Đặc Điểm Các Chỉ Số Tế Bào Máu Ngoại Vi Ở Người Bệnh Tăng Tiểu Cầu Tiên Phát Có Gen JAK2 Hoặc Gen CALR

• Tác giả: Nguyễn Thị Quỳnh
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Ngọc Dũng
• Trường học: Trường Đại học Y tế Công cộng
• Chuyên ngành: Kỹ thuật xét nghiệm y học
• Đề tài: Đặc Điểm Tế Bào Máu Ở Bệnh Nhân Tăng Tiểu Cầu Tiên Phát Có Gen JAK2 Hoặc CALR
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• MỤC LỤC
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC HÌNH, BIỂU
• TÓM TẮT NGHIÊN CỨU
• ĐẶT VẤN ĐỀ
• 0.1. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Khái niệm về tăng tiểu cầu tiên phát
• 1.1.1. Định nghĩa tăng tiểu cầu tiên phát
• 1.1.2. Cơ chế bệnh sinh của tăng tiểu cầu tiên phát
• 1.1.3. Đột biến gene liên quan đến bệnh tiểu cầu
• 1.1.4. Dịch tễ học và tên gọi bệnh TTCTP
• 1.1.5. Triệu chứng lâm sàng
• 1.1.6. Triệu chứng cận lâm sàng
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.3. Thiết kế nghiên cứu
• 2.4. Phương pháp chọn mẫu
• 2.5. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.6. Phân tích và sử lý số liệu
• 2.7. Vấn đề đạo đức nghiên cứu
• 2.8. Sai số và biện pháp khắc phục sai số
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ
• 3.1. Thông tin chung của người bệnh TTCTP có gen JAK2 dương tính hoặc gen CALR dương tính
• 3.2. Mô tả đặc điểm hồng cầu và bạch cầu ở người bệnh TTCTP có gen JAK2/CALR dương tính
• 3.2.1. Đặc điểm chung của người bệnh nghiên cứu
• 3.2.2. Đặc điểm của các chỉ số hồng cầu, bạch cầu ở bệnh nhân TTCTP
• 3.2.3. Đặc điểm tiểu cầu ở người bệnh TTCTP có gen JAK2 dương tính và gen CALR dương tính
• 3.2.4. Bàn luận về một số hạn chế của nghiên cứu
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 1: BẢNG KIỂM THU THẬP SỐ LIỆU

I. Tăng Tiểu Cầu Tiên Phát Tổng Quan Ý Nghĩa Xét Nghiệm

Tăng tiểu cầu tiên phát (TTCTP) là một bệnh lý thuộc nhóm bệnh lý tăng sinh tủy (MPN). TTCTP được đặc trưng bởi sự tăng sinh quá mức của tế bào gốc vạn năng, nghiêng về dòng mẫu tiểu cầu, dẫn đến tăng số lượng tiểu cầu ở máu ngoại vi. Đây là một rối loạn dòng tế bào, xảy ra khi DNA của tế bào gốc trong tủy xương có thay đổi, khiến tế bào này sinh sản liên tục, tạo ra các tế bào bất thường. Bệnh thường tiến triển nặng hơn theo thời gian do số lượng tế bào máu dư thừa tích lũy. TTCTP có thể liên quan đến các đột biến gen như đột biến JAK2, đột biến CALR, và MPL. Nghiên cứu đặc điểm tế bào máu ngoại vi ở bệnh nhân TTCTP cung cấp thông tin hữu ích trong gợi ý chẩn đoán, đặc biệt ở các hệ thống y tế tuyến dưới. Tỷ lệ mắc bệnh trung bình ở độ tuổi 50-60, tuy nhiên số ca bệnh ở độ tuổi trẻ đang có xu hướng tăng. Bệnh có thể gây biến chứng tắc mạch và xuất huyết.

