I. Tổng Quan Đánh Giá Tổ Hợp Lai Sắn Năng Suất Cao
Sắn (Manihot esculenta Crantz) là cây lương thực quan trọng, đứng thứ tư sau lúa, ngô và lúa mì. Đặc biệt ở châu Phi, sắn được coi là giải pháp an toàn lương thực hàng đầu. Tại Việt Nam, diện tích trồng sắn đạt 569.000 ha, sản lượng đạt 10,93 triệu tấn, giá trị xuất khẩu đạt 998 triệu USD (Tổng cục thống kê, 2023). Tuy nhiên, năng suất sắn trung bình của Việt Nam còn thấp, 18,8 tấn/ha. Cây sắn là cây hàng hóa có giá trị và là cây thức ăn gia súc quan trọng. Cần có thêm các giống sắn mới để nâng cao năng suất và ổn định nguồn nguyên liệu. Nghiên cứu đánh giá các tổ hợp lai sắn là rất cần thiết. Theo Hoàng Kim và Phạm Văn Biên (1995) sắn có thời gian sinh trưởng từ 6 đến 12 tháng, có nơi 18 tháng tùy thuộc vào giống, nhiệt độ thích hợp từ 15-29°C, thích hợp nhất từ 23- 27°C. Sắn là loại cây dễ trồng thích hợp trên nhiều loại đất khác nhau, từ đất cát ven biên đến đất phù sa, đất xám, đất đồi núi, đất bazan, ngoại trừ đất úng nước pH đất thấp 3,5 — 7,8. Nhưng thích hợp nhất ở đất có có sa cấu đất trung bình hàm lượng dinh dưỡng cao với pH 5,5 — 7,5 (Tran Ngọc Ngoan, 2007).
1.1. Vai Trò Kinh Tế và Tiềm Năng Của Cây Sắn
Cây sắn đóng vai trò quan trọng trong an ninh lương thực, đặc biệt ở các nước đang phát triển. Giá trị dinh dưỡng sắn và khả năng thích ứng với nhiều điều kiện khí hậu giúp sắn trở thành nguồn cung cấp calo quan trọng. Ngoài ra, ứng dụng của sắn trong công nghiệp chế biến tinh bột, cồn sinh học và thức ăn gia súc ngày càng tăng, mở ra nhiều cơ hội kinh tế cho người trồng sắn. Việc nâng cao sản lượng sắn và chất lượng củ sắn có ý nghĩa lớn đối với nền kinh tế nông nghiệp.
1.2. Tổng Quan Về Nghiên Cứu Giống Sắn Tại Đông Nam Bộ
Đông Nam Bộ là một trong những vùng trồng sắn trọng điểm của Việt Nam. Tuy nhiên, giống sắn hiện tại còn hạn chế về năng suất và khả năng kháng bệnh. Nghiên cứu và phát triển các giống sắn mới phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu Đông Nam Bộ là rất cần thiết. Các nghiên cứu tập trung vào đánh giá khả năng sinh trưởng sắn, năng suất sắn và khả năng kháng bệnh của các tổ hợp lai sắn khác nhau.
II. Thách Thức Bệnh Khảm Lá Ảnh Hưởng Năng Suất Sắn
Sản xuất sắn gặp nhiều khó khăn do biến đổi khí hậu, hạn hán, sâu bệnh như bệnh chổi rồng (do Phytoplasma sp.), bệnh đốm nâu (Cercosporidium henningsii), nhện đỏ (Oligonychus coffeae Nietner), rệp sáp hồng (Phenacoccus manihoti) và đặc biệt là bệnh virus gây bệnh khảm lá sắn xuất hiện từ tháng 3/2017 đã gây hại nghiêm trọng cho cây sắn, đặc biệt trên địa bàn tỉnh Tây Ninh (Cục Bảo vệ thực vật, 2017). Điều này ảnh hưởng đến sản lượng sắn và hiệu quả kinh tế của người nông dân. Do đó, việc chọn tạo giống sắn kháng bệnh là một trong những ưu tiên hàng đầu trong công tác nghiên cứu và phát triển giống sắn mới.
2.1. Tác Động Của Bệnh Khảm Lá Đến Sinh Trưởng Sắn
Bệnh khảm lá sắn (CMD) là một trong những bệnh hại nguy hiểm nhất đối với cây sắn. Bệnh gây ảnh hưởng đến quá trình quang hợp, làm giảm khả năng sinh trưởng sắn, giảm năng suất củ và hàm lượng tinh bột. Mức độ thiệt hại do bệnh khảm lá có thể lên đến 50-80%, gây ảnh hưởng lớn đến kinh tế sắn của người trồng.
