Chuyển giao công nghệ Nhật Bản vào Việt Nam sau TPP: Cơ hội và thách thức

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC BẢNG BIỂU

DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ

PHẦN MỞ ĐẦU

0.1. Tính cấp thiết của đề tài

0.2. Câu hỏi nghiên cứu

0.3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

0.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

0.5. Đóng góp của luận văn

0.6. Cấu trúc của luận văn

1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHUYỂN GIAO CÔNG NGHỆ TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP TPP

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu

1.2. Các công trình nghiên cứu về vai trò của khoa học công nghệ đối với nền kinh tế và chuyển giao công nghệ ở Việt Nam trong thời gian qua

1.3. Các công trình nghiên cứu về Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) và những tác động của nó đến nền kinh tế Việt Nam

1.4. Các công trình nghiên cứu về hợp tác kinh tế Việt Nam – Nhật Bản và đầu tư trực tiếp của Nhật Bản vào Việt Nam

1.5. Những điểm kế thừa và khoảng trống nghiên cứu

1.6. Cơ sở lý luận chung về chuyển giao công nghệ

1.7. Chuyển giao công nghệ

1.8. Sơ lược về Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP)

1.9. Giới thiệu về Hiệp định đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP)

1.10. Các đặc điểm chính của Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương

1.11. Dự báo các tác động của Hiệp định TPP khi có hiệu lực đến nền kinh tế Việt Nam

2. CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Khung logic của vấn đề nghiên cứu

2.2. Phương pháp phân tích và tổng hợp

2.3. Phương pháp so sánh

2.4. Phương pháp dự báo

2.5. Phương pháp kế thừa

2.6. Phương pháp phân loại và hệ thống hóa

2.7. Phương pháp chuyên gia

2.8. Phương pháp Case study

3. CHƯƠNG 3: HOẠT ĐỘNG CHUYỂN GIAO CÔNG NGHỆ CỦA NHẬT BẢN VÀO VIỆT NAM KHI HIỆP ĐỊNH TPP CÓ HIỆU LỰC

3.1. Hoạt động chuyển giao công nghệ vào Việt Nam thông qua đầu tư nước ngoài trong thời gian qua

3.2. Thực trạng hoạt động chuyển giao công nghệ vào Việt Nam thông qua đầu tư nước ngoài trong thời gian qua

3.3. Những thành tựu và tồn tại trong hoạt động chuyển giao công nghệ thông qua các dự án FDI vào Việt Nam

3.4. Chuyển giao công nghệ của Nhật Bản vào Việt Nam trong thời gian qua

3.5. Thực trạng hoạt động chuyển giao công nghệ của Nhật Bản vào Việt Nam trong thời gian qua

3.6. Đánh giá hoạt động chuyển giao công nghệ của Nhật Bản vào Việt Nam trong thời gian qua

3.7. Dự báo tác động của Hiệp định TPP khi có hiệu lực đến hoạt động chuyển giao công nghệ của Nhật Bản vào Việt Nam

3.8. Tác động của các điều chỉnh về đầu tư trong Hiệp định TPP đến chuyển giao công nghệ của Nhật Bản vào Việt Nam

3.9. Tác động của các điều chỉnh về thương mại và xuất xứ hàng hóa trong Hiệp định TPP đến hoạt động chuyển giao công nghệ của Nhật Bản vào Việt Nam

3.10. Tác động của các điều chỉnh về sở hữu trí tuệ trong Hiệp định TPP đến hoạt động chuyển giao công nghệ của Nhật Bản vào Việt Nam

3.11. Đánh giá chung về tác động của Hiệp định TPP đến hoạt động chuyển giao công nghệ của Nhật Bản vào Việt Nam

3.12. Tác động của TPP làm gia tăng chuyển giao công nghệ từ Nhật Bản nhờ vào chuyển hướng thương mại

3.13. Tác động của TPP làm gia tăng chuyển giao công nghệ từ Nhật Bản nhờ vào thiết lập thương mại

4. CHƯƠNG 4: QUAN ĐIỂM CỦA VIỆT NAM VỀ CHUYỂN GIAO CÔNG NGHỆ VÀ NHỮNG HÀM Ý CHO CHÍNH PHỦ VÀ DOANH NGHIỆP VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP TPP

4.1. Quan điểm của Việt Nam về chuyển giao công nghệ

4.2. Thu hút chuyển giao công nghệ từ Nhật Bản vào Việt Nam trong bối cảnh hội nhập TPP

4.3. Những hàm ý đối với chính phủ Việt Nam

4.3.1. Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp lý điều chỉnh hoạt động chuyển giao công nghệ

4.3.2. Đào tạo nguồn nhân lực đủ trình độ, phẩm chất để tiếp nhận chuyển giao công nghệ

4.3.3. Khuyến khích xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ cho chuyển giao công nghệ

4.4. Những hàm ý đối với các doanh nghiệp Việt Nam

4.4.1. Tăng cường hoạt động R&D, nâng cao năng lực công nghệ

4.4.2. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực

4.4.3. Các doanh nghiệp phải nắm rõ được các quy định về chuyển giao công nghệ của các hiệp định thương mại mà Việt Nam tham gia

