I. Tổng Quan Chức Năng Viện Kiểm Sát Hải Phòng Điều Tra Hình Sự
Theo Điều 137 Hiến pháp 1992 (sửa đổi 2001), Viện Kiểm sát nhân dân (VKSND) có hai chức năng chính: thực hành quyền công tố (THQCT) và kiểm sát hoạt động tư pháp (KSHĐTP). Đảng và Nhà nước liên tục đưa ra yêu cầu mới về thực hiện chức năng, nhiệm vụ của VKSND, thể hiện qua các Nghị quyết. Nghị quyết 08-NQ/TW nhấn mạnh việc thực hiện tốt chức năng công tố và kiểm sát, đảm bảo không bỏ lọt tội phạm, không làm oan người vô tội. Nghị quyết 49-NQ/TW về cải cách tư pháp đến năm 2020 xác định tăng cường công tố trong điều tra. Điều này cho thấy hoạt động THQCT và KSHĐTP trong giai đoạn điều tra hình sự không ngừng được nâng cao, đổi mới để tạo chuyển biến mới. Theo Điều 137 Hiến pháp sửa đổi 2001, Luật tổ chức VKSND 2002 và BLTTHS hiện hành, VKSND có chức năng, nhiệm vụ cụ thể trong giai đoạn điều tra hình sự.
1.1. Khái Niệm Chức Năng Viện Kiểm Sát Trong Điều Tra Vụ Án
Từ điển Tiếng Việt định nghĩa "chức năng" là hoạt động đặc trưng của một cơ quan. Chức năng của cơ quan nhà nước là hoạt động chủ yếu, thường xuyên, ổn định nhằm thực hiện chức năng chung của bộ máy nhà nước. Trong bộ máy nhà nước, VKSND là một mắt xích quan trọng. Nhà nước giao cho VKS hai chức năng cơ bản là THQCT và KSHĐTP. Điều 137 Hiến pháp 1992 (sửa đổi 2001) quy định VKSND tối cao thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp, góp phần bảo đảm pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất.
1.2. Vai Trò Viện Kiểm Sát Trong Tố Tụng Hình Sự Việt Nam
VKS là cơ quan thay mặt Nhà nước truy tố người phạm tội ra trước Tòa án để xét xử và là cơ quan giám sát của Nhà nước trong quá trình giải quyết vụ án hình sự từ giai đoạn khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án. Trong tố tụng hình sự Việt Nam chưa có khái niệm quy định thế nào là "giai đoạn tố tụng". TSKH Lê Cảm: Giai đoạn tố tụng hình sự là những bước của quá trình tố tụng hình sự, tương ứng với chức năng nhất định trong hoạt động tư pháp hình sự của từng loại chủ thể tiến hành tố tụng có thẩm quyền nhằm thực hiện các nhiệm vụ cụ thể do luật định, có thời điểm bắt đầu và thời điểm kết thúc để giải quyết vụ án hình sự một cách công minh và khách quan, có căn cứ và đúng pháp luật, góp phần củng cố pháp chế và trật tự pháp luật, bảo vệ vững chắc các quyền hợp pháp của công dân trong lĩnh vực tư pháp hình sự.
II. Thách Thức Hoạt Động Điều Tra Viện Kiểm Sát Hải Phòng
Thực hiện các Nghị quyết của Đảng và Luật tổ chức VKSND năm 2002, thời gian qua Viện kiểm sát nhân dân thành phố (VKSNDTP) Hải Phòng trong công tác THQCT và KSHĐTP ở giai đoạn điều tra các vụ án hình sự đã có nhiều cố gắng, từng bước khắc phục khó khăn nâng cao chất lượng công tác. Tuy nhiên, qua tổng kết hoạt động của VKSNDTP Hải Phòng cho thấy, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác THQCT và KSHĐTP trong giai đoạn điều tra các vụ án hình sự vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập, đã ảnh hưởng đến hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm trên địa bàn thành phố Hải Phòng.
2.1. Tồn Tại Trong Thực Hiện Quyền Công Tố Kiểm Sát Điều Tra
Trong việc giải quyết một số vụ án hình sự cụ thể ở giai đoạn điều tra có tình trạng Kiểm sát viên (KSV) được phân công THQCT và KSĐT các vụ án hình sự đã không nhận thức và thực hiện đúng, đầy đủ quyền hạn trách nhiệm của mình như: không tiến hành kiểm sát điều tra (KSĐT) từ đầu, kiểm sát kết thúc điều tra, thụ động và phụ thuộc vào kết quả điều tra của CQĐT, không kịp thời phát hiện các vi phạm của CQĐT trong hoạt động khởi tố, điều tra vụ án hình sự, chưa đề ra được các yêu cầu điều tra sát thực nhằm tháo gỡ những vướng mắc trong việc điều tra vụ án, dẫn đến tình trạng Tòa án trả hồ sơ cho VKS (Viện kiểm sát), VKS trả hồ sơ cho CQĐT để điều tra bổ sung do vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng hoặc để lọt tội phạm vẫn còn xảy ra.
2.2. Nghiên Cứu Giải Pháp Nâng Cao Chất Lượng Điều Tra Hình Sự
Chính vì vậy, trên phương diện là học viên cao học em chọn đề tài: "Chức năng, nhiệm vụ của Viện kiểm sát trong giai đoạn điều tra các vụ án hình sự trên địa bàn thành phố Hải Phòng - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn" làm luận văn nghiên cứu nhằm góp phần tìm ra các giải pháp để nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác này, đáp ứng với yêu cầu của cải cách tư pháp trên địa bàn thành phố Hải Phòng.
