Nghiên Cứu Chiến Lược Khen Ngợi Của Sinh Viên Chuyên Ngành Tiếng Anh Tại Đại Học Thái Nguyên

• Trường học: Thai Nguyen University
• Chuyên ngành: English Linguistics
• Đề tài: Chiến Lược Khen Ngợi Của Sinh Viên Ngành Tiếng Anh Tại Đại Học Thái Nguyên
• Loại tài liệu: minor thesis
• Năm xuất bản: 2012
• Địa điểm: Hanoi

• DECLARATION
• TABLE OF CONTENTS
• LIST OF ABBREVIATIONS
• LIST OF FIGURES
• LIST OF TABLES
• 1. Aims of the Study
• 2. Significance of the Study
• 3. Scope of the Study
• 4. Cross - Cultural Communication
• 4.1. Definition of Culture
• 4.2. Definition of Communication
• 4.3. Definition of Cross - Cultural Communication
• 5. Speech Act Theory
• 5.1. Definitions of Speech Acts
• 5.2. Types of Speech Acts
• 5.2.1. Austin’s Classification
• 5.2.2. Searle’s Classification
• 5.2.3. Leech’s Classification
• 5.2.4. Bach and Harnish’s Classification
• 5.3. Direct and Indirect Speech Acts
• 5.4. Speech Acts across Cultures
• 6. What is Politeness?
• 6.1. Politeness Strategies
• 6.1.1. Maxim Approach
• 6.1.1.1. Grice’s Cooperative Principle
• 6.1.1.2. Lakoff’s Politeness Rule

I. Giới thiệu về chiến lược khen ngợi

Chiến lược khen ngợi là một phần quan trọng trong giao tiếp, đặc biệt trong môi trường học tập. Đối với sinh viên ngành tiếng Anh tại Đại học Thái Nguyên, việc sử dụng các chiến lược này không chỉ giúp họ thể hiện sự tôn trọng mà còn tạo ra một môi trường học tập tích cực. Nghiên cứu này nhằm tìm hiểu các chiến lược khen ngợi mà sinh viên áp dụng trong giao tiếp tiếng Anh, đồng thời phân tích ảnh hưởng của văn hóa Việt Nam đến sự lựa chọn chiến lược của họ. Theo đó, việc khen ngợi không chỉ đơn thuần là một hành động xã hội mà còn phản ánh các giá trị văn hóa và tâm lý của người nói. Như một nhà nghiên cứu đã chỉ ra, "Khen ngợi là một hành động có thể làm tăng cường mối quan hệ xã hội và khuyến khích sự tự tin của người nhận."

1.1. Định nghĩa và chức năng của khen ngợi

Khen ngợi được định nghĩa là một hành động ngôn ngữ nhằm thể hiện sự đánh giá tích cực về một người hoặc một hành động nào đó. Chức năng chính của khen ngợi là tạo ra sự khích lệ, động viên và củng cố mối quan hệ giữa người nói và người nghe. Trong bối cảnh học tập, chiến lược khen ngợi có thể giúp sinh viên cảm thấy tự tin hơn trong việc giao tiếp và học tập. Nghiên cứu cho thấy rằng, việc sử dụng các phương pháp khen ngợi hiệu quả có thể dẫn đến sự cải thiện trong tâm lý sinh viên, từ đó nâng cao hiệu suất học tập. Một sinh viên đã chia sẻ, "Khi được khen ngợi, tôi cảm thấy mình có động lực hơn để học tập và phát triển kỹ năng tiếng Anh của mình."

II. Các phương pháp khen ngợi

Có nhiều phương pháp khen ngợi khác nhau mà sinh viên có thể áp dụng trong giao tiếp. Các phương pháp này bao gồm khen ngợi trực tiếp và gián tiếp, tùy thuộc vào ngữ cảnh và mối quan hệ giữa người nói và người nghe. Khen ngợi trực tiếp thường được sử dụng trong các tình huống thân mật, trong khi khen ngợi gián tiếp có thể phù hợp hơn trong các tình huống trang trọng. Việc lựa chọn phương pháp khen ngợi phù hợp không chỉ giúp sinh viên thể hiện sự tôn trọng mà còn giúp họ tránh được những hiểu lầm văn hóa. Theo một nghiên cứu, "Việc sử dụng các chiến lược khen ngợi phù hợp có thể giúp sinh viên cải thiện kỹ năng giao tiếp và tăng cường mối quan hệ xã hội."