1.1. Định Nghĩa và Cơ Chế Bệnh Sinh Tăng Tiểu Cầu Tiên Phát

Tăng tiểu cầu tiên phát (TTCTP) là bệnh lý thuộc nhóm tăng sinh tủy mạn ác tính (MPN), đặc trưng bởi tăng sinh quá mức tế bào gốc vạn năng theo hướng dòng mẫu tiểu cầu, dẫn đến tăng số lượng tiểu cầu ở máu ngoại vi. Bệnh lý này được xem là một rối loạn về dòng tế bào. Theo nghiên cứu, rối loạn này xảy ra khi DNA của một tế bào gốc trong tủy xương có một hoặc nhiều thay đổi. Các thay đổi này khiến cho tế bào gốc sinh sản liên tục, tạo ra các tế bào bất thường, phát triển thành một hay nhiều loại tế bào máu. Hầu hết các trường hợp TTCTP liên quan đến đột biến gen mắc phải ở tế bào gốc tạo máu, dẫn đến sản xuất quá nhiều tế bào nhân khổng lồ, tiền thân của mẫu tiểu cầu trong tủy xương.

1.2. Dịch Tễ Học và Triệu Chứng Lâm Sàng Của TTCTP

TTCTP là một bệnh hiếm gặp, với tần suất mắc bệnh từ 6-9/100.000 người. Tỉ lệ mắc mới là khoảng 1-2/100.000 người. Tỉ lệ mắc bệnh trung bình là 50 – 60 tuổi. Tuy nhiên, tỉ lệ mắc bệnh ở tuổi trẻ ngày càng tăng, thường xảy ra ở nữ giới (khoảng 30 tuổi). Người bệnh thường không có biểu hiện lâm sàng rõ rệt. Nhưng khi số lượng tiểu cầu tăng rất cao có thể gây ra tình trạng tắc mạch hoặc xuất huyết. Theo tài liệu, biểu hiện tắc mạch có thể gặp ở hệ thống tĩnh mạch hoặc động mạch, như đau buốt, dị cảm, hoại tử đầu chi, hoặc loét cẳng chân. Xuất huyết ít gặp hơn, nhưng khi số lượng tiểu cầu tăng lên trên 1500 G/L thì nguy cơ xuất huyết tăng cao.

II. Đột Biến Gen JAK2 và CALR Vai Trò Trong Tăng Tiểu Cầu

Đột biến gen đóng vai trò quan trọng trong cơ chế bệnh sinh của tăng tiểu cầu tiên phát. Hai đột biến gen thường gặp nhất là đột biến JAK2 (V617F) và đột biến CALR. Đột biến JAK2 V617F làm mất vai trò tự điều hòa của JAK2, gây tăng sinh không kiểm soát các tế bào máu. Đột biến CALR (mất 52-bp hoặc thêm 5-bp ở exon 9) cũng liên quan đến TTCTP, mặc dù cơ chế bệnh sinh chưa hoàn toàn rõ ràng. Sự hiện diện của các đột biến này là tiêu chuẩn quan trọng trong chẩn đoán và xếp loại TTCTP. Nghiên cứu giải trình tự gen giúp xác định các đột biến này và có ý nghĩa trong tiên lượng bệnh, cũng như dự đoán khả năng đáp ứng điều trị.

2.1. Cơ Chế và Tác Động Của Đột Biến Gen JAK2 Trong TTCTP

Từ năm 2005, vai trò của gen JAK2 (Janus-associated kinase 2) với điểm đột biến V617F đã được biết đến trong cơ chế bệnh sinh của MPN. Đột biến này gặp ở hầu hết bệnh nhân đa hồng cầu nguyên phát và khoảng 50% ở TTCTP và xơ tủy. Gen JAK2 có vai trò trong sự phát triển dòng tủy bình thường thông qua việc truyền tín hiệu từ các receptor của cytokin và các yếu tố phát triển. Đột biến gen JAK2 V617F làm mất vai trò tự điều hòa của JAK2, gây tăng sinh không kiểm soát các tế bào máu, ảnh hưởng đến quá trình sinh học phân tử của bệnh.

2.2. Vai Trò Của Đột Biến Gen CALR Trong Sinh Bệnh Học TTCTP

Gen CALR (Calreticulin) là một đột biến mất 52-bp hoặc thêm 5-bp ở exon 9. Cơ chế bệnh sinh của đột biến CALR trong TTCTP còn chưa rõ ràng như JAK2, nhưng nó có ý nghĩa quan trọng trong chẩn đoán và tiên lượng bệnh. Theo nghiên cứu, nhiều bệnh nhân TTCTP không có đột biến JAK2 thì có đột biến CALR. Việc xác định đột biến CALR giúp phân loại bệnh nhân TTCTP thành các nhóm có nguy cơ khác nhau, từ đó đưa ra quyết định điều trị phù hợp.

