Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2018-2022, Chi cục Thuế khu vực Lê Chân - Dương Kinh, thành phố Hải Phòng đã thực hiện công tác kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp với nhiều kết quả nổi bật. Tổng thu ngân sách nhà nước qua các năm có sự biến động tích cực, năm 2019 vượt 39% so với dự toán pháp lệnh, năm 2021 vượt 15,59%, thể hiện sự nỗ lực trong quản lý thuế dù chịu ảnh hưởng của đại dịch Covid-19. Tuy nhiên, công tác kiểm tra thuế vẫn còn tồn tại những hạn chế như hiệu quả chưa cao, phương pháp kiểm tra còn mang tính truyền thống, chưa tận dụng tối đa công nghệ thông tin và phân tích dữ liệu.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hệ thống hóa các vấn đề lý luận về kiểm tra thuế, đánh giá thực trạng công tác kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp tại Chi cục Thuế khu vực Lê Chân - Dương Kinh, từ đó đề xuất các biện pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra thuế, góp phần tăng thu ngân sách nhà nước. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các doanh nghiệp trên địa bàn quận Lê Chân và Dương Kinh trong giai đoạn 2018-2022. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc cải tiến quy trình kiểm tra thuế, nâng cao tính minh bạch và công bằng trong quản lý thuế, đồng thời hỗ trợ cơ quan thuế trong việc phát hiện và ngăn chặn hành vi vi phạm pháp luật thuế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý thuế hiện đại, trong đó có:

  • Lý thuyết kiểm tra thuế: Định nghĩa kiểm tra thuế là hoạt động của cơ quan thuế nhằm xem xét, đánh giá tình hình thực tế của người nộp thuế để xác định nghĩa vụ thuế chính xác, đảm bảo tuân thủ pháp luật.
  • Mô hình quản lý rủi ro thuế: Sử dụng hệ thống phân tích rủi ro (TPR) để lựa chọn đối tượng kiểm tra có nguy cơ vi phạm cao, giúp tối ưu hóa nguồn lực kiểm tra.
  • Khái niệm về hiệu quả kiểm tra thuế: Đánh giá dựa trên các chỉ tiêu như tỷ lệ doanh nghiệp được kiểm tra, tỷ lệ phát hiện sai phạm, số thuế truy thu bình quân trên một cuộc kiểm tra, và năng suất lao động của cán bộ kiểm tra.

Các khái niệm chính bao gồm: kiểm tra tại bàn (trụ sở cơ quan thuế), kiểm tra tại trụ sở người nộp thuế, phương pháp đối chiếu so sánh, phương pháp kiểm tra chứng từ gốc, và nguyên tắc tuân thủ pháp luật trong kiểm tra thuế.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp cả định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp từ báo cáo tổng kết công tác thuế của Chi cục Thuế khu vực Lê Chân - Dương Kinh giai đoạn 2018-2022; tài liệu pháp luật liên quan; quan sát thực tiễn công tác kiểm tra thuế; dữ liệu từ hệ thống quản lý rủi ro thuế TPR.
  • Phương pháp phân tích: Phân tích - tổng hợp, thống kê mô tả, so sánh số liệu qua các năm, đối chiếu với các tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả kiểm tra thuế. Việc lựa chọn phương pháp phân tích dựa trên tính khả thi và phù hợp với đặc thù công tác kiểm tra thuế.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Toàn bộ hồ sơ kiểm tra thuế và doanh nghiệp được quản lý trong giai đoạn nghiên cứu, đảm bảo tính đại diện và toàn diện cho thực trạng công tác kiểm tra thuế tại Chi cục.
  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích dữ liệu từ năm 2018 đến năm 2022, đánh giá xu hướng và hiệu quả công tác kiểm tra thuế trong 5 năm liên tiếp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượng hồ sơ kiểm tra tại bàn: Số lượng hồ sơ kiểm tra tại trụ sở cơ quan thuế tăng đều qua các năm, năm 2019 tăng 2,9%, năm 2020 tăng 3,5%, năm 2021 tăng 6,1%, và năm 2022 tăng 6,4% so với năm trước đó. Tỷ lệ hồ sơ kiểm tra đạt khoảng 70% tổng số hồ sơ khai thuế, cho thấy sự chú trọng trong công tác kiểm tra hồ sơ khai thuế.

