theo hướng năng lực, và thiết kế đánh giá kết quả học tập tập trung vào năng lực người học.

5. **Làm sao để đánh giá năng lực học sinh hiệu quả?**  
Kết hợp đánh giá chính thức (bài kiểm tra, bài tập) và không chính thức (quan sát, thảo luận, tự đánh giá), sử dụng các công cụ như bảng kiểm, phiếu quan sát để phản hồi liên tục quá trình học tập.

## Kết luận

- Luận văn làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về dạy học phát triển năng lực người học trong môn Toán, chủ đề “Tổ hợp”.  
- Khảo sát thực trạng cho thấy giáo viên và học sinh còn nhiều hạn chế trong việc áp dụng phương pháp dạy học phát triển năng lực.  
- Đề xuất các biện pháp sư phạm cụ thể, khả thi và hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng dạy học và phát triển năng lực học sinh.  
- Thực nghiệm sư phạm bước đầu chứng minh tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp đề xuất.  
- Khuyến nghị triển khai đào tạo giáo viên, phát triển tài liệu, đổi mới phương pháp và đánh giá để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.

**Next steps:** Triển khai rộng rãi các biện pháp sư phạm trong các trường THPT, tiếp tục nghiên cứu mở rộng và hoàn thiện phương pháp dạy học phát triển năng lực.

**Call to action:** Các nhà giáo dục và quản lý cần phối hợp để áp dụng các biện pháp này, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển toàn diện năng lực người học.