III. Phân Tích Tế Bào Máu Cách Nhận Diện TTCTP JAK2 CALR

Phân tích tế bào máu ngoại vi là một phần quan trọng trong chẩn đoán tăng tiểu cầu tiên phát. Các chỉ số quan trọng bao gồm số lượng tiểu cầu tăng cao (≥450 G/L), số lượng bạch cầu (thường bình thường hoặc tăng nhẹ), và lượng huyết sắc tố (thường bình thường). Trên tiêu bản máu, có thể thấy những đám tiểu cầu lớn. Phân tích tế bào máu giúp loại trừ các nguyên nhân gây tăng tiểu cầu thứ phát và định hướng cho các xét nghiệm sinh học phân tử tiếp theo. Nghiên cứu tủy xương cũng có thể được thực hiện để đánh giá tình trạng tăng sinh dòng mẫu tiểu cầu.

3.1. Đặc Điểm Hồng Cầu và Bạch Cầu ở Bệnh Nhân TTCTP JAK2 CALR

Ở bệnh nhân TTCTP, lượng huyết sắc tố thường bình thường. Các chỉ số của hồng cầu thường nằm trong giới hạn bình thường. Số lượng bạch cầu có thể bình thường hoặc tăng nhẹ. Tuy nhiên, công thức bạch cầu thường bình thường, có thể gặp một số tuổi chưa trưởng thành dòng hạt, hình thái bình thường. Trong một số trường hợp, có thể thấy tăng tỉ lệ bạch cầu đoạn trung tính hoặc bạch cầu mono. Sự hiện diện của các tế bào non như hồng cầu non hoặc nguyên tủy bào ở máu ngoại vi là không phổ biến và gợi ý một bệnh lý khác.

3.2. Đặc Điểm Tiểu Cầu trong Chẩn Đoán TTCTP và Phân Loại JAK2 CALR

Số lượng tiểu cầu tăng cao (thường ≥450 G/L) là tiêu chuẩn chẩn đoán quan trọng của TTCTP. Trên tiêu bản máu, có thể thấy những đám tiểu cầu lớn. Kích thước tiểu cầu đa dạng, từ tiểu cầu nhỏ đến tiểu cầu không có hạt, tiểu cầu có giả túc. Theo tài liệu, số lượng tiểu cầu trung bình của nhóm người bệnh TTCTP có gen CALR dương tính thường cao hơn so với nhóm có gen JAK2 dương tính. Các chỉ số tiểu cầu như MPV và PDW cũng có thể tăng so với giới hạn bình thường.

IV. Nghiên Cứu Tế Bào Máu Kết Quả Thực Tế ở Bệnh Nhân TTCTP

Các nghiên cứu về đặc điểm tế bào máu ở bệnh nhân tăng tiểu cầu tiên phát đã cung cấp nhiều thông tin quan trọng về bệnh. Theo một nghiên cứu tại Viện Huyết học Truyền máu Trung ương (2020-2021), đột biến gen JAK2 chiếm tỷ lệ cao hơn so với đột biến gen CALR. Bệnh gặp ở cả hai giới, nhưng tỷ lệ nữ mắc bệnh nhiều hơn nam. Tuổi thường gặp chủ yếu ở người lớn tuổi. Các nghiên cứu này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phân tích tế bào máu và xác định đột biến gen trong chẩn đoán và quản lý TTCTP.

4.1. So Sánh Đặc Điểm Tế Bào Máu Giữa Nhóm JAK2 và CALR Dương Tính

Một số nghiên cứu đã chỉ ra sự khác biệt về đặc điểm tế bào máu giữa bệnh nhân TTCTP có đột biến JAK2 và CALR. Ví dụ, số lượng tiểu cầu thường cao hơn ở bệnh nhân có đột biến CALR so với JAK2. Tỷ lệ xuất hiện các tế bào máu bất thường khác, như tế bào non dòng tủy, cũng có thể khác nhau giữa hai nhóm. Những khác biệt này có thể ảnh hưởng đến tiên lượng và đáp ứng điều trị.