2.1. Khen ngợi trực tiếp và gián tiếp

Khen ngợi trực tiếp là khi người nói thể hiện sự đánh giá tích cực một cách rõ ràng và cụ thể. Ví dụ, một sinh viên có thể nói, "Bạn làm bài tập rất tốt!" Ngược lại, khen ngợi gián tiếp có thể là một cách tinh tế hơn, như khi một sinh viên nói, "Tôi rất ấn tượng với cách bạn trình bày ý tưởng của mình." Việc sử dụng khen ngợi gián tiếp có thể giúp giảm thiểu rủi ro về việc gây khó xử cho người nhận. Nghiên cứu cho thấy rằng, sinh viên thường có xu hướng sử dụng khen ngợi gián tiếp hơn trong các tình huống giao tiếp chính thức, điều này phản ánh sự ảnh hưởng của văn hóa Việt Nam trong việc giao tiếp. Một sinh viên đã nhận xét, "Tôi cảm thấy thoải mái hơn khi khen ngợi một cách gián tiếp, vì điều đó giúp tôi tránh được sự chú ý không cần thiết."

III. Tác động của văn hóa đến chiến lược khen ngợi

Văn hóa đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành các chiến lược khen ngợi của sinh viên. Ở Việt Nam, việc khen ngợi thường được thực hiện một cách khiêm tốn và tế nhị. Điều này có thể dẫn đến việc sinh viên ngần ngại khi sử dụng các phương pháp khen ngợi mạnh mẽ hơn trong giao tiếp tiếng Anh. Nghiên cứu cho thấy rằng, sự khác biệt văn hóa có thể tạo ra những rào cản trong việc áp dụng các chiến lược khen ngợi hiệu quả. Một sinh viên đã chia sẻ, "Tôi thường cảm thấy khó khăn khi phải khen ngợi một cách trực tiếp, vì tôi lo lắng rằng điều đó có thể khiến người khác cảm thấy không thoải mái."

3.1. Sự khác biệt trong cách khen ngợi giữa các nền văn hóa

Sự khác biệt trong cách khen ngợi giữa các nền văn hóa có thể dẫn đến những hiểu lầm trong giao tiếp. Trong khi một số nền văn hóa khuyến khích việc khen ngợi mạnh mẽ và công khai, thì ở Việt Nam, việc này thường được thực hiện một cách kín đáo và tế nhị. Điều này có thể khiến sinh viên gặp khó khăn trong việc điều chỉnh cách khen ngợi của mình khi giao tiếp với người nước ngoài. Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng, "Sự khác biệt trong cách khen ngợi có thể dẫn đến những hiểu lầm và xung đột trong giao tiếp, đặc biệt là trong môi trường học tập quốc tế."

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, giao tiếp liên văn hóa ngày càng trở nên quan trọng, đặc biệt đối với sinh viên chuyên ngành tiếng Anh tại các trường đại học Việt Nam. Theo ước tính, mặc dù sinh viên có trình độ tiếng Anh cao, họ vẫn gặp khó khăn trong việc sử dụng các hành vi ngôn ngữ phù hợp trong giao tiếp xã hội, đặc biệt là trong việc thực hiện các hành vi ngôn ngữ mang tính văn hóa như khen ngợi. Vấn đề này xuất phát từ sự khác biệt về văn hóa và nhận thức ngôn ngữ giữa tiếng Việt và tiếng Anh, dẫn đến những hiểu lầm và rào cản trong giao tiếp. Luận văn này tập trung nghiên cứu các chiến lược khen ngợi của sinh viên chuyên ngành tiếng Anh tại Đại học Thái Nguyên, nhằm xác định các chiến lược ưu tiên và sự can thiệp của văn hóa Việt Nam trong việc lựa chọn chiến lược khen ngợi bằng tiếng Anh.

Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong giao tiếp bằng lời nói giữa sinh viên và giảng viên trong môi trường đại học, với dữ liệu thu thập từ 30 sinh viên chuyên ngành tiếng Anh, 30 sinh viên không chuyên ngành tiếng Anh và 16 người bản ngữ tiếng Anh. Mục tiêu cụ thể là phân tích các chiến lược khen ngợi được sử dụng, so sánh sự khác biệt giữa các nhóm và đề xuất giải pháp nâng cao năng lực giao tiếp liên văn hóa. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao nhận thức văn hóa và kỹ năng giao tiếp thực tiễn cho sinh viên, đồng thời hỗ trợ cải tiến phương pháp giảng dạy tiếng Anh tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết hành vi ngôn ngữ (Speech Act Theory) của Austin, Searle và Bach & Harnish, trong đó hành vi khen ngợi được phân loại là một dạng hành vi biểu đạt thái độ tích cực (acknowledgements). Lý thuyết lịch sự của Brown và Levinson (1987) được sử dụng để phân tích các chiến lược giảm thiểu tổn thương mặt (face-threatening acts) trong giao tiếp, đặc biệt là các chiến lược lịch sự tích cực và tiêu cực. Ngoài ra, các nguyên tắc hợp tác của Grice và nguyên tắc lịch sự của Leech cũng được áp dụng để giải thích cách thức người nói lựa chọn chiến lược khen ngợi phù hợp trong bối cảnh văn hóa khác nhau.

