Cải thiện kỹ năng nghe hiểu cho học viên tiếng Anh trung cấp tại Trung tâm Ngoại ngữ Trường Đại học Sư phạm TP.HCM

• Tác giả: Lê Văn Hùng
• Người hướng dẫn: Đặng Thị Hưởng, EdD
• Trường học: Trường Đại học Sư phạm TP.HCM
• Chuyên ngành: Tiếng Anh
• Đề tài: Cải thiện kỹ năng nghe cho học viên tiếng Anh trung cấp tại Trường Đại học Sư phạm TP.HCM
• Loại tài liệu: luận văn
• Năm xuất bản: 2007
• Địa điểm: Hồ Chí Minh

• STATEMENTS OF AUTHORITY
• ACKNOWLEDGEMENTS
• ABSTRACT
• TABLE OF CONTENTS
• LIST OF ABBREVIATIONS
• LIST OF TABLES
• LIST OF FIGURES
• 1. CHƯƠNG 1: INTRODUCTION
• 1.1. Background to the study
• 1.2. The aims of the study
• 1.3. The structure of the study
• 2. CHƯƠNG 2: LITERATURE REVIEW
• 2.1. Several basic concepts of listening comprehension
• 2.2. Definitions of listening comprehension
• 2.3. The role of listening comprehension
• 2.4. Different views of listening comprehension
• 2.5. Listening comprehension activities
• 2.6. The differences between teaching and testing listening comprehension
• 2.7. Listening comprehension stages
• 2.8. Pre-listening: preparing learners for listening comprehension
• 2.9. Post-listening comprehension
• 2.10. Some popular methods of foreign language teaching available in the Vietnamese context
• 2.11. The Direct Method Approach
• 2.12. The Audio-Lingual Approach
• 2.13. The Communicative Approach
• 2.14. The roles of teachers and learners
• 2.15. Summary
• 3. CHƯƠNG 3: METHODOLOGY
• 3.1. Characteristics of the subjects
• 3.2. Survey questionnaires for learner subjects
• 3.3. Survey questionnaires for teacher subjects
• 3.4. Interviews for teacher subjects
• 3.5. Summary
• 4. CHƯƠNG 4: DATA ANALYSIS AND FINDINGS
• 4.1. Learners’ responses to the survey questionnaires
• 4.2. Teachers’ responses to the survey questionnaires
• 4.3. Teachers’ responses to the interviews
• 4.4. Summary
• 5. CHƯƠNG 5: CONCLUSIONS AND RECOMMENDATIONS
• 5.1. Summary
• BIBLIOGRAPHY
• APPENDIX 1: Questionnaire for intermediate learners of English (in Vietnamese)
• APPENDIX 2: Questionnaire for Vietnamese teachers of English (in English)
• APPENDIX 3: Interview for Vietnamese teachers of English
• LIST OF ABBREVIATIONS
• LIST OF TABLES
• LIST OF FIGURES

I. Giới thiệu

Bài nghiên cứu này tập trung vào việc cải thiện kỹ năng nghe tiếng Anh cho học viên tiếng Anh trung cấp tại Trường Đại học Sư phạm TP.HCM. Nghiên cứu nhằm xác định các vấn đề trong kỹ năng nghe của học viên, các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng nghe, và đưa ra các phương pháp cải thiện hiệu quả. Đặc biệt, nghiên cứu sẽ phân tích các khía cạnh như vai trò của kỹ năng nghe, sự khác biệt giữa dạy và kiểm tra kỹ năng nghe, cũng như các hoạt động phù hợp để nâng cao kỹ năng nghe hiểu.

1.1 Nền tảng nghiên cứu

Trong những thập kỷ gần đây, tiếng Anh đã trở thành một ngôn ngữ quan trọng trên toàn cầu. Việc học tiếng Anh không chỉ nhằm mục đích giao tiếp mà còn để phục vụ cho nhu cầu học tập và nghề nghiệp. Tại Việt Nam, sự phát triển của tiếng Anh diễn ra mạnh mẽ, đặc biệt là trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Nghiên cứu chỉ ra rằng, mặc dù học viên có nhu cầu cao về kỹ năng nghe, nhưng nhiều người vẫn gặp khó khăn trong việc hiểu và tiếp thu thông tin qua âm thanh. Do đó, việc cải thiện kỹ năng nghe là rất cần thiết để nâng cao khả năng giao tiếp và học tập của học viên.

II. Các vấn đề trong kỹ năng nghe

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng học viên tiếng Anh trung cấp thường gặp phải nhiều khó khăn trong kỹ năng nghe. Một số vấn đề chính bao gồm sự thiếu hụt về từ vựng, khả năng nhận diện âm thanh, và việc không thể nắm bắt ý chính trong các đoạn hội thoại. Những khó khăn này xuất phát từ việc học viên chưa được tiếp xúc nhiều với các hoạt động nghe thực tế, dẫn đến tình trạng thiếu tự tin và không thể áp dụng các kỹ năng nghe vào thực tiễn. Hơn nữa, môi trường học tập tại Trường Đại học Sư phạm TP.HCM không hoàn toàn đáp ứng được yêu cầu cho việc học kỹ năng nghe, với nhiều phòng học không được trang bị đầy đủ thiết bị hỗ trợ.

2.1 Nguyên nhân gây khó khăn

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng một trong những nguyên nhân chính dẫn đến khó khăn trong kỹ năng nghe là sự thiếu hụt trong việc chuẩn bị bài học của giáo viên. Giáo trình và tài liệu luyện nghe hiện tại chưa thực sự phù hợp với nhu cầu của học viên. Việc thiếu các hoạt động thực hành nghe đa dạng và phong phú cũng góp phần làm giảm khả năng tiếp thu của học viên. Ngoài ra, điều kiện cơ sở vật chất không tốt cũng ảnh hưởng đến chất lượng học tập, khiến học viên khó khăn hơn trong việc tập trung vào bài học.

III. Phương pháp cải thiện kỹ năng nghe

Để cải thiện kỹ năng nghe cho học viên tiếng Anh trung cấp, nghiên cứu đề xuất một số phương pháp cụ thể. Đầu tiên, giáo viên cần thay đổi cách tiếp cận trong việc giảng dạy kỹ năng nghe, từ việc chỉ kiểm tra sang việc dạy kỹ năng nghe hiểu. Điều này có thể được thực hiện thông qua việc sử dụng các hoạt động nghe thực tế, như nghe các đoạn hội thoại trong bối cảnh giao tiếp thực tế. Thứ hai, việc sử dụng các tài liệu nghe phong phú và phù hợp sẽ giúp học viên có thêm động lực và hứng thú trong việc học. Cuối cùng, giáo viên cũng cần có sự chuẩn bị tốt hơn trong việc thiết kế bài học để đáp ứng nhu cầu và khả năng của học viên.

3.1 Tăng cường hoạt động nghe

Việc tăng cường các hoạt động thực hành nghe sẽ giúp học viên cải thiện kỹ năng nghe một cách hiệu quả. Các hoạt động như thảo luận nhóm, nghe và phản hồi sẽ tạo cơ hội cho học viên thực hành và áp dụng kỹ năng nghe trong các tình huống thực tế. Hơn nữa, việc sử dụng các công cụ công nghệ hiện đại cũng có thể làm phong phú thêm trải nghiệm học tập của học viên. Các ứng dụng học tập và video trực tuyến có thể cung cấp cho học viên nhiều nguồn tài liệu nghe đa dạng, giúp họ tiếp cận với ngôn ngữ một cách tự nhiên hơn.

IV. Đánh giá và ứng dụng thực tiễn

Nghiên cứu này không chỉ cung cấp cái nhìn sâu sắc về các vấn đề trong kỹ năng nghe mà còn đưa ra những gợi ý thiết thực cho việc cải thiện phương pháp giảng dạy tại Trường Đại học Sư phạm TP.HCM. Các phát hiện từ nghiên cứu có thể được áp dụng rộng rãi trong các chương trình đào tạo tiếng Anh khác, đặc biệt là tại các trung tâm ngoại ngữ. Việc áp dụng các phương pháp giảng dạy mới và tài liệu học tập phù hợp sẽ không chỉ giúp học viên cải thiện kỹ năng nghe mà còn nâng cao tổng thể khả năng sử dụng tiếng Anh trong giao tiếp hàng ngày.

