Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông mới, việc nâng cao năng lực quản lý chuyên môn cho hiệu trưởng trường tiểu học trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm đáp ứng sự phát triển của giáo dục tiểu học. Huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh, với 12 trường tiểu học và quy mô hơn 6.400 học sinh, đang trong quá trình đổi mới mạnh mẽ về chất lượng giáo dục. Theo số liệu từ Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện, tỷ lệ học sinh hoàn thành chương trình lớp học đạt 99,6% trong năm học 2019-2020, phản ánh sự nỗ lực trong công tác quản lý và giảng dạy. Tuy nhiên, năng lực quản lý chuyên môn của hiệu trưởng vẫn còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả thực hiện chương trình giáo dục mới.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn cho hiệu trưởng các trường tiểu học tại huyện Lương Tài, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông mới, qua đó nâng cao chất lượng đội ngũ quản lý và góp phần cải thiện chất lượng giáo dục toàn diện. Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng từ năm 2019 đến 2020, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các biện pháp tổ chức bồi dưỡng phù hợp với điều kiện thực tế địa phương. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc nâng cao năng lực quản lý chuyên môn, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới, đồng thời tạo nền tảng phát triển bền vững cho giáo dục tiểu học huyện Lương Tài.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục hiện đại và mô hình quản lý trường học SEM, trong đó nhấn mạnh vai trò lãnh đạo của hiệu trưởng trong việc xây dựng tầm nhìn, tổ chức và phát triển môi trường học tập tích cực. Lý thuyết năng lực quản lý chuyên môn được hiểu là tổng hợp các khả năng lãnh đạo, điều hành, tổ chức và kiểm tra nhằm đảm bảo thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ giáo dục. Các khái niệm chính bao gồm: năng lực quản lý chuyên môn, tổ chức bồi dưỡng, đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, và quản trị nhân sự trong trường tiểu học. Ngoài ra, nghiên cứu vận dụng các nguyên tắc bồi dưỡng dựa trên tiếp cận năng lực thực hiện, kết hợp lý luận với thực tiễn nhằm phát triển phẩm chất và kỹ năng quản lý cho hiệu trưởng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn. Về lý thuyết, phương pháp phân tích tổng hợp được áp dụng để hệ thống hóa các khái niệm, mô hình và kết quả nghiên cứu trước đây. Về thực tiễn, khảo sát điều tra bằng bảng hỏi (Anket) được tiến hành với cỡ mẫu 37 hiệu trưởng và phó hiệu trưởng các trường tiểu học huyện Lương Tài, cùng với phỏng vấn sâu cán bộ quản lý giáo dục và giáo viên. Phương pháp quan sát trực tiếp các hoạt động bồi dưỡng cũng được sử dụng để đánh giá thực trạng. Ngoài ra, ý kiến chuyên gia được thu thập nhằm đánh giá tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất. Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phương pháp thống kê mô tả, biểu đồ và bảng số liệu để phân tích các chỉ số về năng lực quản lý, mức độ tham gia bồi dưỡng và các yếu tố ảnh hưởng. Thời gian nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2019-2020, phù hợp với quá trình triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới tại địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng năng lực quản lý chuyên môn của hiệu trưởng: Khoảng 70% hiệu trưởng có trình độ từ cao đẳng đến thạc sĩ, tuy nhiên chỉ khoảng 40% được đào tạo bài bản về quản lý giáo dục. Năng lực quản lý chuyên môn còn hạn chế, đặc biệt trong kỹ năng tổ chức, kiểm tra và đánh giá kế hoạch giáo dục.

  2. Tình hình tổ chức bồi dưỡng năng lực: Chỉ khoảng 60% hiệu trưởng tham gia các khóa bồi dưỡng thường xuyên, trong đó hình thức bồi dưỡng chủ yếu là tập trung, ít đổi mới về phương pháp và nội dung. Việc tự bồi dưỡng còn hạn chế, chỉ khoảng 35% hiệu trưởng chủ động cập nhật kiến thức mới.

  3. Yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức bồi dưỡng: Các yếu tố khách quan như chủ trương của Đảng, Nhà nước và điều kiện kinh tế xã hội huyện Lương Tài tạo điều kiện thuận lợi. Tuy nhiên, các yếu tố chủ quan như năng lực báo cáo viên, nhận thức của hiệu trưởng và năng lực chủ thể tổ chức bồi dưỡng còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả bồi dưỡng.

  4. Đánh giá về tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất: Qua khảo nghiệm, trên 85% cán bộ quản lý và giáo viên đồng thuận với các biện pháp đổi mới nội dung, phương pháp và hình thức bồi dưỡng, cũng như việc thành lập đội ngũ cốt cán và nhóm hiệu trưởng giỏi để chia sẻ kinh nghiệm.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy năng lực quản lý chuyên môn của hiệu trưởng trường tiểu học huyện Lương Tài chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông mới. Nguyên nhân chủ yếu do thiếu các chương trình bồi dưỡng chuyên sâu, phương pháp bồi dưỡng còn truyền thống, chưa phát huy tính chủ động và sáng tạo của hiệu trưởng. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc tổ chức bồi dưỡng hiệu quả đòi hỏi sự đổi mới toàn diện về nội dung và phương pháp, đồng thời cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các chủ thể quản lý giáo dục.

