Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục nghề nghiệp tại Việt Nam, nghề Điện công nghiệp giữ vai trò trọng yếu trong việc cung cấp nguồn nhân lực kỹ thuật cho các doanh nghiệp công nghiệp. Theo báo cáo của Tổng cục dạy nghề năm 2008, nghề Điện công nghiệp có số lượng trường đăng ký đào tạo nhiều nhất với 52 trường và 6685 chỉ tiêu, chiếm 11,8% tổng chỉ tiêu tuyển sinh. Tuy nhiên, chất lượng đào tạo nghề này vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt trong công tác đánh giá kết quả học tập (KQHT) của sinh viên. Việc đánh giá dựa trên năng lực thực hiện (NLTH) được xem là hướng đi mới nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, giúp sinh viên không chỉ nắm vững kiến thức mà còn có khả năng vận dụng vào thực tiễn công việc.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung xây dựng tiêu chí, quy trình và công cụ đánh giá KQHT mô đun Trang bị điện dựa trên NLTH của sinh viên nghề Điện công nghiệp tại Trường Cao đẳng nghề Kinh tế - Kỹ thuật Vinatex. Nghiên cứu thực hiện trong phạm vi đào tạo nghề Điện công nghiệp tại trường, với dữ liệu thu thập từ năm 2017-2018. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu thực tiễn sản xuất và phát triển nguồn nhân lực kỹ thuật có trình độ cao đẳng nghề.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết đào tạo theo năng lực thực hiện (Competency Based Training - CBT), một xu hướng phổ biến trong giáo dục nghề nghiệp toàn cầu. NLTH được hiểu là khả năng thực hiện các hoạt động nghề nghiệp theo tiêu chuẩn đặt ra, tích hợp kiến thức, kỹ năng và thái độ trong bối cảnh thực tế. Cấu trúc NLTH bao gồm bốn thành tố chính: năng lực cá nhân, năng lực chuyên môn/kỹ thuật, năng lực phương pháp luận và năng lực xã hội.

Phương pháp phân tích nghề theo DACUM (Developing A Curriculum) được sử dụng để xác định nhiệm vụ, công việc và tiêu chuẩn kỹ năng nghề Điện công nghiệp. DACUM giúp xây dựng nội dung đào tạo sát với yêu cầu thực tế, giảm thiểu khoảng cách giữa đào tạo và công việc thực tế.

Các khái niệm chính bao gồm: năng lực thực hiện, kiểm tra đánh giá, tiêu chí và tiêu chuẩn đánh giá, đánh giá quá trình và đánh giá tổng kết. Đánh giá theo NLTH tập trung vào việc sinh viên có thể làm được gì trong thực tế, thay vì chỉ biết gì về mặt lý thuyết.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phối hợp các phương pháp: nghiên cứu lý luận qua tài liệu trong và ngoài nước; khảo sát thực tiễn bằng phiếu điều tra với 20 giáo viên và 100 sinh viên khoa Điện - Điện tử tại Trường Cao đẳng nghề Kinh tế - Kỹ thuật Vinatex; quan sát và phỏng vấn chuyên gia.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm các nhận định, thái độ của giáo viên và sinh viên về công tác đánh giá KQHT. Cỡ mẫu được lựa chọn nhằm đảm bảo tính đại diện cho thực trạng đào tạo nghề Điện công nghiệp tại trường trong giai đoạn 2017-2018.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng phương pháp đánh giá: Giáo viên chủ yếu sử dụng phương pháp kiểm tra viết tự luận (60%) và đánh giá sản phẩm (75%) trong khi kiểm tra trắc nghiệm khách quan chỉ chiếm 5%. Phương pháp đánh giá quy trình thực hiện kỹ năng chỉ chiếm 15%, cho thấy sự thiếu cân đối trong đánh giá năng lực thực hành của sinh viên.

  2. Nhận thức của giáo viên về mục đích đánh giá: 85% giáo viên đồng ý rằng đánh giá nhằm điều chỉnh, cải tiến nội dung chương trình; 70% cho rằng đánh giá giúp điều chỉnh hoạt động dạy của giáo viên; 60% xác định trình độ sinh viên so với yêu cầu nghề nghiệp.

  3. Phân tích và sử dụng kết quả đánh giá: 60% giáo viên không bao giờ phân tích kết quả làm bài của sinh viên sau khi kiểm tra; 80% không sử dụng kết quả đánh giá để điều chỉnh hoạt động dạy học, chỉ 15% thỉnh thoảng thực hiện điều chỉnh.

  4. Hiệu quả các phương pháp đánh giá theo nhận thức sinh viên: 70% sinh viên cho rằng phương pháp trắc nghiệm khách quan đánh giá kỹ năng tốt; 50% đánh giá phương pháp này cho kết quả khách quan; 45% cho rằng trắc nghiệm khách quan bao phủ chương trình học tốt.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy phương pháp đánh giá hiện tại tại Trường Cao đẳng nghề Kinh tế - Kỹ thuật Vinatex còn thiên lệch, chủ yếu tập trung vào kiểm tra lý thuyết và sản phẩm cuối cùng, chưa đánh giá đầy đủ quy trình thực hiện kỹ năng. Điều này dẫn đến việc đánh giá chưa phản ánh toàn diện năng lực thực hiện của sinh viên, ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc áp dụng đánh giá dựa trên NLTH giúp nâng cao tính khách quan, công bằng và sát thực của kết quả học tập. Việc thiếu phân tích kết quả và điều chỉnh hoạt động dạy học là điểm hạn chế lớn, làm giảm hiệu quả của quá trình đào tạo.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ sử dụng các phương pháp đánh giá, bảng so sánh nhận thức giáo viên và sinh viên về hiệu quả các phương pháp, cũng như biểu đồ phân bố mức độ sử dụng kết quả đánh giá để điều chỉnh dạy học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và áp dụng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm khách quan: Tăng cường sử dụng câu hỏi trắc nghiệm khách quan trong đánh giá kiến thức và kỹ năng, nhằm nâng cao tính khách quan và độ tin cậy của kết quả đánh giá. Thời gian thực hiện: 1 năm; chủ thể: Ban giảng viên khoa Điện phối hợp với phòng Đào tạo.