Ba khái niệm chính được tập trung nghiên cứu gồm:

• Chiến lược khen ngợi theo hướng người nói (Speaker-oriented): tập trung vào cảm xúc và quan điểm của người nói.
• Chiến lược khen ngợi theo hướng người nghe (Hearer-oriented): tập trung vào người nhận khen ngợi như chủ thể sở hữu phẩm chất được khen.
• Chiến lược khen ngợi theo hướng chủ đề (Topic-oriented): tập trung trực tiếp vào đối tượng, phẩm chất hoặc hành động được khen ngợi.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp phân tích định lượng và định tính. Dữ liệu được thu thập thông qua bài kiểm tra hoàn thành đoạn hội thoại (Discourse Completion Test - DCT) với 4 tình huống giao tiếp đặc trưng trong môi trường đại học, bao gồm các yếu tố: đối tượng giao tiếp (bạn cùng lớp, giảng viên), chủ đề khen ngợi (ngoại hình, sở hữu, năng lực, thành tích), khoảng cách xã hội và giới tính. Cỡ mẫu gồm 76 người: 30 sinh viên chuyên ngành tiếng Anh, 30 sinh viên không chuyên ngành và 16 người bản ngữ tiếng Anh.

Phân tích dữ liệu dựa trên tần suất sử dụng các chiến lược khen ngợi, so sánh sự khác biệt giữa các nhóm và đánh giá mức độ can thiệp của văn hóa Việt Nam thông qua độ lệch tần suất giữa nhóm sinh viên chuyên ngành và người bản ngữ. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm học 2011-2012 tại Đại học Thái Nguyên và Đại học St. John’s, New York.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mô hình phản hồi khen ngợi: Khoảng 50% phản hồi khen ngợi của cả ba nhóm chỉ bao gồm lời khen mà không có biểu thức đi kèm trước hoặc sau. Tần suất sử dụng mẫu này ở nhóm sinh viên chuyên ngành là 52%, cao hơn so với người bản ngữ (47%) và sinh viên không chuyên (49%).

2. Chiến lược khen ngợi ưu tiên: Chiến lược theo hướng chủ đề được sử dụng phổ biến nhất với tần suất khoảng 49% ở cả ba nhóm. Chiến lược theo hướng người nghe đứng thứ hai ở nhóm sinh viên Việt Nam và sinh viên chuyên ngành (khoảng 46%), nhưng chỉ chiếm 22,3% ở người bản ngữ. Chiến lược theo hướng người nói được người bản ngữ sử dụng nhiều hơn (30%) so với hai nhóm còn lại.

3. Ảnh hưởng văn hóa Việt Nam: Qua phân tích độ lệch tần suất, có sự can thiệp rõ rệt của văn hóa Việt Nam vào việc lựa chọn chiến lược khen ngợi của sinh viên chuyên ngành, đặc biệt là trong chiến lược theo hướng người nói và người nghe. Chiến lược theo hướng chủ đề ít chịu ảnh hưởng văn hóa.

4. Phân biệt theo giới tính: Nam sinh viên người Mỹ ưu tiên chiến lược theo hướng chủ đề (60%), nữ sinh viên ưu tiên chiến lược cá nhân hóa (54,7%). Ngược lại, nữ sinh viên Việt Nam và sinh viên chuyên ngành ưu tiên chiến lược theo hướng chủ đề (khoảng 54%), nam sinh viên Việt Nam ưu tiên chiến lược theo hướng người nói và người nghe.