4.1 Tác động lâu dài

Các phương pháp được đề xuất trong nghiên cứu có khả năng tạo ra tác động tích cực lâu dài đối với kỹ năng nghe của học viên. Khi học viên cải thiện được khả năng nghe, họ sẽ tự tin hơn trong việc giao tiếp và học tập, từ đó nâng cao khả năng sử dụng tiếng Anh trong cuộc sống hàng ngày. Hơn nữa, việc cải thiện kỹ năng nghe cũng góp phần vào việc phát triển các kỹ năng ngôn ngữ khác như nói, đọc và viết, tạo ra một môi trường học tập toàn diện và hiệu quả.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, tiếng Anh ngày càng trở thành ngôn ngữ quan trọng, được sử dụng rộng rãi trong giáo dục, kinh doanh và giao tiếp quốc tế. Theo ước tính, có khoảng 750 triệu người trên thế giới sử dụng tiếng Anh như ngôn ngữ chính thức, ngôn ngữ thứ hai hoặc ngôn ngữ hỗn hợp. Tại Việt Nam, đặc biệt sau thời kỳ đổi mới năm 1986, nhu cầu học tiếng Anh tăng mạnh nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế. Tuy nhiên, năng lực nghe hiểu tiếng Anh của người học, đặc biệt ở trình độ trung cấp, vẫn còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp và học tập các kỹ năng khác.

Luận văn tập trung nghiên cứu các vấn đề trong việc dạy và học kỹ năng nghe hiểu tiếng Anh cho người học trình độ trung cấp tại Trung tâm Ngoại ngữ thuộc Trường Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh (UEFLC). Mục tiêu chính của nghiên cứu là: (1) xác định những khó khăn mà người học gặp phải trong quá trình nghe hiểu; (2) phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực nghe hiểu của người học; (3) đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả dạy và học kỹ năng nghe hiểu tại trung tâm. Nghiên cứu được thực hiện trong bối cảnh thực tế của UEFLC, với dữ liệu thu thập từ năm 2005, phản ánh tình hình giảng dạy và học tập tại một trong những trung tâm ngoại ngữ hàng đầu tại TP. Hồ Chí Minh.

Việc cải thiện kỹ năng nghe hiểu không chỉ giúp người học nâng cao khả năng giao tiếp mà còn hỗ trợ phát triển các kỹ năng tiếng Anh khác, góp phần đáp ứng yêu cầu xã hội và thị trường lao động. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh phương pháp giảng dạy, lựa chọn tài liệu và cải thiện điều kiện học tập, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Anh tại các trung tâm ngoại ngữ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về kỹ năng nghe hiểu trong giảng dạy tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai hoặc ngoại ngữ. Hai quan điểm chính về quá trình nghe hiểu được áp dụng là:

• Quá trình Bottom-up (từ dưới lên): Người nghe giải mã các đơn vị ngôn ngữ nhỏ nhất như âm vị, từ vựng, cấu trúc ngữ pháp để xây dựng ý nghĩa tổng thể. Mô hình này nhấn mạnh vào khả năng nhận diện âm thanh và xử lý thông tin theo trình tự tuyến tính.

• Quá trình Top-down (từ trên xuống): Người nghe sử dụng kiến thức nền tảng, kinh nghiệm và ngữ cảnh để dự đoán và giải thích thông tin nghe được, giúp hiểu ý nghĩa tổng thể của đoạn hội thoại hoặc bài nghe.

Ngoài ra, nghiên cứu cũng tham khảo các phương pháp giảng dạy tiếng Anh phổ biến tại Việt Nam như Phương pháp Trực tiếp (Direct Method), Phương pháp Nghe - Nói (Audio-Lingual Approach) và Phương pháp Giao tiếp (Communicative Approach). Các khái niệm chính bao gồm: kỹ năng nghe hiểu, các giai đoạn nghe (trước, trong và sau khi nghe), các hoạt động nghe (phản hồi ngắn, dài, mở rộng), vai trò của giáo viên và người học trong quá trình dạy và học nghe.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa định lượng và định tính nhằm thu thập dữ liệu toàn diện và sâu sắc. Cỡ mẫu gồm 34 học viên trình độ trung cấp và 6 giáo viên tiếng Anh tại UEFLC. Phương pháp chọn mẫu là chọn ngẫu nhiên có chủ đích từ các lớp trung cấp đang học tại trung tâm.

• Nguồn dữ liệu:

  • Phiếu khảo sát dành cho học viên, gồm các câu hỏi về tần suất luyện nghe, khó khăn gặp phải, đánh giá tài liệu học tập và đề xuất cải thiện.
  • Phiếu khảo sát và phỏng vấn sâu với giáo viên nhằm thu thập quan điểm về phương pháp giảng dạy, khó khăn trong giảng dạy nghe và đề xuất giải pháp.

• Phương pháp phân tích:

  • Dữ liệu định lượng được xử lý bằng thống kê mô tả, phân tích tỷ lệ phần trăm các câu trả lời.
  • Dữ liệu định tính từ phỏng vấn được phân loại, mã hóa và phân tích nội dung để rút ra các chủ đề chính.