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Cơ hội chuyển giao công nghệ từ Nhật Bản vào Việt Nam sau TPP

Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn trong việc tiếp nhận chuyển giao công nghệ từ Nhật Bản sau khi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) có hiệu lực. Nhật Bản, với nền tảng công nghệ tiên tiến, có thể cung cấp cho Việt Nam những công nghệ hiện đại, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ thông tin và công nghiệp 4.0. Sự gia tăng đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) từ Nhật Bản sẽ tạo ra nhiều cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận công nghệ mới, nâng cao năng lực cạnh tranh. Theo báo cáo của Viện Nghiên cứu Kinh tế Trung ương, việc hợp tác kinh tế giữa hai nước đã có những bước tiến đáng kể, với nhiều dự án đầu tư lớn từ Nhật Bản vào Việt Nam. Điều này không chỉ giúp Việt Nam hiện đại hóa công nghệ mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.

1.1. Tác động tích cực của TPP đến chuyển giao công nghệ

TPP được kỳ vọng sẽ tạo ra một môi trường thuận lợi cho chuyển giao công nghệ giữa Nhật Bản và Việt Nam. Các điều khoản trong TPP liên quan đến đầu tư và thương mại sẽ khuyến khích các doanh nghiệp Nhật Bản mở rộng hoạt động tại Việt Nam. Điều này không chỉ giúp tăng cường hợp tác quốc tế mà còn tạo ra cơ hội cho Việt Nam tiếp cận với các công nghệ tiên tiến. Theo nghiên cứu của Lê Hồng Hiệp (2015), Việt Nam có thể hưởng lợi từ việc tăng cường đầu tư trực tiếp nước ngoài từ Nhật Bản, qua đó thúc đẩy nâng cao năng lực công nghệ trong nước.

II. Thách thức trong chuyển giao công nghệ từ Nhật Bản vào Việt Nam

Mặc dù có nhiều cơ hội, Việt Nam cũng phải đối mặt với không ít thách thức trong việc tiếp nhận chuyển giao công nghệ từ Nhật Bản. Một trong những thách thức lớn nhất là sự khác biệt về trình độ công nghệ và năng lực tiếp nhận công nghệ của các doanh nghiệp Việt Nam. Nhiều doanh nghiệp vẫn còn thiếu kinh nghiệm trong việc áp dụng công nghệ mới, dẫn đến việc không tận dụng được hết lợi ích từ đầu tư nước ngoài. Hơn nữa, chính sách thương mại và đầu tư của Việt Nam cần phải được cải thiện để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp Nhật Bản. Theo báo cáo của Hoàng Văn Cương (2005), việc thiếu hụt nguồn nhân lực có trình độ cao cũng là một rào cản lớn trong việc tiếp nhận công nghệ.

2.1. Vấn đề về nguồn nhân lực

Nguồn nhân lực là yếu tố quyết định trong việc tiếp nhận và áp dụng công nghệ tiên tiến. Việt Nam hiện đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhân lực có trình độ cao, điều này ảnh hưởng đến khả năng tiếp nhận chuyển giao công nghệ từ Nhật Bản. Các doanh nghiệp cần phải đầu tư vào đào tạo và phát triển nguồn nhân lực để có thể tiếp cận và áp dụng công nghệ mới một cách hiệu quả. Theo nghiên cứu của Carol Newman và cộng sự (2013), việc nâng cao năng lực công nghệ của doanh nghiệp Việt Nam là rất cần thiết để tận dụng tối đa lợi ích từ hợp tác kinh tế với Nhật Bản.

III. Giải pháp thúc đẩy chuyển giao công nghệ từ Nhật Bản vào Việt Nam

Để tận dụng tối đa cơ hội từ chuyển giao công nghệ Nhật Bản, Việt Nam cần thực hiện một số giải pháp quan trọng. Đầu tiên, cần hoàn thiện hệ thống chính sách thương mại và đầu tư để tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp Nhật Bản. Thứ hai, cần tăng cường hợp tác kinh tế giữa hai nước thông qua các chương trình đối tác chiến lược. Cuối cùng, việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực thông qua các chương trình đào tạo và phát triển kỹ năng là rất cần thiết. Theo các chuyên gia, việc xây dựng một môi trường đầu tư hấp dẫn sẽ giúp Việt Nam thu hút nhiều hơn nữa đầu tư từ Nhật Bản, từ đó thúc đẩy chuyển giao công nghệ hiệu quả.

3.1. Tăng cường hợp tác giữa các doanh nghiệp

Việc tăng cường hợp tác kinh tế giữa các doanh nghiệp Nhật Bản và Việt Nam là một trong những giải pháp quan trọng. Các doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động tìm kiếm cơ hội hợp tác với các đối tác Nhật Bản để học hỏi và tiếp nhận công nghệ mới. Theo nghiên cứu của Nguyễn Thị Liên Hoa và Phùng Đức Nam (2016), việc thiết lập các liên kết giữa doanh nghiệp sẽ giúp tăng cường khả năng tiếp nhận chuyển giao công nghệ và nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp Việt Nam.

Chuyển giao công nghệ Nhật Bản vào Việt Nam sau khi TPP có hiệu lực