4.2. Ảnh Hưởng Của Tuổi Tác và Giới Tính Lên Tế Bào Máu TTCTP

Tuổi tác và giới tính có thể ảnh hưởng đến đặc điểm tế bào máu ở bệnh nhân TTCTP. Một số nghiên cứu cho thấy, bệnh nhân lớn tuổi có thể có số lượng tiểu cầu cao hơn và nguy cơ biến chứng tắc mạch cao hơn. Tỷ lệ mắc bệnh ở nữ giới có thể cao hơn so với nam giới, đặc biệt ở những bệnh nhân trẻ tuổi có đột biến CALR. Các yếu tố này cần được xem xét trong việc đánh giá và điều trị bệnh nhân TTCTP.

V. Chẩn Đoán và Tiên Lượng Hướng Đi Mới Cho Bệnh Nhân TTCTP

Chẩn đoán và tiên lượng bệnh nhân tăng tiểu cầu tiên phát ngày càng được cải thiện nhờ sự tiến bộ trong lĩnh vực sinh học phân tử và huyết học. Việc xác định các đột biến gen (JAK2, CALR, MPL) đóng vai trò quan trọng trong việc phân loại bệnh nhân vào các nhóm nguy cơ khác nhau. Điều này giúp bác sĩ đưa ra các quyết định điều trị cá nhân hóa, nhằm giảm thiểu nguy cơ biến chứng tắc mạch và xuất huyết, cũng như nguy cơ chuyển dạng leukemia. Các nghiên cứu tiếp tục tìm kiếm các dấu ấn sinh học mới để cải thiện hơn nữa khả năng tiên lượng bệnh.

5.1. Vai Trò Của Xét Nghiệm Tế Bào Máu và Gen Trong Chẩn Đoán

Trong chẩn đoán TTCTP, xét nghiệm tế bào máu ngoại vi đóng vai trò sàng lọc ban đầu. Tuy nhiên, để chẩn đoán xác định và loại trừ các bệnh lý khác, cần thực hiện thêm các xét nghiệm sinh học phân tử như giải trình tự gen để phát hiện các đột biến JAK2, CALR, hoặc MPL. Sinh thiết tủy xương cũng có thể cần thiết để đánh giá tình trạng tăng sinh dòng mẫu tiểu cầu và loại trừ xơ tủy.

5.2. Tiên Lượng Bệnh Dựa Trên Đột Biến Gen và Các Yếu Tố Nguy Cơ

Tiên lượng bệnh nhân TTCTP phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm: tuổi tác, tiền sử tắc mạch, số lượng tiểu cầu, và đặc biệt là loại đột biến gen. Bệnh nhân có đột biến CALR thường có tiên lượng tốt hơn so với bệnh nhân có đột biến JAK2. Các mô hình tiên lượng, dựa trên sự kết hợp của các yếu tố này, giúp bác sĩ ước tính nguy cơ biến chứng và đưa ra quyết định điều trị phù hợp.

VI. Điều Trị TTCTP Phương Pháp Mục Tiêu và Nghiên Cứu Mới Nhất

Mục tiêu chính của điều trị tăng tiểu cầu tiên phát là giảm nguy cơ biến chứng tắc mạch và xuất huyết. Các phương pháp điều trị bao gồm: sử dụng thuốc chống kết tập tiểu cầu (như aspirin), thuốc giảm số lượng tiểu cầu (như hydroxyurea), và liệu pháp interferon alpha. Quyết định điều trị phụ thuộc vào nguy cơ của bệnh nhân. Các nghiên cứu mới đang tập trung vào phát triển các liệu pháp nhắm trúng đích, nhằm vào các đột biến gen cụ thể, giúp cải thiện hiệu quả và giảm tác dụng phụ của điều trị.

6.1. Các Phương Pháp Điều Trị TTCTP Hiện Nay và Chỉ Định

Hiện nay, có nhiều phương pháp điều trị TTCTP khác nhau. Aspirin liều thấp thường được sử dụng để giảm nguy cơ tắc mạch ở bệnh nhân có nguy cơ thấp. Các thuốc giảm số lượng tiểu cầu như hydroxyurea, anagrelide, hoặc interferon alpha được chỉ định cho bệnh nhân có nguy cơ cao. Trong một số trường hợp, có thể cần sử dụng hóa trị liệu hoặc ghép tế bào gốc. Lựa chọn phương pháp điều trị phụ thuộc vào nguy cơ biến chứng, tuổi tác, và các bệnh lý đi kèm.

6.2. Nghiên Cứu Tiềm Năng về Liệu Pháp Nhắm Trúng Đích trong TTCTP

Các nghiên cứu hiện nay đang tập trung vào phát triển các liệu pháp nhắm trúng đích trong TTCTP, đặc biệt là các thuốc ức chế JAK2. Các thuốc này có tiềm năng làm giảm số lượng tế bào máu và cải thiện các triệu chứng liên quan đến bệnh. Tuy nhiên, cần có thêm nhiều nghiên cứu để đánh giá hiệu quả và tác dụng phụ lâu dài của các liệu pháp này.

Tổng quan nghiên cứu

Tăng tiểu cầu tiên phát (TTCTP) là một bệnh lý thuộc hội chứng tăng sinh tủy mạn tính (MPN), đặc trưng bởi sự tăng sinh quá mức của tế bào gốc vạn năng nghiêng về dòng mẫu tiểu cầu, dẫn đến tăng số lượng tiểu cầu trong máu ngoại vi. Theo ước tính, tần suất mắc TTCTP dao động từ 6-9/100.000 dân, với tỷ lệ mắc mới khoảng 1-2/100.000 mỗi năm. Bệnh thường gặp ở người lớn tuổi, chủ yếu trong độ tuổi từ 50 đến 70, với tuổi trung bình nghiên cứu là 61,38 tuổi. Tỷ lệ nữ mắc bệnh cao hơn nam với tỷ lệ khoảng 1/0,66.

TTCTP có liên quan mật thiết đến các đột biến gen như JAK2 và CALR, trong đó đột biến gen JAK2 chiếm tỷ lệ cao hơn (87,4%) so với đột biến gen CALR (12,6%). Việc nghiên cứu đặc điểm các chỉ số tế bào máu ngoại vi ở người bệnh TTCTP có gen JAK2 hoặc CALR dương tính giúp cung cấp thông tin quan trọng trong chẩn đoán và điều trị bệnh, đặc biệt tại các tuyến y tế cơ sở. Nghiên cứu được thực hiện tại Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương trong giai đoạn 2020-2021 với 302 bệnh nhân TTCTP có đột biến gen JAK2 hoặc CALR, nhằm mô tả chi tiết các chỉ số hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả chẩn đoán và quản lý bệnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Hội chứng tăng sinh tủy mạn tính (MPN): Là nhóm bệnh lý tế bào gốc sinh máu với sự tăng sinh không kiểm soát của một hoặc nhiều dòng tế bào tủy, trong đó TTCTP là một thể điển hình với sự tăng sinh dòng mẫu tiểu cầu.
• Đột biến gen JAK2 và CALR: JAK2 V617F là đột biến điểm trên exon 14 của gen JAK2, làm tăng hoạt tính kinase, gây tăng sinh tế bào máu. Đột biến CALR là các đột biến khung trong exon 9, ảnh hưởng đến chức năng protein calreticulin, góp phần vào cơ chế bệnh sinh TTCTP.
• Khái niệm các chỉ số tế bào máu ngoại vi: Bao gồm số lượng hồng cầu (SLHC), huyết sắc tố (Hgb), thể tích trung bình hồng cầu (MCV), số lượng bạch cầu (SLBC), tỷ lệ các loại bạch cầu, số lượng tiểu cầu (SLTC), thể tích trung bình tiểu cầu (MPV), và dải phân bố kích thước tiểu cầu (PDW).