5. Ảnh hưởng của đối tượng giao tiếp: Khi khen ngợi bạn nam cùng lớp, sinh viên chuyên ngành có xu hướng sử dụng chiến lược theo hướng chủ đề tương tự người bản ngữ (khoảng 59%). Khi khen bạn nữ cùng lớp, sinh viên chuyên ngành và sinh viên Việt Nam ưu tiên chiến lược theo hướng chủ đề, khác biệt với người bản ngữ. Khi khen giảng viên, sinh viên Việt Nam và chuyên ngành ưu tiên chiến lược theo hướng người nghe, trong khi người bản ngữ không thay đổi chiến lược theo đối tượng.

6. Chiến lược theo chủ đề khen ngợi: Khi khen về ngoại hình hoặc sở hữu, cả ba nhóm đều ưu tiên chiến lược theo hướng chủ đề (trên 50%). Tuy nhiên, sinh viên Việt Nam và chuyên ngành sử dụng nhiều chiến lược theo hướng người nghe hơn người bản ngữ, có thể dẫn đến hiểu nhầm do khác biệt văn hóa. Khi khen về năng lực hoặc thành tích, người bản ngữ ưu tiên chiến lược theo hướng chủ đề, trong khi sinh viên Việt Nam và chuyên ngành ưu tiên chiến lược theo hướng người nghe.

Thảo luận kết quả

Sự khác biệt trong việc lựa chọn chiến lược khen ngợi phản ánh rõ nét sự can thiệp của văn hóa Việt Nam vào hành vi ngôn ngữ của sinh viên chuyên ngành tiếng Anh. Văn hóa Việt Nam coi trọng sự khiêm tốn và mối quan hệ xã hội, do đó sinh viên thường sử dụng chiến lược theo hướng người nghe và người nói để thể hiện sự tôn trọng và duy trì hòa khí. Ngược lại, văn hóa Mỹ thiên về sự trực tiếp và cá nhân hóa, thể hiện qua việc ưu tiên chiến lược theo hướng chủ đề và người nói.

Sự khác biệt này cũng được minh họa qua các biểu thức đi kèm trước và sau lời khen, như việc sinh viên Việt Nam thường hỏi giá cả hoặc mượn đồ vật khi khen, điều này được người Mỹ coi là xâm phạm quyền riêng tư hoặc gây khó chịu. Ngoài ra, sự khác biệt về giới tính trong lựa chọn chiến lược cũng phù hợp với các nghiên cứu trước đây, cho thấy nữ giới có xu hướng sử dụng ngôn ngữ mang tính cá nhân và quan hệ nhiều hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tần suất sử dụng các chiến lược khen ngợi theo nhóm đối tượng, giới tính và chủ đề khen ngợi để minh họa rõ ràng sự khác biệt và tương đồng giữa các nhóm. Bảng so sánh độ lệch tần suất giữa các nhóm cũng giúp làm nổi bật mức độ ảnh hưởng của văn hóa Việt Nam.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường giảng dạy giao tiếp liên văn hóa: Các giáo viên cần tập trung giảng dạy kỹ năng giao tiếp thực tiễn, đặc biệt là các hành vi ngôn ngữ mang tính văn hóa như khen ngợi, xin lỗi, yêu cầu. Việc này giúp sinh viên nhận thức rõ hơn về sự khác biệt văn hóa và lựa chọn chiến lược phù hợp trong từng tình huống.

2. Phát triển bài tập thực hành đa dạng: Tổ chức các hoạt động nhập vai, thảo luận nhóm và sử dụng tài liệu thực tế (video, bài báo) để sinh viên luyện tập và nhận biết các chiến lược khen ngợi trong bối cảnh giao tiếp đa văn hóa, từ đó nâng cao năng lực ứng xử linh hoạt.

3. Giảng dạy các mẫu câu và từ vựng chuẩn mực: Cần giới thiệu các mẫu câu khen ngợi phổ biến trong tiếng Anh, đặc biệt là các tính từ và động từ thường dùng như nice, good, beautiful, like, love, cũng như cách sử dụng các biểu thức cảm thán phù hợp để tránh hiểu nhầm hoặc gây khó chịu.

4. Nâng cao nhận thức về sự khác biệt văn hóa: Giáo viên nên giải thích rõ sự khác biệt trong cách thể hiện sự lịch sự và khiêm tốn giữa văn hóa Việt Nam và phương Tây, giúp sinh viên hiểu và điều chỉnh hành vi giao tiếp phù hợp khi sử dụng tiếng Anh.

5. Khuyến khích tự đánh giá và phản hồi: Tạo môi trường để sinh viên tự đánh giá cách sử dụng chiến lược khen ngợi của bản thân và nhận phản hồi từ bạn bè, giáo viên nhằm cải thiện kỹ năng giao tiếp liên văn hóa một cách hiệu quả trong thời gian ngắn hạn (6-12 tháng).