Việc áp dụng mô hình quản lý SEM và lý thuyết năng lực quản lý chuyên môn giúp làm rõ vai trò then chốt của hiệu trưởng trong việc xây dựng văn hóa nhà trường và quản trị chất lượng giáo dục. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ tham gia bồi dưỡng, bảng so sánh năng lực trước và sau bồi dưỡng, giúp minh họa rõ ràng hiệu quả của các biện pháp đề xuất. Nghiên cứu cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tạo môi trường thuận lợi, điều kiện vật chất và chính sách hỗ trợ nhằm nâng cao hiệu quả bồi dưỡng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng khoa học, bài bản: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Lương Tài cần xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn cho hiệu trưởng theo năm học, đảm bảo cân đối nội dung, thời gian và hình thức phù hợp với yêu cầu đổi mới chương trình. Thời gian thực hiện: ngay từ năm học tiếp theo.

  2. Đổi mới nội dung và phương pháp bồi dưỡng: Áp dụng phương pháp đào tạo tương tác, học tập nhóm, mô phỏng tình huống thực tế, kết hợp lý thuyết với thực hành nhằm nâng cao kỹ năng quản lý chuyên môn. Chủ thể thực hiện: các trung tâm bồi dưỡng và chuyên gia giáo dục.

  3. Thành lập đội ngũ cốt cán và nhóm hiệu trưởng giỏi: Tạo diễn đàn trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ phương pháp quản lý chuyên môn, hỗ trợ hiệu trưởng mới và yếu kém. Thời gian triển khai: trong vòng 6 tháng tới, do Phòng GD&ĐT chủ trì.

  4. Tăng cường điều kiện vật chất và chính sách hỗ trợ: Đầu tư trang thiết bị, tài liệu bồi dưỡng, đồng thời xây dựng cơ chế khen thưởng, động viên hiệu trưởng tích cực tham gia bồi dưỡng và tự bồi dưỡng. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với Phòng GD&ĐT.

  5. Giám sát, đánh giá hiệu quả bồi dưỡng: Thiết lập hệ thống kiểm tra, đánh giá định kỳ kết quả bồi dưỡng, từ đó điều chỉnh nội dung và phương pháp phù hợp. Thời gian thực hiện: hàng năm, do Phòng GD&ĐT và các cơ quan chức năng phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện và sở: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn cho hiệu trưởng, nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục địa phương.

  2. Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng trường tiểu học: Giúp hiểu rõ yêu cầu năng lực quản lý chuyên môn trong bối cảnh đổi mới giáo dục, từ đó chủ động tham gia các hoạt động bồi dưỡng và tự bồi dưỡng.

  3. Giảng viên và chuyên gia đào tạo quản lý giáo dục: Cung cấp tài liệu tham khảo về nội dung, phương pháp và mô hình tổ chức bồi dưỡng hiệu quả, phục vụ công tác giảng dạy và nghiên cứu.

  4. Nhà hoạch định chính sách giáo dục: Hỗ trợ xây dựng các chương trình, chính sách phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục phù hợp với xu thế đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn cho hiệu trưởng?
    Bồi dưỡng giúp hiệu trưởng nâng cao kiến thức, kỹ năng quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện tại trường tiểu học.

  2. Phương pháp bồi dưỡng nào hiệu quả nhất hiện nay?
    Phương pháp tương tác, học tập nhóm, mô phỏng tình huống thực tế được đánh giá cao vì giúp người học phát triển kỹ năng thực tiễn và khả năng giải quyết vấn đề.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả bồi dưỡng?
    Năng lực của báo cáo viên và sự chủ động, nhận thức của hiệu trưởng về tầm quan trọng của bồi dưỡng là những yếu tố quyết định thành công của hoạt động này.

  4. Làm thế nào để duy trì hiệu quả sau bồi dưỡng?
    Hiệu trưởng cần tích cực tự bồi dưỡng, áp dụng kiến thức vào thực tiễn, đồng thời tham gia các nhóm trao đổi kinh nghiệm để không ngừng nâng cao năng lực.

  5. Các cơ quan chức năng cần làm gì để hỗ trợ hiệu trưởng?
    Cần xây dựng kế hoạch bồi dưỡng bài bản, đầu tư điều kiện vật chất, tổ chức giám sát đánh giá thường xuyên và tạo cơ chế khuyến khích hiệu trưởng tham gia tích cực.

Kết luận

  • Năng lực quản lý chuyên môn của hiệu trưởng trường tiểu học huyện Lương Tài còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông mới.
  • Việc tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý chuyên môn hiện nay chưa thực sự đổi mới về nội dung và phương pháp, ảnh hưởng đến hiệu quả bồi dưỡng.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan đều tác động mạnh mẽ đến chất lượng hoạt động bồi dưỡng, đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa các chủ thể quản lý giáo dục.
  • Đề xuất các biện pháp đổi mới kế hoạch, nội dung, phương pháp bồi dưỡng, thành lập đội ngũ cốt cán và tăng cường điều kiện vật chất nhằm nâng cao hiệu quả bồi dưỡng.
  • Khuyến nghị các cơ quan chức năng huyện Lương Tài triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời xây dựng hệ thống giám sát, đánh giá để đảm bảo chất lượng bồi dưỡng và phát triển bền vững đội ngũ hiệu trưởng.

Hành động tiếp theo: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Lương Tài cần khẩn trương xây dựng kế hoạch bồi dưỡng chi tiết cho năm học tới, đồng thời tổ chức tập huấn cho đội ngũ báo cáo viên và thành lập nhóm hiệu trưởng giỏi để triển khai các hoạt động hỗ trợ hiệu quả. Các hiệu trưởng cần chủ động tham gia và phát huy vai trò tự bồi dưỡng nhằm nâng cao năng lực quản lý chuyên môn, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới.