Các Hệ Thống Thanh Toán Điện Tử: Tổng Quan và Ứng Dụng

Công nghệ thanh toán bắt đầu với việc chuyển tiền bằng điện, ví dụ như dịch vụ của Western Union. Trong giai đoạn 1960-1970, công nghệ mạng phát triển tạo ra phương thức chuyển tiền điện tử (Electronic Funds Transfer). Các hệ thống này giảm thời gian giao dịch, ví dụ như chuyển lệnh chuyển tiền giữa các ngân hàng. Tuy nhiên, nó không làm thay đổi hệ thống thanh toán. Các cải tiến trong thanh toán trong hai thập kỷ đó đều nhằm mục đích giảm thiểu chi phí hoạt động của ngân hàng. Các sáng kiến trong thương mại điện tử hiện nay đều nhằm mục đích tạo ra một cách thức đơn giản trong giao dịch thanh toán và mang tính tức thời. Trong một giao dịch điện tử, các khâu kiểm tra hối đoái, tiến hành thủ tục thanh toán sẽ diễn ra ngay lập tức từ khi khách hàng gửi một lệnh yêu cầu chuyển tiền để thanh toán cho một giao dịch mua bán trên mạng.

Quy trình chung khi thanh toán điện tử bao gồm: khách hàng tìm kiếm hàng hóa/dịch vụ trên trang web của người bán, chọn lựa các hạng mục, điền thông tin thanh toán và địa chỉ liên hệ vào đơn đặt hàng. Doanh nghiệp nhận yêu cầu, xác nhận tóm tắt thông tin. Khách hàng kiểm tra, chọn phương thức thanh toán và gửi thông tin trả về cho doanh nghiệp. Doanh nghiệp nhận và lưu trữ thông tin, chuyển tiếp thông tin thanh toán đã mã hóa đến máy chủ của Trung tâm cung cấp dịch vụ xử lý thẻ. Trung tâm xử lý thẻ giải mã thông tin, xử lý giao dịch, chuyển tiếp thông tin đến ngân hàng của doanh nghiệp (Acquirer). Ngân hàng của doanh nghiệp gửi yêu cầu thanh toán đến ngân hàng của khách hàng (Issuer). Tổ chức tài chính này phản hồi là đồng ý hoặc từ chối thanh toán đến trung tâm xử lý thẻ. Cuối cùng, trung tâm xử lý thẻ chuyển tiếp thông tin phản hồi đến doanh nghiệp và thông báo cho khách hàng.

Dựa theo giá trị của giao dịch ta có 3 hệ thống thanh toán sau: Thanh toán nhỏ (micro payments) – giao dịch có giá trị nhỏ hơn hoặc xấp xỉ bằng 5 Dollar. Phương án phù hợp là dựa trên tiền điện tử, chi phí giao dịch cho các hệ thống này gần như bằng không. Thanh toán tiêu dùng (consumer payments)– giao dịch có giá trị nằm trong khoảng từ 5 đến 500 Dollar. Các thanh toán tiêu dùng thông thường được thực hiện bằng thẻ tín dụng. Thanh toán kinh doanh (business payments) – giao dịch có giá trị trên 500 Dollar. Ghi nợ trực tiếp hay dùng hoá đơn là các giải pháp phù hợp nhất.

Dựa theo thời điểm thanh toán ta có 3 hệ thống thanh toán sau: Trả trước (pre-paid) : Với hệ thống thanh toán trả trước ta phải trả tiền trước khi mua các sản phẩm hay dịch vụ. Các hệ thống trả trước cơ bản làm việc bằng cách lưu tiền điện tử - digital money vào trong ổ đĩa cứng hay thẻ thông minh (smart card). File lưu trữ tiền điện tử này được gọi là ví ảo (virtual wallet).

Các hiểm hoạ đối với an toàn thương mại điện tử bao gồm các hiểm họa với máy khách, các hiểm họa đối với kênh truyền thông và các hiểm họa đối với máy chủ (bao gồm cả hiểm họa đối với máy chủ Web). Để bảo vệ các kênh truyền thông cần phân loại mã hoá như mã hoá công khai hay sử dụng chữ ký điện tử. Quá trình ký điện tử và quá trình kiểm tra chữ ký điện tử đều đóng vai trò quan trọng trong bảo mật. Thương mại điện tử là một trong những bộ phận cấu thành thương mại điện tử. Theo Kalakota trong cuốn “E-commerce: A manager’s guide”, (Addison Wesley, 1997) một cách khái quát thì: Thanh toán điện tử là quá trình thanh toán tài chính giữa người mua và người bán.

Các giao dịch cần đảm bảo các tính chất như bảo mật, không thể phủ nhận, tức thời và không dấu vết.Cần ẩn danh người dùng và không dấu vết. Trong đó có ẩn danh người dùng và giao dịch không dấu vết. Để đảm bảo an toàn, hệ thống sử dụng Ngẫu nhiên hoá tổng chặt trong iKP và Ngẫu nhiên hoá tổng chặt trong SET . Đồng thời cần bảo mật dữ liệu giao dịch thanh toán bằng cách sử dụng Hàm giả ngẫu nhiên. Ngoài ra, cần đảm bảo Tính không thể phủ nhận các thông điệp giao dịch thanh toán và Tính tức thời của giao dịch thanh toán bằng cách sử dụng Nhãn thời gian.

