Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), ngành Y tế đã bước vào giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế, đòi hỏi sự minh bạch và hiệu quả trong quản lý tài chính kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập. Trung tâm Y tế huyện Vĩnh Thạnh, tỉnh Bình Định, là một trong những đơn vị y tế công lập chịu ảnh hưởng trực tiếp của cơ chế tài chính mới, với quy mô biên chế 170 người và 167 giường bệnh thực kê năm 2019. Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng công tác kế toán hoạt động thu – chi tại trung tâm trong năm 2018, nhằm phân tích, đánh giá và đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác kế toán, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và chất lượng dịch vụ y tế.

Mục tiêu nghiên cứu cụ thể là làm rõ thực trạng kế toán thu, chi tại trung tâm, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp để hoàn thiện công tác kế toán hoạt động thu – chi. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại Trung tâm Y tế huyện Vĩnh Thạnh, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo tài chính năm 2016-2018, chứng từ kế toán và các văn bản pháp luật hiện hành. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ nằm ở việc hệ thống hóa cơ sở lý luận về kế toán thu – chi trong đơn vị sự nghiệp công lập mà còn cung cấp các giải pháp thực tiễn có thể áp dụng tại trung tâm và các đơn vị tương tự, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính trong ngành y tế công lập.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kế toán hành chính sự nghiệp, trong đó có hai cơ sở kế toán chính: kế toán theo cơ sở tiền mặt và kế toán theo cơ sở dồn tích. Kế toán tiền mặt ghi nhận doanh thu và chi phí khi tiền được thực nhận hoặc chi ra, phù hợp với các đơn vị sử dụng nguồn ngân sách nhà nước. Trong khi đó, kế toán dồn tích ghi nhận doanh thu khi hàng hóa, dịch vụ đã cung cấp và chi phí khi nguồn lực đã tiêu thụ, giúp phản ánh chính xác hơn tình hình tài chính và kết quả hoạt động.

Ba khái niệm chính được sử dụng gồm:

  • Đơn vị sự nghiệp công lập (SNCL): tổ chức do Nhà nước thành lập, có tư cách pháp nhân, cung cấp dịch vụ công và phục vụ quản lý nhà nước.
  • Hoạt động thu, chi trong SNCL: bao gồm thu từ ngân sách nhà nước, thu sự nghiệp, thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh và các nguồn thu khác; chi bao gồm chi thường xuyên và chi không thường xuyên.
  • Quản lý tài chính trong SNCL: yêu cầu thống nhất nguồn thu, quản lý chi tiết từng khoản thu, chi theo dự toán, đảm bảo minh bạch và hiệu quả sử dụng nguồn lực.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp đồng bộ:

  • Phương pháp thống kê: thu thập và xử lý số liệu từ chứng từ kế toán, sổ sách, báo cáo tài chính năm 2016-2018 của Trung tâm Y tế huyện Vĩnh Thạnh, đảm bảo độ tin cậy cao.
  • Phương pháp so sánh: so sánh số liệu thu, chi qua các năm để đánh giá xu hướng biến động, tỷ trọng từng khoản thu, chi trong tổng thể.
  • Phương pháp phân tích: luận giải, đánh giá ưu nhược điểm trong công tác kế toán thu, chi, từ đó lựa chọn giải pháp phù hợp với đặc thù đơn vị.
  • Phương pháp tổng hợp: hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiễn về kế toán thu, chi trong đơn vị sự nghiệp công lập.

Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ số liệu kế toán thu, chi của Trung tâm Y tế huyện Vĩnh Thạnh năm 2018, được chọn vì tính đại diện và khả năng phản ánh thực trạng công tác kế toán. Phân tích số liệu được thực hiện bằng cách đối chiếu, tổng hợp và so sánh theo từng khoản mục thu, chi, đảm bảo tính khách quan và khoa học.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu chủ yếu từ ngân sách nhà nước chiếm khoảng 60-65% tổng nguồn thu trong giai đoạn 2016-2018, với mức kinh phí cấp ổn định theo định kỳ 3 năm và điều chỉnh hàng năm. Thu từ hoạt động sự nghiệp, bao gồm viện phí và bảo hiểm y tế, chiếm khoảng 25-30%, còn lại là thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh và các nguồn khác.
  2. Hoạt động chi thường xuyên chiếm trên 70% tổng chi phí, bao gồm chi lương, chi hoạt động chuyên môn và chi mua sắm vật tư y tế. Chi không thường xuyên chiếm khoảng 20-25%, chủ yếu cho các chương trình mục tiêu quốc gia, đầu tư xây dựng cơ bản và các nhiệm vụ đột xuất.
  3. Bộ máy kế toán được tổ chức theo mô hình tập trung, với các bộ phận kế toán chuyên trách từng phần hành như kế toán thu, kế toán dược, kế toán tiền lương, thủ quỹ và thu ngân. Tuy nhiên, công tác kế toán còn tồn tại một số hạn chế như chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu quản lý trong cơ chế tài chính mới, đặc biệt là trong việc theo dõi chi tiết các khoản thu, chi và báo cáo tài chính.
  4. Việc áp dụng chế độ kế toán theo Thông tư 107/2017/TT-BTC đã giúp nâng cao tính minh bạch và chính xác trong ghi chép kế toán, nhưng vẫn còn khó khăn trong việc đồng bộ dữ liệu giữa các bộ phận và cập nhật kịp thời các nghiệp vụ phát sinh.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ đặc thù đơn vị sự nghiệp công lập, sự chuyển đổi cơ chế tài chính và nguồn nhân lực kế toán còn hạn chế về trình độ chuyên môn và công nghệ thông tin. So sánh với các nghiên cứu tại các bệnh viện công lập khác, Trung tâm Y tế huyện Vĩnh Thạnh có quy mô nhỏ hơn nhưng gặp nhiều thách thức tương tự về quản lý tài chính và kế toán thu, chi.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ trọng các nguồn thu qua các năm, biểu đồ tròn phân bổ chi phí theo loại chi, và bảng tổng hợp số liệu chi tiết các khoản thu, chi theo từng năm. Việc hoàn thiện công tác kế toán thu, chi không chỉ giúp trung tâm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính mà còn góp phần minh bạch hóa nguồn lực, tạo điều kiện thuận lợi cho việc quyết toán và giám sát tài chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cho đội ngũ kế toán viên về nghiệp vụ kế toán hành chính sự nghiệp và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý kế toán, nhằm cải thiện chất lượng ghi chép và báo cáo tài chính. Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng, chủ thể thực hiện là Ban lãnh đạo Trung tâm phối hợp với Sở Y tế.
  2. Hoàn thiện hệ thống chứng từ kế toán và quy trình luân chuyển chứng từ để đảm bảo tính chính xác, đầy đủ và kịp thời trong việc ghi nhận các nghiệp vụ thu, chi. Thời gian thực hiện: 6 tháng, chủ thể thực hiện là phòng kế toán và các bộ phận liên quan.
  3. Xây dựng và áp dụng hệ thống sổ kế toán chi tiết, đồng bộ giữa các bộ phận kế toán nhằm theo dõi sát sao từng khoản thu, chi theo nguồn và mục đích sử dụng, đáp ứng yêu cầu quản lý tài chính trong cơ chế tự chủ. Thời gian thực hiện: 9 tháng, chủ thể thực hiện là phòng kế toán.
  4. Tăng cường phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước và các đơn vị liên quan để cập nhật kịp thời các văn bản pháp luật, chế độ kế toán mới, đồng thời đề xuất các kiến nghị phù hợp với đặc thù của trung tâm. Thời gian thực hiện: liên tục, chủ thể thực hiện là Ban lãnh đạo Trung tâm và phòng kế toán.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các đơn vị sự nghiệp công lập trong ngành y tế: giúp hiểu rõ thực trạng và giải pháp hoàn thiện công tác kế toán thu, chi, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.
  2. Nhân viên kế toán và quản lý tài chính tại các trung tâm y tế, bệnh viện công lập: cung cấp kiến thức chuyên sâu về tổ chức bộ máy kế toán, quy trình hạch toán và báo cáo tài chính theo chế độ hiện hành.
  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản trị y tế: làm tài liệu tham khảo về lý luận và thực tiễn kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong lĩnh vực y tế.
  4. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và y tế: hỗ trợ trong việc xây dựng chính sách, hướng dẫn và giám sát công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác kế toán thu, chi tại Trung tâm Y tế huyện Vĩnh Thạnh cần được hoàn thiện?
    Công tác kế toán hiện còn nhiều bất cập do chuyển đổi cơ chế tài chính mới, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu quản lý, gây khó khăn trong việc theo dõi, kiểm soát nguồn thu, chi và lập báo cáo tài chính chính xác.

  2. Nguồn thu chính của Trung tâm Y tế huyện Vĩnh Thạnh là gì?
    Nguồn thu chủ yếu là ngân sách nhà nước cấp, chiếm khoảng 60-65%, bên cạnh đó là thu từ viện phí, bảo hiểm y tế và các hoạt động sản xuất kinh doanh dịch vụ.

  3. Phương pháp kế toán nào được áp dụng tại trung tâm?
    Trung tâm áp dụng kế toán theo cơ sở tiền mặt có điều chỉnh và kế toán dồn tích có điều chỉnh, phù hợp với quy định của Thông tư 107/2017/TT-BTC.

  4. Bộ máy kế toán tại trung tâm được tổ chức như thế nào?
    Bộ máy kế toán tổ chức theo mô hình tập trung, gồm các bộ phận kế toán thu, kế toán dược, kế toán tiền lương, thủ quỹ và thu ngân, mỗi bộ phận phụ trách một phần hành kế toán riêng biệt.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả công tác kế toán?
    Các giải pháp bao gồm đào tạo nâng cao năng lực kế toán viên, hoàn thiện hệ thống chứng từ và sổ kế toán, tăng cường phối hợp với cơ quan quản lý và áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý kế toán.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và phân tích thực trạng kế toán hoạt động thu, chi tại Trung tâm Y tế huyện Vĩnh Thạnh, tỉnh Bình Định.
  • Nguồn thu chủ yếu từ ngân sách nhà nước và thu sự nghiệp, chi phí chủ yếu là chi thường xuyên cho hoạt động y tế.
  • Bộ máy kế toán được tổ chức tập trung nhưng còn tồn tại hạn chế trong quản lý và báo cáo tài chính.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực kế toán, hoàn thiện chứng từ, sổ sách và tăng cường phối hợp quản lý.
  • Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm và đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng quản lý tài chính tại trung tâm và các đơn vị sự nghiệp công lập tương tự.

Quý độc giả và các đơn vị liên quan được khuyến khích áp dụng và phát triển các giải pháp này nhằm nâng cao hiệu quả công tác kế toán trong ngành y tế công lập.