Tổng quan nghiên cứu

Xã Quảng Sơn, huyện Đắk Glong, tỉnh Đắk Nông là một địa phương có diện tích 454,22 km² với dân số khoảng 21.779 người, trong đó đồng bào dân tộc thiểu số chiếm khoảng 80%. Từ năm 2011, xã bắt đầu triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM). Qua gần 10 năm thực hiện, bộ mặt nông thôn đã có nhiều đổi thay tích cực, hạ tầng kinh tế - xã hội được cải thiện rõ rệt, thu nhập bình quân đầu người tăng từ 14,6 triệu đồng năm 2018 lên 19,2 triệu đồng năm 2020, tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 62,19% xuống còn 49,56%. Tuy nhiên, xã vẫn chưa đạt chuẩn NTM do còn 6 tiêu chí chưa hoàn thành, đặc biệt là tiêu chí về nhà ở dân cư với khoảng 12% hộ đồng bào dân tộc thiểu số còn nhà tranh tre dột nát.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng thực hiện chính sách xây dựng NTM trên địa bàn xã Quảng Sơn giai đoạn 2016-2020, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách trong giai đoạn tiếp theo. Nghiên cứu tập trung vào các lĩnh vực như phát triển hạ tầng, sản xuất nông nghiệp, giáo dục, y tế, văn hóa, môi trường và an ninh trật tự. Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn bộ 13 thôn, bon của xã trong giai đoạn 2016-2020.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp luận cứ khoa học và thực tiễn cho các cấp chính quyền trong việc hoàn thiện chính sách xây dựng NTM, đồng thời góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin về phát triển kinh tế - xã hội, kết hợp với các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về nông nghiệp, nông dân, nông thôn và xây dựng NTM. Hai mô hình nghiên cứu chính được áp dụng gồm:

  1. Mô hình xây dựng NTM theo Bộ tiêu chí quốc gia giai đoạn 2016-2020 với 19 tiêu chí bao gồm quy hoạch, hạ tầng kinh tế - xã hội, phát triển sản xuất, văn hóa - xã hội, môi trường và hệ thống chính trị.

  2. Mô hình quản lý chính sách công tập trung vào vai trò của Nhà nước, cộng đồng dân cư và các tổ chức chính trị - xã hội trong việc thực hiện và giám sát chính sách xây dựng NTM.

Các khái niệm chính bao gồm: nông thôn, nông thôn mới, chính sách xây dựng nông thôn mới, các tiêu chí xây dựng NTM, và các yếu tố tác động đến hiệu quả thực hiện chính sách như điều kiện kinh tế, năng lực tổ chức, nguồn lực và sự tham gia của cộng đồng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Số liệu thống kê từ UBND xã Quảng Sơn và huyện Đắk Glong về các chỉ tiêu xây dựng NTM giai đoạn 2016-2020.
  • Báo cáo, văn bản pháp luật liên quan đến chính sách xây dựng NTM.
  • Khảo sát thực tế, phỏng vấn sâu cán bộ quản lý và người dân địa phương.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 13 thôn, bon với sự tham gia của đại diện các hộ dân và cán bộ xã. Phương pháp chọn mẫu theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm dân cư khác nhau.

Phân tích dữ liệu sử dụng các kỹ thuật thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ hoàn thành các tiêu chí, đánh giá mức độ hài lòng của người dân và phân tích SWOT để xác định điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong thực hiện chính sách.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2021, bao gồm thu thập số liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ hoàn thành các tiêu chí NTM: Đến năm 2020, xã Quảng Sơn đạt 13/19 tiêu chí theo Bộ tiêu chí quốc gia, trong đó các tiêu chí về giao thông, thủy lợi, điện, trường học, y tế, văn hóa và chợ nông thôn đều đạt chuẩn. Tuy nhiên, tiêu chí về nhà ở dân cư chưa đạt do còn khoảng 12% hộ nghèo, chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số, sống trong nhà tạm bợ.