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên tiếng Anh và giảng viên đại học: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn để cải tiến phương pháp giảng dạy giao tiếp, đặc biệt trong việc phát triển năng lực giao tiếp liên văn hóa cho sinh viên.

2. Sinh viên chuyên ngành tiếng Anh: Giúp nâng cao nhận thức về sự khác biệt văn hóa trong giao tiếp, từ đó lựa chọn chiến lược khen ngợi phù hợp, tránh hiểu nhầm và xây dựng mối quan hệ xã hội hiệu quả.

3. Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học ứng dụng và giao tiếp liên văn hóa: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm và phân tích sâu sắc về hành vi khen ngợi trong bối cảnh Việt Nam, mở rộng hiểu biết về sự can thiệp văn hóa trong hành vi ngôn ngữ.

4. Nhà biên soạn giáo trình và phát triển tài liệu học tập: Thông tin trong luận văn giúp thiết kế các tài liệu giảng dạy phù hợp với đặc điểm văn hóa và nhu cầu thực tế của người học tiếng Anh tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

1. Chiến lược khen ngợi nào được sinh viên chuyên ngành tiếng Anh tại Đại học Thái Nguyên ưu tiên sử dụng?
   Sinh viên ưu tiên sử dụng chiến lược theo hướng chủ đề (khoảng 49%), tiếp theo là chiến lược theo hướng người nghe (46%), trong khi chiến lược theo hướng người nói ít được sử dụng hơn.

2. Văn hóa Việt Nam ảnh hưởng như thế nào đến cách sinh viên khen ngợi bằng tiếng Anh?
   Văn hóa Việt Nam ảnh hưởng rõ rệt, khiến sinh viên thường sử dụng các chiến lược khen ngợi mang tính khiêm tốn và tập trung vào người nghe, điều này đôi khi không phù hợp với chuẩn mực giao tiếp của người bản ngữ.

3. Có sự khác biệt về giới tính trong việc lựa chọn chiến lược khen ngợi không?
   Có. Nam sinh viên người Mỹ ưu tiên chiến lược theo hướng chủ đề, nữ sinh viên ưu tiên chiến lược cá nhân hóa. Ngược lại, nữ sinh viên Việt Nam ưu tiên chiến lược theo hướng chủ đề, nam sinh viên ưu tiên chiến lược theo hướng người nói và người nghe.

4. Làm thế nào để sinh viên tránh gây hiểu nhầm khi khen ngợi người bản ngữ?
   Sinh viên cần nhận thức về sự khác biệt văn hóa, tránh sử dụng các biểu thức có thể bị hiểu là xâm phạm quyền riêng tư hoặc gây khó chịu, đồng thời học các mẫu câu khen ngợi chuẩn mực và phù hợp với văn hóa người bản ngữ.

5. Phương pháp thu thập dữ liệu nào được sử dụng trong nghiên cứu này?
   Nghiên cứu sử dụng Discourse Completion Test (DCT) với các tình huống giao tiếp giả định, giúp thu thập phản hồi có kiểm soát về cách sử dụng chiến lược khen ngợi của các nhóm đối tượng.

Kết luận

• Sinh viên chuyên ngành tiếng Anh tại Đại học Thái Nguyên sử dụng đa dạng các chiến lược khen ngợi, chịu ảnh hưởng từ cả văn hóa Việt Nam và văn hóa Mỹ.
• Chiến lược theo hướng chủ đề là phổ biến nhất, nhưng sự can thiệp văn hóa Việt Nam làm tăng tần suất sử dụng chiến lược theo hướng người nói và người nghe.
• Sự khác biệt về giới tính và đối tượng giao tiếp ảnh hưởng đáng kể đến lựa chọn chiến lược khen ngợi.
• Việc nâng cao nhận thức văn hóa và kỹ năng giao tiếp liên văn hóa là cần thiết để cải thiện hiệu quả giao tiếp của sinh viên.
• Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng nghiên cứu với mẫu lớn hơn, bổ sung dữ liệu tự nhiên và phát triển chương trình đào tạo giao tiếp liên văn hóa thực tiễn.

Hành động ngay: Các nhà giáo dục và sinh viên nên áp dụng các khuyến nghị trong luận văn để nâng cao năng lực giao tiếp tiếng Anh, đồng thời thúc đẩy nghiên cứu sâu hơn về giao tiếp liên văn hóa trong môi trường học thuật Việt Nam.