  2. Đào tạo bồi dưỡng kỹ năng xây dựng đề thi và phân tích kết quả: Tổ chức các khóa tập huấn cho giáo viên về kỹ thuật biên soạn đề thi trắc nghiệm và xử lý kết quả thi để nâng cao năng lực chuyên môn. Thời gian: 6 tháng; chủ thể: Ban giám hiệu và phòng Đào tạo.

  3. Kết hợp đánh giá quy trình thực hiện kỹ năng và sản phẩm: Thiết kế các tiêu chí đánh giá chi tiết cho từng bước thực hiện công việc, không chỉ dựa vào sản phẩm cuối cùng, nhằm phản ánh chính xác năng lực thực hiện của sinh viên. Thời gian: 1 năm; chủ thể: Giáo viên bộ môn và tổ chuyên môn.

  4. Phân tích kết quả đánh giá và điều chỉnh hoạt động dạy học: Xây dựng quy trình phân tích kết quả kiểm tra, đánh giá định kỳ để điều chỉnh nội dung, phương pháp giảng dạy phù hợp với năng lực sinh viên. Thời gian: liên tục hàng học kỳ; chủ thể: Giáo viên và Ban quản lý khoa.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên và cán bộ đào tạo nghề: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để cải tiến công tác đánh giá kết quả học tập, nâng cao hiệu quả giảng dạy và đào tạo.

  2. Nhà quản lý giáo dục nghề nghiệp: Giúp xây dựng chính sách, quy trình đánh giá phù hợp với xu hướng đào tạo theo năng lực thực hiện, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nghề.

  3. Sinh viên và học viên ngành Điện công nghiệp: Hiểu rõ hơn về tiêu chí đánh giá năng lực, từ đó chủ động nâng cao kỹ năng và kiến thức đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp.

  4. Các nhà nghiên cứu giáo dục và đào tạo kỹ thuật: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm và phương pháp nghiên cứu để phát triển các đề tài liên quan đến đào tạo nghề và đánh giá năng lực.

Câu hỏi thường gặp

  1. Đánh giá kết quả học tập dựa trên năng lực thực hiện là gì?
    Đó là phương pháp đánh giá tập trung vào khả năng sinh viên thực hiện các công việc nghề nghiệp theo tiêu chuẩn đã định, bao gồm kiến thức, kỹ năng và thái độ trong bối cảnh thực tế, thay vì chỉ đánh giá kiến thức lý thuyết.

  2. Tại sao cần sử dụng phương pháp trắc nghiệm khách quan trong đánh giá?
    Phương pháp này giúp tăng tính khách quan, giảm thiểu sai sót và thiên vị trong chấm điểm, đồng thời bao phủ rộng nội dung chương trình, giúp đánh giá chính xác năng lực của sinh viên.

  3. Phân tích nghề theo phương pháp DACUM có vai trò gì trong đào tạo?
    DACUM giúp xác định chính xác các nhiệm vụ, công việc và kỹ năng cần thiết của nghề, từ đó xây dựng nội dung đào tạo sát với yêu cầu thực tế, giảm khoảng cách giữa đào tạo và công việc.

  4. Làm thế nào để giáo viên sử dụng kết quả đánh giá để cải tiến dạy học?
    Giáo viên cần phân tích chi tiết kết quả kiểm tra, nhận diện điểm mạnh, điểm yếu của sinh viên và điều chỉnh nội dung, phương pháp giảng dạy phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo.

  5. Sinh viên có lợi ích gì khi đánh giá dựa trên năng lực thực hiện?
    Sinh viên được đánh giá toàn diện về khả năng thực hành nghề nghiệp, nhận được phản hồi cụ thể để cải thiện kỹ năng, từ đó nâng cao cơ hội việc làm và phát triển nghề nghiệp bền vững.

Kết luận

  • Đánh giá kết quả học tập dựa trên năng lực thực hiện là hướng đi thiết thực, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nghề Điện công nghiệp tại Trường Cao đẳng nghề Kinh tế - Kỹ thuật Vinatex.
  • Phương pháp đánh giá hiện tại còn thiên lệch, chủ yếu tập trung vào kiểm tra lý thuyết và sản phẩm, chưa đánh giá đầy đủ quy trình thực hiện kỹ năng.
  • Việc xây dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm khách quan và đào tạo bồi dưỡng kỹ năng cho giáo viên là cần thiết để nâng cao tính khách quan và hiệu quả đánh giá.
  • Phân tích kết quả đánh giá và điều chỉnh hoạt động dạy học chưa được thực hiện đầy đủ, cần có quy trình cụ thể và thường xuyên.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai áp dụng công cụ đánh giá mới, đào tạo giáo viên và xây dựng quy trình phân tích kết quả nhằm đảm bảo chất lượng đào tạo bền vững.

Hãy bắt đầu áp dụng các giải pháp này để nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực kỹ thuật trong thời đại mới!