Tổng quan nghiên cứu

Âm nhạc đóng vai trò thiết yếu trong giáo dục toàn diện nhân cách trẻ mầm non, góp phần phát triển các mặt đức - trí - thể - mỹ. Tại Trường Mẫu giáo An Bình, Quận Bình Tân, Thành phố Hồ Chí Minh, hoạt động dạy học âm nhạc cho trẻ 5 - 6 tuổi được thực hiện trong bối cảnh có nhiều thuận lợi như cơ sở vật chất tương đối đầy đủ với đàn phím điện tử, máy vi tính, tivi, cùng đội ngũ giáo viên tâm huyết. Tuy nhiên, thực trạng dạy học âm nhạc còn nhiều hạn chế như phương pháp dạy học chưa linh hoạt, giáo viên chưa chuyên môn sâu về âm nhạc, nội dung chương trình chưa được cập nhật thường xuyên, dẫn đến hiệu quả chưa cao, trẻ còn thụ động trong các hoạt động âm nhạc.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng dạy học âm nhạc cho trẻ 5 - 6 tuổi tại Trường Mẫu giáo An Bình, phân tích đặc điểm tâm sinh lý và khả năng âm nhạc của trẻ, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao chất lượng dạy học âm nhạc phù hợp với đặc điểm lứa tuổi và điều kiện thực tế của nhà trường. Nghiên cứu được tiến hành trong giai đoạn 2017 - 2019, tập trung vào các hoạt động ca hát, nghe nhạc, vận động theo nhạc và trò chơi âm nhạc.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần đổi mới phương pháp dạy học âm nhạc, nâng cao năng lực chuyên môn của giáo viên, đồng thời tạo nền tảng phát triển năng khiếu âm nhạc và nhân cách cho trẻ, góp phần chuẩn bị tốt cho trẻ bước vào lớp 1. Kết quả nghiên cứu cũng có thể áp dụng cho các trường mầm non khác trong khu vực, hỗ trợ công tác đào tạo và bồi dưỡng giáo viên mầm non chuyên ngành âm nhạc.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về giáo dục âm nhạc và phát triển trẻ mầm non, trong đó có:

  • Lý thuyết âm nhạc: Âm nhạc được định nghĩa là loại hình nghệ thuật sử dụng âm thanh để biểu đạt cảm xúc và trí tuệ xã hội, bao gồm các yếu tố như giai điệu, tiết tấu, cường độ, âm sắc, hòa âm. Âm nhạc góp phần giáo dục thẩm mỹ, đạo đức, trí tuệ và thể chất cho trẻ.

  • Lý thuyết phát triển tâm sinh lý trẻ 5 - 6 tuổi: Ở độ tuổi này, trẻ có sự phát triển vượt trội về thể chất, trí tuệ, cảm xúc và khả năng âm nhạc như nghe, hát, vận động theo nhạc và tham gia trò chơi âm nhạc. Trẻ có khả năng tập trung chú ý từ 2 đến 3 phút, thích các bài hát vui tươi, hành khúc sôi nổi.

  • Lý thuyết dạy học âm nhạc: Dạy học âm nhạc là quá trình giáo viên tổ chức các hoạt động âm nhạc phù hợp nhằm giúp trẻ tích lũy kinh nghiệm, phát triển kỹ năng và cảm thụ âm nhạc. Phương pháp dạy học âm nhạc bao gồm trình bày tác phẩm, trực quan, dùng lời, thực hành, tổ chức trò chơi âm nhạc, vận động theo nhạc.

  • Khái niệm cảm thụ âm nhạc: Cảm thụ âm nhạc là sự rung động nội tâm của trẻ đối với giai điệu và lời ca, giúp trẻ phát triển khả năng tưởng tượng, sáng tạo và biểu đạt cảm xúc.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp:

  • Phương pháp lý luận: Phân tích, tổng hợp, so sánh các tài liệu, công trình nghiên cứu liên quan đến giáo dục âm nhạc và phát triển trẻ mầm non.

  • Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Thực hiện tại Trường Mẫu giáo An Bình với đối tượng là trẻ 5 - 6 tuổi và giáo viên mầm non. Cỡ mẫu gồm 100 trẻ thuộc 4 lớp mẫu giáo lớn, cùng đội ngũ giáo viên phụ trách các hoạt động âm nhạc.

  • Phương pháp quan sát, phỏng vấn, ghi chép: Thu thập dữ liệu về thực trạng dạy học âm nhạc, khả năng âm nhạc của trẻ, năng lực và phương pháp giảng dạy của giáo viên.