  2. Nguồn lực đầu tư: Tổng vốn đầu tư xây dựng NTM giai đoạn 2016-2020 đạt khoảng 39 tỷ đồng, trong đó ngân sách nhà nước chiếm 81%, còn lại là nguồn đóng góp của cộng đồng và doanh nghiệp. Năm 2020, tổng vốn đầu tư đạt 14 tỷ đồng, với 10,8 tỷ từ ngân sách Trung ương, 2,5 tỷ từ ngân sách xã và 8,65 tỷ từ nguồn huy động xã hội.

  3. Thu nhập và giảm nghèo: Thu nhập bình quân đầu người tăng từ 14,6 triệu đồng năm 2018 lên 19,2 triệu đồng năm 2020, tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 62,19% xuống còn 49,56%. Tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THPT đạt 86%, tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế trên 90%.

  4. Công tác tuyên truyền và đào tạo: Hơn 3.177 lượt người dân tham gia 155 lớp tập huấn về khoa học kỹ thuật và xây dựng NTM; 13/13 thôn, bon tổ chức phát động thi đua xây dựng NTM; Đài Truyền thanh xã phát sóng hơn 1.300 chương trình tuyên truyền trong 2 năm.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy chính sách xây dựng NTM tại xã Quảng Sơn đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, đặc biệt trong phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội và nâng cao đời sống người dân. Việc huy động nguồn lực đa dạng, sự tham gia tích cực của cộng đồng và sự chỉ đạo quyết liệt của cấp ủy, chính quyền là những nhân tố then chốt.

Tuy nhiên, việc chưa hoàn thành tiêu chí nhà ở dân cư phản ánh khó khăn trong việc giảm nghèo và cải thiện điều kiện sống cho đồng bào dân tộc thiểu số. Nguyên nhân chủ yếu là do nguồn lực tài chính hạn chế, địa hình phức tạp và năng lực tổ chức thực hiện còn yếu ở một số cấp.

So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, xã Quảng Sơn có mức độ hoàn thành tiêu chí NTM tương đối thấp so với các xã đạt chuẩn trong tỉnh, nhưng có sự tiến bộ rõ rệt về hạ tầng và thu nhập. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ hoàn thành từng tiêu chí và biểu đồ đường thể hiện xu hướng thu nhập và tỷ lệ hộ nghèo qua các năm.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ thực trạng và những hạn chế trong thực hiện chính sách xây dựng NTM, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả trong giai đoạn tiếp theo.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính: Đẩy mạnh vận động các nguồn vốn ngoài ngân sách, đặc biệt là từ doanh nghiệp và cộng đồng dân cư, nhằm bổ sung cho ngân sách địa phương. Mục tiêu tăng vốn đầu tư xây dựng NTM lên ít nhất 20% trong giai đoạn 2021-2025. Chủ thể thực hiện: UBND xã phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội.

  2. Nâng cao năng lực tổ chức thực hiện chính sách: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu cho cán bộ xã, thôn, bon về quản lý dự án, kỹ năng vận động cộng đồng và giám sát thực hiện chính sách. Mục tiêu đào tạo ít nhất 50 cán bộ trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban Chỉ đạo xây dựng NTM xã phối hợp với Sở Nội vụ và các đơn vị đào tạo.

  3. Tập trung hỗ trợ cải thiện nhà ở cho hộ nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số: Xây dựng chương trình hỗ trợ nhà ở kiên cố, ưu tiên các hộ nghèo và vùng đặc biệt khó khăn, phấn đấu giảm tỷ lệ nhà tạm xuống dưới 5% vào năm 2025. Chủ thể thực hiện: UBND xã phối hợp với các tổ chức xã hội và các chương trình giảm nghèo.

  4. Đẩy mạnh phát triển sản xuất và nâng cao thu nhập: Hỗ trợ phát triển các mô hình sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, liên kết chuỗi giá trị, phát triển sản phẩm OCOP. Mục tiêu tăng thu nhập bình quân đầu người lên ít nhất 1,5 lần so với năm 2020. Chủ thể thực hiện: Phòng Nông nghiệp huyện, UBND xã và các hợp tác xã nông nghiệp.

