Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng, các doanh nghiệp thương mại tại thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định, đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển sản xuất và nâng cao đời sống nhân dân. Theo kết quả tổng điều tra kinh tế năm 2017, số lượng doanh nghiệp phát triển nhanh nhưng chủ yếu là doanh nghiệp nhỏ và vừa, trong đó hơn một nửa hoạt động trong lĩnh vực thương mại. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp vẫn chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của công tác lập dự toán ngân sách, dẫn đến việc sử dụng nguồn lực chưa hiệu quả, chất lượng quản lý kém và khó cạnh tranh trên thị trường.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định các nhân tố ảnh hưởng đến công tác lập dự toán ngân sách của các doanh nghiệp thương mại tại thành phố Quy Nhơn, đo lường mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các doanh nghiệp thương mại nhỏ và vừa tại thành phố Quy Nhơn, với thời gian khảo sát từ tháng 12/2019 đến tháng 6/2020.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý doanh nghiệp trong việc hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách, góp phần nâng cao hiệu quả quản trị tài chính và tăng cường năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường địa phương và khu vực.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng ba lý thuyết chính để phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến công tác lập dự toán ngân sách:

  • Lý thuyết phong cách lãnh đạo: Nhấn mạnh vai trò của nhà lãnh đạo trong việc tạo động lực, khuyến khích sự tham gia của nhân viên vào quá trình lập dự toán ngân sách, từ đó nâng cao tính khả thi và hiệu quả của dự toán. Phong cách lãnh đạo hòa đồng, cởi mở giúp tăng sự tin tưởng và cam kết của nhân viên.

  • Lý thuyết đại diện: Mô tả mối quan hệ giữa chủ sở hữu và người quản lý, trong đó sự tham gia của người lao động vào lập dự toán ngân sách giúp chia sẻ thông tin, nâng cao tính thực tế của mục tiêu ngân sách và tăng hiệu quả công việc thông qua sự cam kết của nhân viên.

  • Lý thuyết tâm lý: Giải thích tác động của sự tham gia lập ngân sách đến động lực làm việc, nhận thức và sự tự chịu trách nhiệm của cá nhân, từ đó giảm sự chống đối và tăng cam kết thực hiện các mục tiêu ngân sách.

Ngoài ra, nghiên cứu còn xem xét các khái niệm chuyên ngành như dự toán ngân sách, phân loại dự toán theo chức năng, thời gian và phương pháp lập, cũng như các mô hình lập dự toán ngân sách phổ biến (từ trên xuống, phản hồi, từ dưới lên).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu định tính và định lượng:

  • Nghiên cứu định tính sơ bộ: Thực hiện phỏng vấn trực tiếp 5 chuyên gia gồm giảng viên, giám đốc và kế toán trưởng các doanh nghiệp thương mại tại Quy Nhơn để xác định và bổ sung các nhân tố ảnh hưởng đến công tác lập dự toán ngân sách. Kết quả giúp hoàn thiện bảng câu hỏi khảo sát.

  • Nghiên cứu định lượng chính thức: Thu thập dữ liệu qua bảng câu hỏi khảo sát với mẫu khảo sát thuận tiện gồm các doanh nghiệp thương mại nhỏ và vừa tại Quy Nhơn. Cỡ mẫu cụ thể được lựa chọn dựa trên tiêu chí thuận tiện và ý kiến chuyên gia. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 20.0, sử dụng các kỹ thuật phân tích như kiểm tra độ tin cậy Cronbach’s alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), kiểm định KMO và Bartlett, phân tích hồi quy đa biến để đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố.

Quá trình nghiên cứu diễn ra từ tháng 12/2019 đến tháng 6/2020, đảm bảo tính khoa học và độ tin cậy của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của ứng dụng công nghệ thông tin: Kết quả phân tích hồi quy cho thấy ứng dụng công nghệ thông tin có tác động tích cực và mạnh mẽ đến công tác lập dự toán ngân sách với hệ số hồi quy đạt khoảng 0.35, mức ý nghĩa thống kê p < 0.01. Doanh nghiệp sử dụng phần mềm kế toán hiện đại và thiết bị kỹ thuật tiên tiến giúp tăng tốc độ xử lý thông tin, nâng cao độ chính xác và hiệu quả lập dự toán.

  2. Phong cách lãnh đạo: Phong cách lãnh đạo hòa đồng, cởi mở có ảnh hưởng tích cực đến sự tham gia của nhân viên trong lập dự toán, với hệ số hồi quy khoảng 0.28, p < 0.05. Lãnh đạo tạo môi trường làm việc thân thiện giúp tăng sự cam kết và tinh thần hợp tác của các bộ phận.

  3. Mức độ tham gia dự toán của người lao động: Mức độ tham gia của người lao động được xác định là nhân tố có ảnh hưởng lớn nhất với hệ số hồi quy khoảng 0.40, p < 0.01. Sự tham gia này giúp nâng cao tính thực tế của dự toán và tăng hiệu quả thực hiện kế hoạch.

  4. Quy mô doanh nghiệp: Quy mô doanh nghiệp cũng có ảnh hưởng tích cực đến công tác lập dự toán ngân sách, với hệ số hồi quy khoảng 0.22, p < 0.05. Doanh nghiệp lớn hơn thường có quy trình lập dự toán khoa học và chi tiết hơn.

  5. Cơ cấu sở hữu: Cơ cấu sở hữu có ảnh hưởng vừa phải với hệ số hồi quy khoảng 0.18, p < 0.05. Doanh nghiệp có sự phân tách rõ ràng giữa quyền sở hữu và quản lý thường có quy trình lập dự toán chính thức và hiệu quả hơn.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước, khẳng định vai trò quan trọng của công nghệ thông tin và sự tham gia của người lao động trong việc nâng cao hiệu quả lập dự toán ngân sách. Phong cách lãnh đạo tích cực tạo điều kiện thuận lợi cho sự phối hợp giữa các cấp quản lý, từ đó nâng cao chất lượng dự toán. Quy mô doanh nghiệp và cơ cấu sở hữu cũng là những yếu tố không thể bỏ qua, ảnh hưởng đến tính chính thức và mức độ phức tạp của quy trình lập dự toán.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng tương đối của từng nhân tố, hoặc bảng tóm tắt hệ số hồi quy và mức ý nghĩa để minh họa rõ ràng hơn. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả nghiên cứu tại Quy Nhơn cho thấy sự đồng thuận về các nhân tố ảnh hưởng, đồng thời nhấn mạnh đặc thù của doanh nghiệp thương mại địa phương trong việc áp dụng công nghệ và phát huy vai trò của người lao động.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin: Doanh nghiệp cần đầu tư trang thiết bị kỹ thuật hiện đại và phần mềm kế toán quản trị tiên tiến nhằm nâng cao hiệu quả thu thập, xử lý và báo cáo dữ liệu dự toán. Mục tiêu đạt 80% doanh nghiệp thương mại tại Quy Nhơn áp dụng công nghệ trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo doanh nghiệp phối hợp với phòng IT.

  2. Phát triển phong cách lãnh đạo tích cực: Đào tạo và nâng cao năng lực lãnh đạo cho các cấp quản lý, khuyến khích phong cách lãnh đạo hòa đồng, cởi mở để tăng sự tham gia của nhân viên trong quá trình lập dự toán. Mục tiêu tổ chức ít nhất 2 khóa đào tạo lãnh đạo mỗi năm. Chủ thể thực hiện: Phòng nhân sự và ban giám đốc.

  3. Khuyến khích sự tham gia của người lao động: Xây dựng cơ chế tham gia dự toán ngân sách từ cấp cơ sở, tạo điều kiện cho nhân viên đóng góp ý kiến và phản hồi trong quá trình lập dự toán. Mục tiêu tăng tỷ lệ tham gia của nhân viên lên 70% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý doanh nghiệp và các phòng ban liên quan.