  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phương pháp phân tích định tính và định lượng để đánh giá hiệu quả các hoạt động âm nhạc, so sánh kết quả giữa các lớp và giáo viên.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2019, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và kiểm chứng các biện pháp đề xuất.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Khả năng âm nhạc của trẻ 5 - 6 tuổi: Trẻ có khả năng nghe nhạc phát triển tốt, phân biệt được cao độ, tiết tấu, âm sắc và nhận xét được bài hát hay hoặc không hay. Khoảng 80% trẻ thuộc lòng các bài hát đơn giản, có thể vận động theo nhạc với các động tác cơ bản. Tuy nhiên, khả năng tập trung chú ý của trẻ chỉ duy trì khoảng 2-3 phút trong mỗi hoạt động.

  2. Thực trạng dạy học âm nhạc tại Trường Mẫu giáo An Bình: Đội ngũ giáo viên chưa có giáo viên chuyên ngành âm nhạc, phần lớn giáo viên mầm non đảm nhiệm các hoạt động âm nhạc với trình độ chuyên môn đa dạng (trung cấp, cao đẳng, đại học). Khoảng 70% tiết dạy được đánh giá ở mức khá, chỉ có 30% đạt tốt, chủ yếu do hạn chế về phương pháp và kỹ năng sử dụng nhạc cụ.

  3. Nội dung chương trình và phương pháp dạy học: Chương trình âm nhạc hiện tại có khoảng 30 bài hát với nhiều thể loại, nhưng chưa được cập nhật thường xuyên, thiếu đa dạng về chủ đề và hình thức. Phương pháp dạy học còn nặng về thuyết trình, chưa khai thác hiệu quả các hình thức vận động, trò chơi âm nhạc. Ví dụ, trong tiết dạy vận động theo nhạc, chỉ khoảng 60% trẻ thực hiện đúng động tác, còn lại chưa tập trung hoặc không phối hợp nhịp nhàng.

  4. Ảnh hưởng của môi trường tôn giáo: Trường thuộc nhà thờ, khoảng 80-90% trẻ theo đạo Công giáo, thường xuyên tham gia các hoạt động âm nhạc thánh ca, dâng hoa, đóng vai hoạt cảnh lễ Noel. Điều này tạo nên môi trường âm nhạc đặc thù, góp phần phát triển đạo đức và nhân cách cho trẻ.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy trẻ 5 - 6 tuổi tại Trường Mẫu giáo An Bình có tiềm năng phát triển âm nhạc tốt, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi. Tuy nhiên, hiệu quả dạy học âm nhạc còn hạn chế do đội ngũ giáo viên chưa chuyên sâu, phương pháp dạy chưa đa dạng và chưa khai thác tối đa các hoạt động cảm thụ âm nhạc.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành, kết quả tương đồng với báo cáo của ngành giáo dục mầm non về việc cần đổi mới phương pháp dạy học âm nhạc, tăng cường vận động và trò chơi âm nhạc để nâng cao sự hứng thú và khả năng cảm thụ của trẻ. Việc kết hợp các hoạt động âm nhạc truyền thống và hiện đại, cùng với sự hỗ trợ của thiết bị dạy học, sẽ giúp trẻ phát triển toàn diện hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ trẻ tham gia tích cực trong các hoạt động âm nhạc (ca hát, nghe nhạc, vận động, trò chơi) và bảng so sánh đánh giá chất lượng tiết dạy của các giáo viên. Điều này minh họa rõ nét sự khác biệt về hiệu quả dạy học và nhu cầu bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn về phương pháp dạy học âm nhạc hiện đại, kỹ năng sử dụng nhạc cụ và tổ chức hoạt động cảm thụ âm nhạc. Mục tiêu nâng cao năng lực chuyên môn của 100% giáo viên trong vòng 12 tháng, do Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trung tâm đào tạo thực hiện.

  2. Cập nhật, đổi mới nội dung chương trình âm nhạc: Bổ sung thêm các bài hát mới, đa dạng về thể loại và chủ đề phù hợp với tâm sinh lý trẻ 5 - 6 tuổi, kết hợp âm nhạc dân gian, thánh ca và âm nhạc hiện đại. Thực hiện trong 6 tháng đầu năm học, do Ban Giám hiệu và tổ chuyên môn chủ trì.

  3. Tăng cường sử dụng phương tiện dạy học và đồ dùng trực quan: Đầu tư thêm thiết bị âm thanh, nhạc cụ đơn giản, tranh ảnh minh họa, video âm nhạc để tạo môi trường học tập sinh động, hấp dẫn. Mục tiêu hoàn thành trong 9 tháng, do nhà trường phối hợp với phụ huynh và các nhà tài trợ.

