I. Tính cấp thiết của Đề tài
Lưu vực sông Cả là một hệ thống sông lớn ở vùng Bắc Trung Bộ với diện tích toàn lưu vực là 27.200 km². Mặc dù có diện tích lớn và nguồn nước dồi dào, sự phân bố nước lại không đồng đều, chủ yếu tập trung vào mùa lũ. Điều này gây ra nhiều khó khăn cho công tác chống lũ và ảnh hưởng đến phát triển kinh tế xã hội ở hạ du. Các hồ chứa đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết lũ và cung cấp nước cho các hoạt động kinh tế. Tuy nhiên, việc xả lũ từ các hồ chứa trong điều kiện mưa lớn có thể gây ngập lụt nghiêm trọng cho vùng hạ du. Do đó, việc đánh giá tác động của các hồ chứa đến ngập lụt hạ lưu sông Lam là cần thiết để nâng cao hiệu quả phòng chống lũ. Theo tác giả, nghiên cứu này không chỉ góp phần vào việc quản lý tài nguyên nước mà còn giúp các nhà quản lý đưa ra các quyết định đúng đắn trong việc vận hành hồ chứa, từ đó giảm thiểu thiệt hại do ngập lụt gây ra.
II. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu chính của nghiên cứu này là đánh giá tác động của các hồ chứa đến tình hình ngập lụt ở hạ lưu sông Lam trong bối cảnh có lũ lớn. Nghiên cứu sẽ phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến việc vận hành hồ chứa và tác động của chúng đến chế độ dòng chảy ở hạ lưu. Bằng cách sử dụng các mô hình toán học và dữ liệu thực tế, nghiên cứu sẽ cung cấp một cái nhìn tổng quan về mối quan hệ giữa việc điều tiết hồ chứa và tình hình ngập lụt. Kết quả nghiên cứu sẽ giúp xác định các kịch bản vận hành hồ chứa hiệu quả, từ đó đưa ra các khuyến nghị cho việc quản lý nước và phòng chống lũ. Điều này không chỉ có giá trị lý thuyết mà còn có ý nghĩa thực tiễn cao trong việc bảo vệ tài sản và tính mạng của người dân sống ở vùng hạ du.
III. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu tập trung vào lưu vực sông Cả, đặc biệt là khu vực hạ lưu sông Lam, nơi có nhiều hồ chứa thủy điện và thủy lợi. Đối tượng nghiên cứu bao gồm việc vận hành các hồ chứa và đánh giá tác động của chúng đến tình hình ngập lụt ở hạ lưu. Phương pháp nghiên cứu bao gồm việc thu thập và phân tích số liệu từ các nguồn tài liệu có sẵn, kết hợp với mô hình toán học để dự đoán các kịch bản ngập lụt. Nghiên cứu cũng sẽ xem xét các yếu tố tự nhiên như địa hình, khí hậu và thủy văn ảnh hưởng đến chế độ dòng chảy và ngập lụt. Qua đó, nghiên cứu sẽ đưa ra những nhận định và khuyến nghị cụ thể cho việc quản lý và vận hành hồ chứa trong điều kiện khí hậu hiện tại.
IV. Tổng quan các nghiên cứu trong nước và ngoài nước
Nghiên cứu về tác động của hồ chứa đến ngập lụt đã được thực hiện nhiều nơi trên thế giới, với việc sử dụng các công cụ mô hình toán học để tối ưu hóa vận hành hồ chứa. Các nghiên cứu này cho thấy rằng, nếu được vận hành hợp lý, các hồ chứa có thể giảm thiểu đáng kể thiệt hại do ngập lụt gây ra. Tại Việt Nam, nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng các hồ chứa có ảnh hưởng lớn đến chế độ lũ và ngập lụt ở hạ du. Các tác giả đã sử dụng nhiều mô hình khác nhau để đánh giá tác động của hồ chứa, từ đó đưa ra các kịch bản vận hành nhằm tối ưu hóa hiệu quả phòng chống lũ. Những kết quả này không chỉ có giá trị cho việc quản lý tài nguyên nước mà còn góp phần vào việc xây dựng các chính sách phòng chống thiên tai hiệu quả hơn.
V. Cơ sở khoa học và phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu này dựa trên cơ sở khoa học từ các lý thuyết về thủy văn, khí tượng và mô hình toán học. Phương pháp nghiên cứu bao gồm thu thập và phân tích số liệu thực địa, sử dụng các mô hình toán học như HEC-RESSIM và MIKE FLOOD để mô phỏng tình hình ngập lụt và đánh giá tác động của hồ chứa. Các số liệu thu thập sẽ được xử lý và phân tích để đưa ra các kết quả đáng tin cậy. Ngoài ra, nghiên cứu cũng sẽ tham khảo các công trình nghiên cứu trước đây để rút ra kinh nghiệm và áp dụng vào nghiên cứu này. Kết quả nghiên cứu sẽ được trình bày dưới dạng bản đồ ngập lụt và các kịch bản mô phỏng, từ đó cung cấp thông tin hữu ích cho công tác quản lý tài nguyên nước và phòng chống lũ.