• Timeline nghiên cứu:

  • Thu thập dữ liệu thực hiện trong năm 2005 tại UEFLC.
  • Phân tích và tổng hợp dữ liệu trong vòng 3 tháng sau khi thu thập.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tần suất luyện nghe của học viên còn hạn chế:

   • 47% học viên chỉ luyện nghe "thỉnh thoảng" trong lớp, 32% "thường xuyên", 12% "rất thường xuyên".
   • Ngoài lớp, 21% không luyện nghe, 24% luyện nghe ít, chỉ 35% luyện nghe thường xuyên.
     Điều này cho thấy phần lớn học viên chưa chủ động luyện nghe ngoài giờ học.

2. Chất lượng tài liệu nghe chưa đáp ứng nhu cầu:

   • 81% học viên đánh giá tài liệu nghe hiện tại không phù hợp hoặc không hiệu quả để cải thiện kỹ năng nghe.
   • Một số học viên cho biết giáo viên đôi khi sử dụng thêm tài liệu bên ngoài để hỗ trợ.

3. Khó khăn trong nghe hiểu:

   • Học viên gặp khó khăn với phát âm, liên kết âm, từ mới chưa được dạy trước, và chủ đề nghe không được giới thiệu trước.
   • Thời gian nghe ngắn (<1 phút) gây áp lực trong các bài tập như điền từ, chọn đúng/sai, còn thời gian dài (>1 phút) khó khăn trong việc ghi chú, tóm tắt.

4. Yếu tố ảnh hưởng đến năng lực nghe:

   • Điều kiện cơ sở vật chất chưa đảm bảo, phòng học rộng, thiết bị nghe kém chất lượng.
   • Giáo viên chưa chuẩn bị kỹ lưỡng bài giảng nghe, phương pháp giảng dạy còn thiên về kiểm tra hơn là phát triển kỹ năng.
   • Tài liệu nghe thiếu tính thực tế, không phù hợp với trình độ và nhu cầu người học.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy việc luyện tập nghe chưa được chú trọng đúng mức, đặc biệt là luyện tập ngoài giờ học, điều này hạn chế sự phát triển kỹ năng nghe của học viên. Việc học viên đánh giá thấp tài liệu nghe phản ánh sự thiếu phù hợp giữa nội dung học và nhu cầu thực tế, đồng thời cho thấy vai trò quan trọng của giáo viên trong việc lựa chọn và thiết kế tài liệu.

Khó khăn về phát âm và từ vựng mới chưa được chuẩn bị trước là những rào cản lớn trong quá trình nghe hiểu, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về vai trò của kiến thức ngôn ngữ nền tảng trong kỹ năng nghe. Điều kiện cơ sở vật chất kém cũng làm giảm hiệu quả học tập, nhất là khi phòng học không có thiết bị hỗ trợ nghe hiện đại.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành, việc phân biệt rõ ràng giữa dạy và kiểm tra nghe là cần thiết để tránh gây áp lực và giúp học viên phát triển kỹ năng một cách tự nhiên. Việc áp dụng các phương pháp giảng dạy giao tiếp và chú trọng vào các hoạt động nghe có phản hồi tích cực sẽ giúp nâng cao hiệu quả học tập.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tần suất luyện nghe trong và ngoài lớp, biểu đồ tròn về đánh giá tài liệu nghe, và bảng tổng hợp các khó khăn gặp phải theo tỷ lệ phần trăm.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Khuyến khích phát triển kỹ thuật và chiến lược nghe:
   Giáo viên cần hướng dẫn học viên các chiến lược nghe chủ động như dự đoán nội dung, ghi chú, và phân tích ngữ cảnh nhằm nâng cao khả năng hiểu bài nghe. Thời gian thực hiện: ngay trong các khóa học hiện tại. Chủ thể: giáo viên và học viên.

2. Chuyển trọng tâm từ kiểm tra sang giảng dạy kỹ năng nghe:
   Giáo viên nên thiết kế các hoạt động nghe tập trung vào quá trình hiểu và phản hồi, tránh các bài tập chỉ kiểm tra trí nhớ. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng tới. Chủ thể: giáo viên và ban quản lý trung tâm.

3. Tăng cường sáng tạo trong xây dựng kế hoạch bài giảng:
   Giáo viên cần chủ động lựa chọn và thiết kế bài giảng phù hợp với trình độ và nhu cầu học viên, kết hợp các phương pháp giao tiếp và tương tác. Thời gian thực hiện: liên tục trong năm học. Chủ thể: giáo viên.