  4. Phát triển các hoạt động vận động và trò chơi âm nhạc: Xây dựng kế hoạch tổ chức các trò chơi âm nhạc sáng tạo, phù hợp với đặc điểm trẻ, nhằm nâng cao khả năng vận động, cảm thụ và sáng tạo âm nhạc. Thực hiện liên tục trong năm học, do giáo viên mầm non và tổ chuyên môn đảm nhiệm.

  5. Tăng cường đánh giá, kiểm tra và phản hồi: Thiết lập hệ thống đánh giá chất lượng dạy học âm nhạc định kỳ, lấy ý kiến phản hồi từ trẻ và phụ huynh để điều chỉnh phương pháp và nội dung phù hợp. Thực hiện hàng quý, do Ban Giám hiệu và tổ chuyên môn quản lý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên mầm non: Nâng cao kiến thức và kỹ năng dạy học âm nhạc, áp dụng các biện pháp đổi mới phương pháp giảng dạy phù hợp với trẻ 5 - 6 tuổi, từ đó nâng cao hiệu quả giáo dục âm nhạc tại trường.

  2. Nhà quản lý giáo dục mầm non: Tham khảo để xây dựng chính sách đào tạo, bồi dưỡng giáo viên, cải tiến chương trình giáo dục âm nhạc và đầu tư cơ sở vật chất phù hợp với nhu cầu thực tế.

  3. Sinh viên, học viên chuyên ngành Lý luận và Phương pháp dạy học Âm nhạc: Tài liệu tham khảo quý giá cho nghiên cứu, học tập và phát triển chuyên môn trong lĩnh vực giáo dục âm nhạc mầm non.

  4. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ vai trò và ý nghĩa của giáo dục âm nhạc trong phát triển toàn diện trẻ, từ đó phối hợp cùng nhà trường hỗ trợ con em trong các hoạt động âm nhạc.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giáo dục âm nhạc lại quan trọng đối với trẻ 5 - 6 tuổi?
    Âm nhạc giúp phát triển toàn diện nhân cách trẻ, bao gồm thẩm mỹ, đạo đức, trí tuệ và thể chất. Qua các hoạt động ca hát, nghe nhạc, vận động và trò chơi âm nhạc, trẻ phát triển khả năng cảm thụ, sáng tạo và tự tin.

  2. Những khó khăn chính trong dạy học âm nhạc tại Trường Mẫu giáo An Bình là gì?
    Chủ yếu là do thiếu giáo viên chuyên ngành âm nhạc, phương pháp dạy học chưa đa dạng, nội dung chương trình chưa cập nhật thường xuyên và hạn chế về kỹ năng sử dụng nhạc cụ của giáo viên.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả dạy học âm nhạc cho trẻ?
    Cần đào tạo bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, đổi mới nội dung chương trình, tăng cường sử dụng phương tiện dạy học, phát triển các hoạt động vận động và trò chơi âm nhạc phù hợp với trẻ.

  4. Trẻ 5 - 6 tuổi có thể tham gia những hoạt động âm nhạc nào?
    Trẻ có thể tham gia ca hát, nghe nhạc, vận động theo nhạc với các động tác đơn giản, và các trò chơi âm nhạc như đoán tên bài hát, đóng vai hoạt cảnh, giúp phát triển kỹ năng âm nhạc và thể chất.

  5. Vai trò của môi trường tôn giáo trong giáo dục âm nhạc tại trường?
    Môi trường nhà thờ với các hoạt động thánh ca, dâng hoa, lễ nghi giúp trẻ phát triển đạo đức, nhân cách và tạo nền tảng âm nhạc đặc thù, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục âm nhạc.

Kết luận

  • Âm nhạc là phương tiện giáo dục quan trọng giúp phát triển toàn diện nhân cách trẻ 5 - 6 tuổi về thẩm mỹ, đạo đức, trí tuệ và thể chất.
  • Trẻ tại Trường Mẫu giáo An Bình có khả năng âm nhạc tốt nhưng hiệu quả dạy học còn hạn chế do đội ngũ giáo viên chưa chuyên sâu và phương pháp chưa đa dạng.
  • Nội dung chương trình âm nhạc cần được cập nhật, đổi mới và kết hợp với các hoạt động vận động, trò chơi để tăng tính hấp dẫn và hiệu quả.
  • Đề xuất các biện pháp đào tạo giáo viên, đổi mới chương trình, tăng cường phương tiện dạy học và tổ chức hoạt động âm nhạc sáng tạo, phù hợp với đặc điểm trẻ.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu, thực nghiệm và đánh giá các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục âm nhạc trong các năm học tiếp theo.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, tổ chức tập huấn cho giáo viên và xây dựng kế hoạch đổi mới chương trình âm nhạc tại Trường Mẫu giáo An Bình, đồng thời mở rộng áp dụng cho các trường mầm non khác nhằm nâng cao chất lượng giáo dục âm nhạc toàn diện.