  2. Số thuế truy thu qua kiểm tra hồ sơ khai thuế tăng: Năm 2018 số thuế truy thu là 1.368 triệu đồng, năm 2019 tăng 96% lên 2.690 triệu đồng, năm 2020 tăng 21% lên 3.246 triệu đồng, năm 2021 giảm 25% còn 2.456 triệu đồng, và năm 2022 tăng 20% lên 2.956 triệu đồng. Điều này phản ánh hiệu quả trong việc phát hiện sai phạm qua kiểm tra hồ sơ.

  3. Tỷ lệ doanh nghiệp được kiểm tra tại trụ sở người nộp thuế duy trì ổn định: Tỷ lệ doanh nghiệp được kiểm tra so với tổng số doanh nghiệp đang hoạt động dao động quanh mức 17-19%, với số doanh nghiệp kiểm tra tăng từ 234 năm 2018 lên 355 năm 2022.

  4. Số thuế truy thu bình quân trên một cuộc kiểm tra tại trụ sở người nộp thuế có xu hướng tăng: Từ 72,86 triệu đồng năm 2018 lên 98,78 triệu đồng năm 2021, giảm nhẹ còn 90,28 triệu đồng năm 2022, cho thấy hiệu quả truy thu thuế qua kiểm tra trực tiếp tại doanh nghiệp được cải thiện.

Thảo luận kết quả

Các số liệu cho thấy Chi cục Thuế khu vực Lê Chân - Dương Kinh đã có sự tiến bộ trong công tác kiểm tra thuế, đặc biệt là việc tăng cường kiểm tra hồ sơ khai thuế và kiểm tra tại trụ sở người nộp thuế. Việc áp dụng hệ thống phân tích rủi ro giúp lựa chọn đối tượng kiểm tra chính xác hơn, góp phần nâng cao hiệu quả phát hiện sai phạm và truy thu thuế. Tuy nhiên, sự giảm sút số thuế truy thu năm 2021 có thể liên quan đến tác động của đại dịch Covid-19 và các chính sách gia hạn, giảm thuế hỗ trợ doanh nghiệp.

So với các nghiên cứu trong ngành thuế, kết quả này phù hợp với xu hướng hiện đại hóa quản lý thuế, nhấn mạnh vai trò của công nghệ thông tin và phân tích dữ liệu trong kiểm tra thuế. Việc chuyển đổi sang hóa đơn điện tử từ năm 2022 cũng góp phần giảm thiểu rủi ro gian lận, nâng cao tính minh bạch. Tuy nhiên, phương pháp kiểm tra vẫn còn mang tính truyền thống, chưa khai thác hết tiềm năng của công nghệ số và phân tích dữ liệu lớn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện xu hướng số lượng hồ sơ kiểm tra, số thuế truy thu qua các năm, tỷ lệ doanh nghiệp được kiểm tra và số thuế truy thu bình quân trên một cuộc kiểm tra, giúp minh họa rõ nét hiệu quả và những biến động trong công tác kiểm tra thuế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong phân tích và lập kế hoạch kiểm tra

    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ phát hiện sai phạm và nâng cao hiệu quả kiểm tra.
    • Thời gian: Triển khai trong 1-2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Chi cục Thuế phối hợp với phòng CNTT và Tổng cục Thuế.

  2. Tăng cường kiểm tra chống thất thu thuế qua giao dịch ngân hàng

    • Mục tiêu: Phát hiện kịp thời các giao dịch đáng ngờ, giảm thiểu gian lận thuế.
    • Thời gian: Thực hiện ngay và duy trì thường xuyên.
    • Chủ thể thực hiện: Đội kiểm tra thuế phối hợp với các ngân hàng và cơ quan chức năng.

  3. Nâng cao hiệu quả kiểm tra thuế đối với các lĩnh vực có rủi ro cao như xây dựng và chuyển nhượng vốn

    • Mục tiêu: Giảm thất thu thuế trong các lĩnh vực phức tạp.
    • Thời gian: Triển khai trong 3 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Đội kiểm tra thuế chuyên trách, phối hợp với các phòng ban liên quan.

  4. Tăng cường đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ kiểm tra thuế

    • Mục tiêu: Đảm bảo tính chính xác, khách quan và minh bạch trong công tác kiểm tra.
    • Thời gian: Đào tạo định kỳ hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Chi cục Thuế phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  5. Xây dựng cơ chế khuyến khích và chế độ đãi ngộ phù hợp cho cán bộ kiểm tra thuế

    • Mục tiêu: Tạo động lực làm việc, giảm thiểu tiêu cực và nâng cao hiệu quả công tác.
    • Thời gian: Đề xuất và thực hiện trong 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Cục Thuế thành phố Hải Phòng và các cơ quan quản lý nhà nước liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ công chức thuế và lãnh đạo các cơ quan thuế địa phương

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng, phương pháp và giải pháp nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra thuế.
    • Use case: Áp dụng các biện pháp cải tiến trong quản lý thuế tại đơn vị mình.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý kinh tế, Tài chính - Thuế

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và số liệu thực tiễn về kiểm tra thuế doanh nghiệp.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn hoặc bài báo khoa học liên quan.