2.2. Giải Pháp Phòng Trừ Bệnh Khảm Lá Hiệu Quả Cho Cây Sắn
Để phòng trừ bệnh khảm lá sắn, cần áp dụng các biện pháp tổng hợp như sử dụng giống sắn kháng bệnh, luân canh cây trồng, tiêu hủy cây bệnh và kiểm soát vector truyền bệnh (rệp). Việc sử dụng giống sắn kháng bệnh là giải pháp hiệu quả nhất và bền vững nhất để giảm thiểu thiệt hại do bệnh khảm lá gây ra. Nên thường xuyên kiểm tra sâu bệnh hại sắn để có biện pháp xử lý kịp thời.
2.3. Quản Lý Dịch Hại Tổng Hợp IPM trên cây Sắn
Ứng dụng biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp IPM trên cây Sắn nhằm mục đích giảm sự phụ thuộc vào thuốc trừ sâu và bảo vệ hệ sinh thái nông nghiệp. Biện pháp này bao gồm việc sử dụng các loại thiên địch, quản lý đồng ruộng để giảm sự phát triển của sâu bệnh hại sắn, và chỉ sử dụng thuốc trừ sâu khi thật sự cần thiết.
III. Phương Pháp Đánh Giá Tổ Hợp Lai Sắn Tại Đông Nam Bộ
Đề tài “Đánh giá khả năng sinh trưởng, năng suất và phẩm chất của 12 tổ hợp lai sắn (Manihot esculenta Crantz) trên vùng đất đỏ và đất xám tại Đông Nam Bộ” đã được thực hiện. Mục tiêu là chọn lọc được tổ hợp lai sắn triển vọng có năng suất củ tươi > 35 tấn /ha, hàm lượng tinh bột > 27%, ít nhiễm bệnh khảm lá. Thời gian thí nghiệm từ tháng 3/2023 đến tháng 12/2023 trên 12 tổ hợp lai sắn và 2 giống đối chứng KM94 DC 1, HN 1 ĐC 2.
3.1. Thiết Kế Thí Nghiệm Đánh Giá Khả Năng Sinh Trưởng Sắn
Thí nghiệm được bố trí theo kiểu khối đầy đủ ngẫu nhiên (RCBD) đồng thời trên hai nền đất đỏ tỉnh Đồng Nai và nền đất xám tỉnh Tây Ninh. Mỗi thí nghiệm bao gồm 12 tổ hợp lai sắn khác nhau và 2 giống đối chứng với 3 lần lập lại. Các chỉ tiêu theo dõi bao gồm năng suất củ tươi, năng suất tinh bột và hàm lượng tinh bột của 12 tổ hợp lai sắn và 2 giống đối chứng.
3.2. Các Chỉ Tiêu Đánh Giá Năng Suất và Phẩm Chất Sắn
Các chỉ tiêu đánh giá năng suất sắn bao gồm số lượng củ/bụi, khối lượng củ/bụi, năng suất củ tươi/ha. Các chỉ tiêu đánh giá phẩm chất sắn bao gồm hàm lượng tinh bột, hàm lượng xơ, hàm lượng protein. Ngoài ra, còn đánh giá khả năng sinh trưởng sắn thông qua các chỉ tiêu như chiều cao cây, số lá, đường kính thân.
3.3. Phương Pháp Thu Thập và Xử Lý Dữ Liệu Thí Nghiệm
Dữ liệu thí nghiệm được thu thập định kỳ và xử lý bằng phần mềm thống kê ANOVA để đánh giá sự khác biệt giữa các tổ hợp lai sắn và giống đối chứng. Các phép so sánh trung bình được thực hiện để xác định các tổ hợp lai sắn có năng suất và phẩm chất vượt trội.
IV. Kết Quả Chọn 2 Tổ Hợp Lai Sắn Triển Vọng Nhất
Kết quả thí nghiệm đã xác định được 2 tổ hợp lai sắn VF21-0301, HLF21-0019 có năng suất củ tươi, hàm lượng tinh bột và năng suất tinh bột cao, tương đương, lớn hơn giống đối chứng KM94 (DC1) và giống HN1 (DC2). Tại tỉnh Tây Ninh tổ hợp lai sắn VF21-0301 có năng suất củ tươi đạt (38,33 tấn/ha), hàm lượng tinh bột đạt 26,33%, năng suất tinh bột đạt 10,00 tấn/ha. Ở tổ hợp lai HLF21-0019 có năng suất củ tươi đạt 34,33 tấn/ha, hàm lượng tinh bột đạt 25,66%, năng suất tinh bột đạt 8,79 tấn/ha. Tại vùng đất đỏ tỉnh Đồng Nai tổ hợp lai sắn VF21-0301 có năng suất củ tươi đạt (38,00 tấn/ha), hàm lượng tinh bột đạt 29,16%, năng suất tinh bột đạt 11,07 tấn/ha. Ở tổ hợp lai sắn HLF21-0019 có năng suất củ tươi đạt 34,33 tấn/ha, hàm lượng tinh bột đạt 29,33% và năng suất tinh bột đạt 11,24 tấn/ha.
4.1. So Sánh Năng Suất Các Tổ Hợp Lai Sắn Tại Tây Ninh
Tại tỉnh Tây Ninh, tổ hợp lai sắn VF21-0301 cho thấy năng suất củ tươi và năng suất tinh bột vượt trội so với các tổ hợp lai khác. Tổ hợp lai HLF21-0019 cũng có năng suất khá tốt, tuy nhiên thấp hơn so với VF21-0301. Các giống đối chứng KM94 và HN1 có năng suất thấp hơn so với hai tổ hợp lai triển vọng này.
4.2. Đánh Giá Khả Năng Sinh Trưởng Tại Vùng Đất Đỏ Đồng Nai
Tại vùng đất đỏ Đồng Nai, cả hai tổ hợp lai sắn VF21-0301 và HLF21-0019 đều cho thấy khả năng sinh trưởng tốt, thể hiện qua chiều cao cây, số lá và đường kính thân. Hàm lượng tinh bột của cả hai tổ hợp lai này cũng cao hơn so với ở Tây Ninh, cho thấy tiềm năng lớn của giống sắn này khi trồng trên đất đỏ.
4.3. Ảnh hưởng của Phân bón đến Năng Suất Sắn Tại Đông Nam Bộ
Phân bón đóng vai trò quan trọng trong việc tăng năng suất sắn tại Đông Nam Bộ. Việc sử dụng phân bón hợp lý giúp cây sắn phát triển khỏe mạnh, tăng khả năng sinh trưởng sắn và sản lượng củ. Cần chú ý đến tỷ lệ phân bón phù hợp với từng giai đoạn phát triển của cây sắn và đặc điểm thổ nhưỡng của từng vùng.
V. Ứng Dụng Triển Vọng Phát Triển Giống Sắn Mới Tại Đông Nam Bộ
Việc chọn tạo giống sắn mới có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao năng suất sắn và chất lượng củ sắn, góp phần tăng thu nhập cho người trồng sắn. Các tổ hợp lai sắn VF21-0301 và HLF21-0019 có tiềm năng lớn để phát triển thành giống sắn thương mại tại Đông Nam Bộ. Cần tiếp tục nghiên cứu và khảo nghiệm để đánh giá khả năng sinh trưởng sắn, năng suất sắn ổn định và khả năng kháng bệnh của hai tổ hợp lai này trong điều kiện sản xuất thực tế.
5.1. Khuyến Nghị Về Quy Trình Canh Tác Cho Giống Sắn Mới
Để đạt được năng suất tối đa từ giống sắn mới VF21-0301 và HLF21-0019, cần tuân thủ quy trình canh tác phù hợp, bao gồm chọn thời vụ trồng sắn thích hợp, chuẩn bị đất kỹ lưỡng, bón phân cân đối và phòng trừ sâu bệnh kịp thời. Cần chú ý đến mật độ trồng và khoảng cách giữa các cây để đảm bảo khả năng sinh trưởng tốt nhất.
5.2. Tiềm Năng Sử Dụng Sắn Trong Chế Biến và Xuất Khẩu
Sắn là nguyên liệu quan trọng trong nhiều ngành công nghiệp chế biến, bao gồm sản xuất tinh bột, cồn sinh học, thức ăn gia súc và thực phẩm. Việc phát triển giống sắn có hàm lượng tinh bột cao sẽ nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm sắn và tăng cường khả năng cạnh tranh trên thị trường xuất khẩu.
VI. Kết Luận Hướng Nghiên Cứu và Phát Triển Giống Sắn Tương Lai
Nghiên cứu đánh giá khả năng sinh trưởng và năng suất của các tổ hợp lai sắn là một quá trình liên tục và cần thiết để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường. Trong tương lai, cần tập trung vào việc chọn tạo giống sắn có khả năng kháng bệnh cao, thích ứng với biến đổi khí hậu và có giá trị dinh dưỡng sắn cao hơn. Sự hợp tác giữa các nhà khoa học, doanh nghiệp và người nông dân là yếu tố quan trọng để thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành sắn Việt Nam.
6.1. Đề Xuất Các Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Sắn
Các hướng nghiên cứu tiếp theo cần tập trung vào việc đánh giá khả năng sinh trưởng và năng suất của các tổ hợp lai sắn trong điều kiện biến đổi khí hậu, nghiên cứu về kỹ thuật trồng sắn tiết kiệm nước và thân thiện với môi trường, và nghiên cứu về các phương pháp chế biến sắn mới để tăng giá trị gia tăng của sản phẩm.
6.2. Chính Sách Hỗ Trợ Phát Triển Ngành Sắn Bền Vững
Để phát triển ngành sắn bền vững, cần có các chính sách hỗ trợ từ phía nhà nước, bao gồm đầu tư vào nghiên cứu và phát triển giống sắn, hỗ trợ người trồng sắn tiếp cận với kỹ thuật trồng sắn tiên tiến, và xây dựng hệ thống chế biến và tiêu thụ sản phẩm sắn hiệu quả.