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả cắt ngang, hồi cứu trên hồ sơ bệnh án của 302 bệnh nhân TTCTP có đột biến gen JAK2 hoặc CALR dương tính, điều trị tại Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương từ tháng 01/2020 đến tháng 12/2021.
• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Toàn bộ hồ sơ bệnh án của bệnh nhân TTCTP có gen JAK2 dương tính (264 bệnh nhân) và gen CALR dương tính (38 bệnh nhân) được lựa chọn.
• Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ hồ sơ bệnh án, kết quả xét nghiệm tổng phân tích tế bào máu ngoại vi, huyết đồ và xét nghiệm đột biến gen.
• Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 20 để phân tích số liệu. Các biến định lượng được mô tả bằng giá trị trung bình và độ lệch chuẩn, biến định tính bằng tỷ lệ phần trăm. So sánh giữa hai nhóm sử dụng kiểm định t-test hoặc Mann-Whitney, với mức ý nghĩa thống kê p ≤ 0,05.
• Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu từ tháng 01/2020 đến 12/2021, xử lý và phân tích số liệu từ tháng 02/2022 đến 10/2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ đột biến gen: Trong 302 bệnh nhân TTCTP, 87,4% có đột biến gen JAK2, cao hơn nhiều so với 12,6% có đột biến gen CALR.
2. Phân bố tuổi và giới: Tuổi trung bình bệnh nhân là 61,38 tuổi, chủ yếu trong nhóm 50-70 tuổi chiếm 47%. Tỷ lệ nữ mắc bệnh cao hơn nam (60,3% so với 39,7%), tỷ lệ nam/nữ là 0,66:1. Nhóm gen JAK2 dương tính có tuổi trung bình cao hơn nhóm CALR (62,02 so với 56,95 tuổi).
3. Chỉ số hồng cầu: Nồng độ huyết sắc tố trung bình là 135,75 ± 20,78 g/l, các chỉ số hồng cầu như SLHC, MCV, MCH, MCHC đều nằm trong giới hạn bình thường, không có sự khác biệt đáng kể giữa hai nhóm gen.
4. Chỉ số bạch cầu: Số lượng bạch cầu trung bình là 12,78 G/L, trong đó 53,6% bệnh nhân có SLBC > 12 G/L. Tỷ lệ bạch cầu trung tính tăng chiếm 45,4%, bạch cầu mono tăng 67,9%, bạch cầu ưa acid chiếm tỷ lệ nhỏ 5%. Một số bệnh nhân có bạch cầu trung gian xuất hiện ở máu ngoại vi (13,2%).
5. Chỉ số tiểu cầu: Số lượng tiểu cầu trung bình rất cao, đạt 1116,44 G/L. Nhóm bệnh nhân có gen CALR dương tính có SLTC trung bình cao hơn nhóm gen JAK2 (1352 G/L so với 1082 G/L). Các chỉ số MPV và PDW đều tăng so với giới hạn bình thường, hình thái tiểu cầu đa dạng với nhiều kích thước khác nhau.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các báo cáo quốc tế về tỷ lệ đột biến gen JAK2 chiếm ưu thế trong TTCTP. Sự khác biệt về tuổi trung bình và tỷ lệ giới giữa hai nhóm gen phản ánh đặc điểm dịch tễ học của bệnh tại Việt Nam, tương đồng với các nghiên cứu trên thế giới. Chỉ số hồng cầu bình thường cho thấy TTCTP chủ yếu ảnh hưởng đến dòng tiểu cầu mà không gây rối loạn hồng cầu rõ rệt.

Số lượng bạch cầu tăng nhẹ và sự gia tăng tỷ lệ bạch cầu mono, trung tính có thể liên quan đến quá trình viêm mạn tính và tăng sinh tủy. Số lượng tiểu cầu rất cao đặc trưng cho TTCTP, với nhóm CALR có mức tăng cao hơn, điều này cũng được ghi nhận trong các nghiên cứu trước đây, cho thấy đột biến CALR có thể liên quan đến mức độ tăng tiểu cầu nặng hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột so sánh tỷ lệ đột biến gen, biểu đồ phân bố tuổi và giới, bảng so sánh các chỉ số tế bào máu giữa hai nhóm gen, giúp minh họa rõ nét các khác biệt và tương đồng.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường xét nghiệm đột biến gen JAK2 và CALR: Đề nghị các cơ sở y tế tuyến dưới triển khai xét nghiệm PCR để phát hiện sớm đột biến gen, giúp chẩn đoán chính xác TTCTP và phân loại bệnh nhân theo nhóm gen nhằm tối ưu hóa điều trị.
2. Theo dõi chặt chẽ các chỉ số tế bào máu ngoại vi: Khuyến cáo thực hiện định kỳ tổng phân tích tế bào máu ngoại vi, đặc biệt chú ý đến số lượng tiểu cầu, bạch cầu và các chỉ số MPV, PDW để phát hiện biến đổi sớm, giảm thiểu biến chứng huyết khối và xuất huyết.
3. Đào tạo nâng cao năng lực kỹ thuật viên xét nghiệm: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ thuật đọc huyết đồ, phân tích tế bào máu ngoại vi và xử lý kết quả PCR nhằm giảm sai số và nâng cao độ chính xác xét nghiệm.
4. Xây dựng phác đồ điều trị cá thể hóa: Dựa trên kết quả đột biến gen và đặc điểm tế bào máu, xây dựng phác đồ điều trị phù hợp, kết hợp thuốc giảm tiểu cầu và chống ngưng tập tiểu cầu, theo dõi sát biến chứng huyết khối trong vòng 6-12 tháng đầu điều trị.
5. Nâng cao nhận thức cộng đồng và bác sĩ lâm sàng: Tổ chức các buổi hội thảo, truyền thông về TTCTP, đặc biệt nhấn mạnh vai trò của xét nghiệm gen và tế bào máu ngoại vi trong chẩn đoán và quản lý bệnh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ huyết học và lâm sàng: Giúp hiểu rõ đặc điểm tế bào máu ngoại vi và vai trò đột biến gen trong TTCTP, hỗ trợ chẩn đoán và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.
2. Kỹ thuật viên xét nghiệm y học: Nâng cao kiến thức về kỹ thuật xét nghiệm PCR, đọc huyết đồ và phân tích các chỉ số tế bào máu ngoại vi, giảm thiểu sai sót trong quá trình xét nghiệm.
3. Nhà nghiên cứu y sinh học: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm về mối liên hệ giữa đột biến gen và đặc điểm tế bào máu, làm cơ sở cho các nghiên cứu sâu hơn về cơ chế bệnh sinh và phát triển thuốc.
4. Quản lý y tế và chính sách y tế: Tham khảo để xây dựng chính sách xét nghiệm gen và quản lý bệnh TTCTP hiệu quả, phân bổ nguồn lực hợp lý cho các tuyến y tế.

