Chức Năng Của Viện Kiểm Sát Nhân Dân Trong Điều Tra Vụ Án Hình Sự Liên Quan Đến Người Chưa Thành Niên

Theo Từ điển Tiếng Việt, NCTN là người chưa phát triển đầy đủ về thể lực, trí tuệ, tinh thần và chưa có đầy đủ quyền, nghĩa vụ công dân. Đặc điểm của lứa tuổi này là sự phát triển chưa đầy đủ về tâm sinh lý, chưa có suy nghĩ chín chắn. Do tư duy chưa hoàn thiện, NCTN chưa có hiểu biết đầy đủ về các khái niệm thông thường, tính làm chủ bản thân còn thấp. Việc xác định độ tuổi NCTN phù hợp có ý nghĩa quan trọng, liên quan tới nhiều chính sách lớn của Nhà nước. Các văn bản pháp luật Việt Nam giới hạn độ tuổi NCTN dưới 18 tuổi. Theo BLTTHS năm 2015, bị can là NCTN là người từ đủ 14 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi bị khởi tố về hình sự.

Chức năng được hiểu là nhiệm vụ, công dụng và vai trò. Chức năng của cơ quan Nhà nước là hoạt động chủ yếu, thường xuyên, ổn định của riêng cơ quan đó nhằm thực hiện chức năng chung của bộ máy nhà nước. Hiến pháp năm 2013 quy định chức năng của VKSND là thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp. Luật Tổ chức VKSND năm 2014 quy định VKSND là cơ quan thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp. Trong điều tra vụ án hình sự, chức năng của VKSND thể hiện ở việc kiểm sát tính hợp pháp của các hoạt động điều tra, đảm bảo không bỏ lọt tội phạm, không làm oan người vô tội.

Trong vụ án hình sự, VKSND có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ pháp luật, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ lợi ích của Nhà nước và xã hội. VKSND thực hiện quyền công tố, quyết định việc truy tố bị can ra trước Tòa án. Đồng thời, VKSND kiểm sát hoạt động tư pháp của các cơ quan tiến hành tố tụng, đảm bảo tuân thủ pháp luật. Đối với vụ án hình sự liên quan đến NCTN, vai trò của VKSND càng trở nên quan trọng hơn, đòi hỏi sự cẩn trọng, khách quan và toàn diện.

Hiến pháp năm 2013 khẳng định VKSND thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp. Luật Tổ chức VKSND năm 2014 quy định cụ thể hơn về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của VKSND trong các lĩnh vực, trong đó có lĩnh vực hình sự. Các quy định này tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho hoạt động của VKSND.

BLTTHS quy định chi tiết về các giai đoạn tố tụng, thủ tục điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án. Các quy định liên quan đến NCTN được quy định tại Chương XXXIII của BLTTHS. Các văn bản hướng dẫn thi hành luật, nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao, thông tư liên tịch giữa các cơ quan tư pháp trung ương hướng dẫn cụ thể hơn về áp dụng pháp luật trong từng trường hợp cụ thể.

Việt Nam là thành viên của Công ước Liên Hợp Quốc về Quyền trẻ em. Công ước này quy định các quyền cơ bản của trẻ em, bao gồm quyền được bảo vệ, chăm sóc, giáo dục, quyền được tham gia vào các hoạt động xã hội. Các quy định của Công ước có giá trị pháp lý cao, được áp dụng trực tiếp hoặc gián tiếp trong hệ thống pháp luật Việt Nam.

Việc khởi tố vụ án và khởi tố bị can phải dựa trên các căn cứ pháp luật, đảm bảo có dấu hiệu tội phạm và có đủ chứng cứ chứng minh hành vi phạm tội của bị can. Đối với NCTN, việc khởi tố phải cân nhắc kỹ lưỡng, xem xét đến độ tuổi, trình độ nhận thức, hoàn cảnh gia đình và các yếu tố khác liên quan đến nhân thân của NCTN.