4. Sử dụng tài liệu nghe thực tế và phù hợp:
   Trung tâm nên lựa chọn hoặc biên soạn tài liệu nghe có nội dung gần gũi, đa dạng và phù hợp với trình độ trung cấp, đồng thời cập nhật thường xuyên. Thời gian thực hiện: trong vòng 1 năm. Chủ thể: ban biên soạn tài liệu và giáo viên.

5. Cải thiện cơ sở vật chất:
   Đầu tư trang thiết bị nghe hiện đại, cải tạo phòng học để tạo môi trường học tập thuận lợi cho kỹ năng nghe. Thời gian thực hiện: trong 1-2 năm. Chủ thể: ban quản lý trung tâm và nhà trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên tiếng Anh tại các trung tâm ngoại ngữ:
   Giúp hiểu rõ các khó khăn thực tế của học viên trung cấp trong kỹ năng nghe và áp dụng các phương pháp giảng dạy hiệu quả.

2. Nhà quản lý giáo dục và trung tâm ngoại ngữ:
   Cung cấp cơ sở khoa học để cải thiện chương trình đào tạo, lựa chọn tài liệu và đầu tư cơ sở vật chất phù hợp.

3. Học viên tiếng Anh trình độ trung cấp:
   Nhận thức được các khó khăn phổ biến và các chiến lược học tập hiệu quả để tự nâng cao kỹ năng nghe.

4. Nghiên cứu sinh và học giả trong lĩnh vực giảng dạy tiếng Anh:
   Tham khảo phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng, cũng như các phát hiện về giảng dạy kỹ năng nghe trong bối cảnh Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao kỹ năng nghe lại khó phát triển hơn các kỹ năng khác?
   Nghe là quá trình chủ động, đòi hỏi người học phải nhận diện âm thanh, hiểu từ vựng, ngữ pháp và sử dụng kiến thức nền để giải mã thông tin trong thời gian thực. Thiếu luyện tập và tài liệu phù hợp làm tăng độ khó.

2. Làm thế nào để học viên luyện nghe hiệu quả ngoài giờ học?
   Học viên nên sử dụng các nguồn nghe đa dạng như phim, radio, podcast tiếng Anh phù hợp trình độ, kết hợp với việc ghi chú và luyện tập các chiến lược nghe như dự đoán và tóm tắt.

3. Vai trò của giáo viên trong việc cải thiện kỹ năng nghe là gì?
   Giáo viên cần thiết kế bài giảng sáng tạo, chọn tài liệu phù hợp, hướng dẫn chiến lược nghe và tạo môi trường học tập tích cực, tránh chỉ tập trung vào kiểm tra.

4. Tại sao cơ sở vật chất lại ảnh hưởng đến việc học nghe?
   Thiết bị nghe kém chất lượng hoặc phòng học không phù hợp làm giảm khả năng tiếp nhận âm thanh rõ ràng, gây khó khăn cho người học trong việc tập trung và hiểu bài nghe.

5. Phương pháp giảng dạy nào phù hợp nhất cho kỹ năng nghe?
   Phương pháp giao tiếp (Communicative Approach) kết hợp các hoạt động nghe có phản hồi, sử dụng tài liệu thực tế và chú trọng phát triển chiến lược nghe được đánh giá là hiệu quả nhất trong bối cảnh Việt Nam.

Kết luận

• Kỹ năng nghe hiểu tiếng Anh của học viên trung cấp tại UEFLC còn nhiều hạn chế do tần suất luyện tập thấp, tài liệu chưa phù hợp và điều kiện học tập chưa tối ưu.
• Các yếu tố ảnh hưởng bao gồm phương pháp giảng dạy, chất lượng tài liệu, vai trò giáo viên và cơ sở vật chất.
• Nghiên cứu đề xuất phát triển chiến lược nghe, chuyển trọng tâm từ kiểm tra sang giảng dạy, sáng tạo bài giảng, sử dụng tài liệu thực tế và cải thiện cơ sở vật chất.
• Các giải pháp cần được thực hiện đồng bộ bởi giáo viên, học viên và ban quản lý trung tâm trong vòng 1-2 năm tới.
• Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao chất lượng dạy và học kỹ năng nghe tiếng Anh tại các trung tâm ngoại ngữ, góp phần đáp ứng nhu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Hành động tiếp theo: Các bên liên quan nên phối hợp triển khai các đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để cập nhật và hoàn thiện phương pháp giảng dạy kỹ năng nghe.