  5. Tăng cường công tác tuyên truyền và vận động người dân tham gia: Sử dụng đa dạng các hình thức truyền thông, tổ chức các phong trào thi đua, hội thi tìm hiểu về xây dựng NTM để nâng cao nhận thức và sự đồng thuận của cộng đồng. Chủ thể thực hiện: Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể xã và Ban Quản lý xây dựng NTM.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp hiểu rõ thực trạng, khó khăn và giải pháp trong thực hiện chính sách xây dựng NTM, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và điều hành.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành chính sách công, phát triển nông thôn: Cung cấp tài liệu tham khảo về phương pháp nghiên cứu, phân tích chính sách và thực tiễn xây dựng NTM tại địa phương miền núi.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư: Hỗ trợ nâng cao nhận thức, vai trò tham gia và giám sát thực hiện chính sách xây dựng NTM.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và lập kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội: Cung cấp luận cứ khoa học để xây dựng các chính sách phù hợp, hiệu quả hơn trong phát triển nông thôn mới.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách xây dựng nông thôn mới là gì?
    Chính sách xây dựng NTM là tập hợp các quyết định của Đảng và Nhà nước nhằm phát triển toàn diện kinh tế, văn hóa, xã hội, hạ tầng và nâng cao đời sống người dân nông thôn theo hướng hiện đại, bền vững.

  2. Xã Quảng Sơn đã đạt được những tiêu chí nào trong xây dựng NTM?
    Đến năm 2020, xã đạt 13/19 tiêu chí, bao gồm giao thông, thủy lợi, điện, trường học, y tế, văn hóa, chợ nông thôn và bưu điện. Tuy nhiên, tiêu chí nhà ở dân cư chưa đạt do còn nhiều hộ nghèo.

  3. Nguồn lực đầu tư xây dựng NTM tại xã Quảng Sơn đến từ đâu?
    Nguồn lực chủ yếu từ ngân sách nhà nước (khoảng 81%), còn lại là đóng góp của cộng đồng dân cư và doanh nghiệp. Tổng vốn đầu tư giai đoạn 2016-2020 khoảng 39 tỷ đồng.

  4. Những khó khăn chính trong thực hiện chính sách xây dựng NTM tại xã là gì?
    Bao gồm nguồn lực tài chính hạn chế, địa hình phức tạp, năng lực cán bộ còn yếu, sự phối hợp giữa các cơ quan chưa cao và tỷ lệ hộ nghèo, nhà tạm còn lớn.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách xây dựng NTM?
    Cần tăng cường huy động nguồn lực, nâng cao năng lực cán bộ, tập trung hỗ trợ hộ nghèo, phát triển sản xuất bền vững và đẩy mạnh tuyên truyền, vận động người dân tham gia.

Kết luận

  • Xã Quảng Sơn đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong xây dựng NTM với 13/19 tiêu chí hoàn thành, thu nhập bình quân đầu người tăng và tỷ lệ hộ nghèo giảm đáng kể.
  • Nguồn lực đầu tư chủ yếu từ ngân sách nhà nước kết hợp với đóng góp của cộng đồng và doanh nghiệp đã tạo nền tảng phát triển hạ tầng và sản xuất.
  • Các khó khăn còn tồn tại như tiêu chí nhà ở chưa đạt, năng lực tổ chức thực hiện còn hạn chế và nguồn lực tài chính chưa đủ đáp ứng yêu cầu.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tăng cường huy động nguồn lực, nâng cao năng lực cán bộ, hỗ trợ nhà ở cho hộ nghèo và phát triển sản xuất bền vững.
  • Nghiên cứu cung cấp luận cứ khoa học và thực tiễn cho các cấp chính quyền, tổ chức và cộng đồng dân cư nhằm tiếp tục nâng cao hiệu quả xây dựng NTM trong giai đoạn 2021-2025.

Hành động tiếp theo: Các cấp chính quyền và tổ chức liên quan cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát để đảm bảo tiến độ và chất lượng xây dựng NTM tại xã Quảng Sơn.