Ví điện tử là một ứng dụng phần mềm trên thiết bị di động hoặc máy tính cho phép người dùng lưu trữ thông tin thẻ tín dụng, thẻ ghi nợ hoặc tài khoản ngân hàng và sử dụng để thực hiện thanh toán trực tuyến hoặc tại cửa hàng. Các giao dịch diễn ra một cách nhanh chóng và dễ dàng, loại bỏ sự cần thiết phải nhập thông tin thẻ mỗi khi thanh toán. Ví điện tử thường cung cấp các tính năng bảo mật như mã hóa và xác thực hai yếu tố để bảo vệ thông tin tài chính của người dùng.

Cổng thanh toán là một dịch vụ trung gian giúp doanh nghiệp chấp nhận thanh toán trực tuyến một cách an toàn. Khi khách hàng thực hiện thanh toán trên trang web của doanh nghiệp, cổng thanh toán sẽ mã hóa thông tin thẻ tín dụng và chuyển nó đến ngân hàng hoặc tổ chức xử lý thanh toán để xác nhận. Sau khi giao dịch được chấp nhận, cổng thanh toán sẽ chuyển tiền từ tài khoản của khách hàng vào tài khoản của doanh nghiệp. Cổng thanh toán cung cấp các tính năng bảo mật như phát hiện gian lận và tuân thủ các tiêu chuẩn bảo mật như PCI DSS.

Ngân hàng điện tử cho phép khách hàng truy cập và quản lý tài khoản ngân hàng của mình thông qua internet. Khách hàng có thể thực hiện các giao dịch như chuyển tiền, thanh toán hóa đơn, xem lịch sử giao dịch và kiểm tra số dư tài khoản. Ngân hàng điện tử cung cấp sự tiện lợi và linh hoạt cho khách hàng, cho phép họ thực hiện các giao dịch ngân hàng mọi lúc mọi nơi. Các ngân hàng điện tử thường sử dụng các biện pháp bảo mật như xác thực hai yếu tố và mã hóa để bảo vệ thông tin tài chính của khách hàng.

Thanh toán QR code là một phương thức thanh toán di động cho phép người dùng quét mã QR bằng điện thoại thông minh của họ để thực hiện thanh toán. Quét mã QR sẽ tự động chuyển người dùng đến một trang thanh toán, nơi họ có thể xác nhận giao dịch bằng thông tin thanh toán đã lưu của họ. Thanh toán QR code rất tiện lợi cho người dùng, vì nó loại bỏ sự cần thiết phải nhập thông tin thanh toán thủ công. Ngoài ra, nó dễ dàng tích hợp vào các ứng dụng di động, làm cho nó trở thành một lựa chọn phổ biến cho cả người bán và người mua.

NFC (Near Field Communication) là một công nghệ cho phép giao tiếp không dây tầm ngắn giữa các thiết bị. Trong thanh toán, NFC cho phép người dùng chạm vào thiết bị di động của họ vào một thiết bị đầu cuối thanh toán để thực hiện thanh toán. Các giao dịch diễn ra nhanh chóng và an toàn. NFC được sử dụng rộng rãi trong các ứng dụng như Apple Pay và Google Pay.

Blockchain là một công nghệ sổ cái phân tán cho phép giao dịch an toàn và minh bạch. Trong thanh toán, blockchain có thể được sử dụng để loại bỏ các trung gian như ngân hàng và các tổ chức xử lý thanh toán, dẫn đến giảm chi phí giao dịch và tăng tốc độ thanh toán. Tiền điện tử như Bitcoin sử dụng công nghệ blockchain và cho phép thanh toán ngang hàng mà không cần đến một cơ quan trung ương.

Các loại rủi ro phổ biến trong giao dịch trực tuyến gồm: gian lận thẻ tín dụng (sử dụng trái phép thông tin thẻ), phishing (lừa đảo để đánh cắp thông tin cá nhân), malware (phần mềm độc hại), và rủi ro từ các website giả mạo. Cần nâng cao cảnh giác và sử dụng các biện pháp bảo vệ như phần mềm diệt virus và không cung cấp thông tin cá nhân cho các nguồn không đáng tin cậy.

Để giảm thiểu rủi ro và tăng cường an ninh, cần sử dụng các công nghệ bảo mật tiên tiến như mã hóa (SSL/TLS), xác thực hai yếu tố (2FA), tokenization (thay thế thông tin nhạy cảm bằng mã token). Ngoài ra, cần tuân thủ các tiêu chuẩn bảo mật như PCI DSS và thường xuyên cập nhật phần mềm để vá các lỗ hổng bảo mật.