Câu hỏi thường gặp

1. Tăng tiểu cầu tiên phát là gì?
   TTCTP là bệnh lý tăng sinh tủy mạn tính, đặc trưng bởi tăng số lượng tiểu cầu trong máu ngoại vi do đột biến gen gây tăng sinh tế bào gốc tạo máu.

2. Vai trò của đột biến gen JAK2 và CALR trong TTCTP?
   Đột biến JAK2 làm tăng hoạt tính kinase, kích thích tăng sinh tế bào máu; đột biến CALR ảnh hưởng đến chức năng protein calreticulin, góp phần vào cơ chế bệnh sinh TTCTP.

3. Chỉ số tế bào máu ngoại vi nào quan trọng trong chẩn đoán TTCTP?
   Số lượng tiểu cầu (≥450 G/L), số lượng bạch cầu, các chỉ số MPV, PDW và hình thái tiểu cầu là các chỉ số quan trọng để đánh giá và theo dõi bệnh.

4. Tỷ lệ mắc TTCTP theo giới và tuổi như thế nào?
   Bệnh thường gặp ở người lớn tuổi từ 50-70, tỷ lệ nữ mắc bệnh cao hơn nam với tỷ lệ khoảng 1/0,66.

5. Phương pháp điều trị TTCTP hiện nay là gì?
   Điều trị chủ yếu là giảm số lượng tiểu cầu bằng thuốc hóa chất như hydroxyurea, kết hợp thuốc chống ngưng tập tiểu cầu như aspirin, và trong trường hợp nặng có thể dùng gạn tách tiểu cầu.

Kết luận

• TTCTP có tỷ lệ đột biến gen JAK2 chiếm ưu thế (87,4%) so với CALR (12,6%) tại Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương giai đoạn 2020-2021.
• Bệnh chủ yếu gặp ở người lớn tuổi (tuổi trung bình 61,38), nữ giới chiếm tỷ lệ cao hơn nam.
• Các chỉ số hồng cầu bình thường, trong khi số lượng bạch cầu và tiểu cầu tăng cao, đặc biệt nhóm CALR có số lượng tiểu cầu trung bình cao hơn nhóm JAK2.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở dữ liệu quan trọng cho chẩn đoán và điều trị TTCTP, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân.
• Khuyến nghị triển khai xét nghiệm gen và theo dõi tế bào máu ngoại vi định kỳ, đồng thời đào tạo chuyên môn cho nhân viên y tế để cải thiện hiệu quả quản lý bệnh.

Hành động tiếp theo: Các cơ sở y tế cần áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để cập nhật các tiến bộ mới trong chẩn đoán và điều trị TTCTP.