  3. Doanh nghiệp và tổ chức kinh tế trên địa bàn Hải Phòng

    • Lợi ích: Hiểu rõ quy trình, nguyên tắc và yêu cầu trong công tác kiểm tra thuế, từ đó nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế.
    • Use case: Chuẩn bị hồ sơ, sổ sách kế toán minh bạch, tránh rủi ro vi phạm.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức liên quan đến chính sách thuế

    • Lợi ích: Cung cấp thông tin thực tiễn để hoàn thiện chính sách, pháp luật thuế và nâng cao hiệu quả quản lý thuế.
    • Use case: Xây dựng hoặc điều chỉnh chính sách thuế dựa trên thực trạng và đề xuất nghiên cứu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác kiểm tra thuế tại Chi cục Thuế khu vực Lê Chân - Dương Kinh được thực hiện như thế nào?
    Công tác kiểm tra thuế được thực hiện theo quy trình chuẩn, bao gồm kiểm tra hồ sơ khai thuế tại trụ sở cơ quan thuế và kiểm tra trực tiếp tại trụ sở người nộp thuế. Việc lựa chọn đối tượng kiểm tra dựa trên hệ thống phân tích rủi ro và kinh nghiệm cán bộ, nhằm phát hiện kịp thời các sai phạm.

  2. Tỷ lệ doanh nghiệp được kiểm tra trong giai đoạn 2018-2022 là bao nhiêu?
    Tỷ lệ doanh nghiệp được kiểm tra so với tổng số doanh nghiệp đang hoạt động dao động từ 17% đến 19%, với số lượng doanh nghiệp kiểm tra tăng từ 234 năm 2018 lên 355 năm 2022, thể hiện sự mở rộng phạm vi kiểm tra.

  3. Các phương pháp kiểm tra thuế chính được áp dụng là gì?
    Các phương pháp chính gồm: đối chiếu so sánh số liệu giữa hồ sơ khai thuế và chứng từ kế toán, kiểm tra chứng từ gốc theo trình tự thời gian hoặc theo loại nghiệp vụ, kiểm tra điển hình các nghiệp vụ có dấu hiệu nghi vấn, kết hợp với phương pháp thẩm tra và xác nhận từng phần.

  4. Những khó khăn nào ảnh hưởng đến hiệu quả công tác kiểm tra thuế?
    Khó khăn bao gồm phương pháp kiểm tra còn truyền thống, thiếu ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại, nguồn lực cán bộ hạn chế, sự phức tạp trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, và tác động của các yếu tố khách quan như chính sách pháp luật chưa hoàn thiện hoặc biến động kinh tế.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra thuế trong tương lai?
    Cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong phân tích dữ liệu, tăng cường đào tạo cán bộ kiểm tra, hoàn thiện quy trình kiểm tra, nâng cao chế độ đãi ngộ cho cán bộ, và tăng cường phối hợp với các cơ quan liên quan để phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm thuế.

Kết luận

  • Công tác kiểm tra thuế tại Chi cục Thuế khu vực Lê Chân - Dương Kinh đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong giai đoạn 2018-2022, góp phần tăng thu ngân sách nhà nước và nâng cao tính tuân thủ pháp luật thuế.
  • Việc áp dụng hệ thống phân tích rủi ro và chuyển đổi sang hóa đơn điện tử đã giúp nâng cao hiệu quả kiểm tra, giảm thiểu rủi ro gian lận thuế.
  • Tuy nhiên, phương pháp kiểm tra còn mang tính truyền thống, chưa khai thác tối đa công nghệ hiện đại và còn tồn tại một số hạn chế về nguồn lực và quy trình.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm bao gồm ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường kiểm tra giao dịch ngân hàng, nâng cao hiệu quả kiểm tra các lĩnh vực rủi ro cao, đào tạo cán bộ và cải thiện chế độ đãi ngộ.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-3 năm tới, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp.

Kêu gọi hành động: Các cơ quan thuế, nhà quản lý và doanh nghiệp cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các biện pháp hoàn thiện công tác kiểm tra thuế, góp phần xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và phát triển bền vững.