  4. Hoàn thiện quy trình lập dự toán theo quy mô doanh nghiệp: Doanh nghiệp cần xây dựng quy trình lập dự toán phù hợp với quy mô, đảm bảo tính khoa học và khả thi. Mục tiêu hoàn thiện quy trình trong vòng 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý và phòng kế toán.

  5. Rà soát và điều chỉnh cơ cấu sở hữu: Đối với doanh nghiệp gia đình, cần phân tách rõ ràng quyền sở hữu và quyền quản lý để nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản trị dự toán ngân sách. Mục tiêu hoàn thiện cơ cấu sở hữu trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Chủ sở hữu và ban giám đốc.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo doanh nghiệp thương mại nhỏ và vừa: Giúp hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến công tác lập dự toán ngân sách, từ đó xây dựng chiến lược quản lý tài chính hiệu quả, nâng cao năng lực cạnh tranh.

  2. Phòng kế toán và tài chính doanh nghiệp: Cung cấp cơ sở khoa học để cải tiến quy trình lập dự toán ngân sách, áp dụng công nghệ thông tin và tăng cường sự tham gia của nhân viên.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, mô hình lý thuyết và thực tiễn lập dự toán ngân sách tại doanh nghiệp thương mại địa phương.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp: Giúp xây dựng chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong việc nâng cao năng lực quản lý tài chính, thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác lập dự toán ngân sách lại quan trọng đối với doanh nghiệp thương mại?
    Dự toán ngân sách giúp doanh nghiệp hoạch định tài chính, kiểm soát chi phí và phân bổ nguồn lực hiệu quả, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động và khả năng cạnh tranh trên thị trường.

  2. Những nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến công tác lập dự toán ngân sách?
    Mức độ tham gia của người lao động và ứng dụng công nghệ thông tin là hai nhân tố có ảnh hưởng mạnh mẽ nhất, giúp nâng cao tính chính xác và khả thi của dự toán.

  3. Làm thế nào để tăng sự tham gia của nhân viên trong quá trình lập dự toán?
    Doanh nghiệp cần xây dựng môi trường làm việc cởi mở, khuyến khích trao đổi thông tin, tổ chức các buổi họp thảo luận và đào tạo nâng cao nhận thức về vai trò của dự toán ngân sách.

  4. Quy mô doanh nghiệp ảnh hưởng như thế nào đến công tác lập dự toán?
    Doanh nghiệp lớn thường có quy trình lập dự toán chi tiết và chính thức hơn, trong khi doanh nghiệp nhỏ có thể áp dụng quy trình đơn giản hơn nhưng vẫn cần đảm bảo tính khoa học và khả thi.

  5. Cơ cấu sở hữu tác động ra sao đến việc lập dự toán ngân sách?
    Cơ cấu sở hữu rõ ràng, phân tách quyền sở hữu và quản lý giúp nâng cao tính minh bạch và hiệu quả trong quy trình lập dự toán, giảm thiểu rủi ro và xung đột lợi ích.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định được năm nhân tố chính ảnh hưởng đến công tác lập dự toán ngân sách tại các doanh nghiệp thương mại ở thành phố Quy Nhơn: ứng dụng công nghệ thông tin, phong cách lãnh đạo, mức độ tham gia của người lao động, quy mô doanh nghiệp và cơ cấu sở hữu.
  • Mức độ tham gia của người lao động và ứng dụng công nghệ thông tin là hai nhân tố có ảnh hưởng mạnh nhất, đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao hiệu quả lập dự toán.
  • Phong cách lãnh đạo tích cực và quy mô doanh nghiệp cũng góp phần quan trọng trong việc xây dựng dự toán ngân sách khả thi và chính xác.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để đề xuất các giải pháp nâng cao công tác lập dự toán ngân sách phù hợp với đặc thù doanh nghiệp thương mại tại địa phương.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả thực hiện và mở rộng nghiên cứu sang các lĩnh vực doanh nghiệp khác nhằm hoàn thiện hơn công tác quản lý tài chính doanh nghiệp.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính doanh nghiệp của bạn bằng cách áp dụng các giải pháp lập dự toán ngân sách khoa học và thực tiễn!