KSV có trách nhiệm kiểm sát tính hợp pháp của các quyết định tố tụng của Cơ quan điều tra, đảm bảo các quyết định này tuân thủ đúng quy định của pháp luật. Nếu phát hiện có vi phạm, KSV có quyền yêu cầu Cơ quan điều tra khắc phục hoặc hủy bỏ quyết định đó.

Việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối với NCTN phải tuân thủ nguyên tắc hạn chế tối đa việc áp dụng biện pháp tạm giam. Ưu tiên áp dụng các biện pháp giám sát tại gia đình, bảo lãnh hoặc các biện pháp khác không tước tự do của NCTN. Việc áp dụng biện pháp tạm giam chỉ được thực hiện khi có đủ căn cứ và không còn biện pháp nào khác thay thế.

KSV kiểm sát việc tuân thủ pháp luật của Cơ quan điều tra trong việc thu thập chứng cứ, lấy lời khai, khám xét, thực nghiệm điều tra và các hoạt động điều tra khác. Đảm bảo các hoạt động này được thực hiện đúng trình tự, thủ tục quy định của pháp luật, không xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của NCTN.

KSV kiểm sát việc tuân thủ pháp luật của Tòa án trong việc xét xử vụ án, đảm bảo việc xét xử được thực hiện công khai, minh bạch, khách quan, toàn diện. Đảm bảo quyền bào chữa của NCTN được tôn trọng và bảo vệ.

KSV kiểm sát việc thi hành án hình sự đối với NCTN, đảm bảo việc thi hành án được thực hiện đúng quy định của pháp luật, không xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của NCTN. Đảm bảo NCTN được hưởng các chế độ, chính sách ưu đãi theo quy định của pháp luật.

VKSND đã thực hiện tốt chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của NCTN. Số lượng vụ án hình sự liên quan đến NCTN được giải quyết ngày càng tăng, tỷ lệ oan sai giảm. Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về quyền trẻ em được tăng cường.

Vẫn còn tình trạng bắt, tạm giam, tạm giữ NCTN chưa đúng quy định, quyền bào chữa chưa được đảm bảo, và thiếu cán bộ tư pháp được đào tạo chuyên sâu về tâm lý NCTN. Nguyên nhân là do pháp luật chưa hoàn thiện, nhận thức của một số cán bộ còn hạn chế, và thiếu nguồn lực để thực hiện.

Số liệu thống kê cho thấy tình hình phạm tội của NCTN có xu hướng gia tăng, đặc biệt là các tội xâm phạm sở hữu, xâm phạm tính mạng, sức khỏe. Điều này đòi hỏi các cơ quan chức năng cần có các giải pháp phòng ngừa, ngăn chặn hiệu quả.

Cần sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật tố tụng hình sự liên quan đến NCTN, đảm bảo phù hợp với Công ước Liên Hợp Quốc về Quyền trẻ em và thực tiễn Việt Nam. Cần quy định cụ thể hơn về trình tự, thủ tục tố tụng đối với NCTN, đảm bảo quyền bào chữa, quyền được thông tin, quyền được tham gia vào quá trình tố tụng.

Cần nâng cao chất lượng cán bộ của ngành kiểm sát, đặc biệt là KSV và Điều tra viên (ĐTV). Cần đào tạo chuyên sâu về tâm lý học, kỹ năng giao tiếp, làm việc với NCTN. Cần có cơ chế tuyển chọn, đánh giá, bổ nhiệm cán bộ công khai, minh bạch, đảm bảo lựa chọn được những người có phẩm chất đạo đức tốt, trình độ chuyên môn cao.

Cần tăng cường mối quan hệ phối hợp giữa các cơ quan tiến hành tố tụng, bao gồm Cơ quan điều tra, VKSND, Tòa án và các cơ quan khác có liên quan. Cần có cơ chế trao đổi thông tin, phối hợp giải quyết các vụ án hình sự liên quan đến NCTN, đảm bảo việc giải quyết vụ án được nhanh chóng, chính xác, khách quan, toàn diện.