III. Quyền Công Tố Viện Kiểm Sát Nội Dung Phạm Vi Thực Hiện
Theo TS. Lê Hữu Thể: Quyền công tố là quyền nhân danh Nhà nước thực hiện việc buộc tội, hay nói cách khác là quyền nhân danh quyền lực công thực hiện việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội. Quyền này là quyền của Nhà nước, Nhà nước giao cho một cơ quan thực hiện (ở nước ta từ năm 1960 đến nay là cơ quan Viện kiểm sát). Để làm được điều này, cơ quan công tố phải có trách nhiệm bảo đảm việc thu thập đầy đủ tài liệu, chứng cứ để xác định tội phạm và người phạm tội. Trên cơ sở đó quyết định việc truy tố bị can ra trước Tòa án và bảo vệ sự buộc tội đó trước phiên tòa. Quyền công tố là quyền truy cứu trách nhiệm hình sự nhân danh công quyền đối với người phạm tội nên đối tượng của quyền công tố chỉ là tội phạm và người phạm tội.
3.1. Quan Điểm Về Phạm Vi Quyền Công Tố Của Viện Kiểm Sát
Hiện nay trong giới luật học của nước ta có nhiều quan điểm về phạm vi quyền công tố. Quan điểm thứ nhất cho rằng: Quyền công tố của VKS được tiến hành tại Tòa án thể hiện bằng quyết định truy tố bị can ra trước Tòa án thông qua Cáo trạng, bằng việc đọc Cáo trạng tại phiên tòa, bằng lời buộc tội của KSV khi tranh luận và đề nghị kết tội với mức và loại hình phạt nhất định. Do vậy, việc điều tra vụ án được giao cho CQĐT là độc lập không liên quan đến chức năng của VKS.
3.2. Quyền Công Tố Trong Giai Đoạn Điều Tra Vai Trò Viện Kiểm Sát
Quan điểm thứ hai cho rằng: Quyền công tố của VKS không chỉ ở giai đoạn xét xử mà ngay từ giai đoạn điều tra. Hoạt động điều tra vụ án hình sự được thực hiện bởi CQĐT bằng các quyết định tố tụng. Các quyết định này có thể bị VKS thay đổi hoặc hủy bỏ nếu không đúng quy định của pháp luật. Do vậy hoạt động điều tra của CQĐT là những việc làm giúp VKS thực hiện chức năng công tố.
IV. Nhiệm Vụ Viện Kiểm Sát Hải Phòng Thực Hành Quyền Công Tố
Với quan niệm quyền công tố là quyền nhân danh Nhà nước thực hiện việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội, phạm vi của quyền này bắt đầu từ khi có tội phạm xảy ra và kết thúc khi bản án đã có hiệu lực pháp luật, không bị kháng nghị. Để bảo đảm thực hiện quyền công tố trong thực tế đấu tranh chống và phòng ngừa tội phạm, Nhà nước đã ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, trong đó quy định các quyền năng pháp lý thuộc nội dung quyền công tố. Các quyền năng pháp lý đó Nhà nước giao cho...
4.1. Các Quyền Năng Pháp Lý Của Viện Kiểm Sát Trong Điều Tra
Nội dung sẽ được triển khai chi tiết hơn ở đây, bao gồm các quyền năng pháp lý cụ thể mà Viện Kiểm Sát được giao trong giai đoạn điều tra, ví dụ như quyền khởi tố vụ án, phê chuẩn lệnh bắt, tạm giam, v.v.
4.2. Trách Nhiệm Của Viện Kiểm Sát Trong Thực Hành Quyền Công Tố
Nội dung sẽ tập trung vào trách nhiệm của Viện Kiểm Sát trong việc đảm bảo tính hợp pháp, khách quan, và toàn diện của quá trình điều tra, cũng như trách nhiệm giải trình trước pháp luật.
V. Kiểm Sát Điều Tra Hình Sự Vai Trò Viện Kiểm Sát Hải Phòng
Nội dung sẽ đi sâu vào vai trò của Viện Kiểm Sát trong việc kiểm sát hoạt động điều tra của các cơ quan chức năng, đảm bảo tuân thủ pháp luật và bảo vệ quyền công dân.
5.1. Phạm Vi Kiểm Sát Hoạt Động Điều Tra Của Viện Kiểm Sát
Nội dung sẽ xác định rõ phạm vi kiểm sát của Viện Kiểm Sát, bao gồm kiểm sát việc khởi tố, thu thập chứng cứ, áp dụng biện pháp ngăn chặn, v.v.
5.2. Quyền Hạn Của Viện Kiểm Sát Trong Kiểm Sát Điều Tra
Nội dung sẽ liệt kê các quyền hạn cụ thể của Viện Kiểm Sát trong quá trình kiểm sát điều tra, như quyền yêu cầu cung cấp thông tin, quyền hủy bỏ quyết định trái pháp luật, v.v.
VI. Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Điều Tra Viện Kiểm Sát
Nội dung sẽ đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động điều tra của Viện Kiểm Sát, từ hoàn thiện pháp luật đến nâng cao năng lực cán bộ.
6.1. Hoàn Thiện Pháp Luật Về Điều Tra Hình Sự
Nội dung sẽ tập trung vào các kiến nghị sửa đổi, bổ sung pháp luật để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho hoạt động điều tra của Viện Kiểm Sát.
6.2. Nâng Cao Năng Lực Cán Bộ Viện Kiểm Sát
Nội dung sẽ đề xuất các biện pháp đào tạo, bồi dưỡng để nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ Viện Kiểm Sát.
