Phân Tích và Đề Xuất Biện Pháp Hoàn Thiện Hoạt Động Giám Sát của Ủy Ban Chứng Khoán Nhà Nước Đối Với Công Ty Đại Chúng Tại Việt Nam

Dưới góc độ pháp lý, công ty đại chúng là công ty cổ phần thuộc một trong ba loại hình: công ty đã thực hiện chào bán cổ phiếu ra công chúng, công ty có cổ phiếu được niêm yết tại Sở giao dịch chứng khoán (SGDCK) hoặc Trung tâm giao dịch chứng khoán, hoặc công ty có cổ phiếu được ít nhất một trăm nhà đầu tư sở hữu (không kể nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp) và có vốn điều lệ đã góp từ mười tỷ đồng Việt Nam trở lên. Đặc điểm của công ty đại chúng bao gồm tính trách nhiệm hữu hạn, khả năng chuyển nhượng vốn góp, tư cách pháp nhân độc lập, và quản lý tập trung. Theo Luật Doanh nghiệp năm 2005, vốn điều lệ chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần, cổ đông có thể là tổ chức hoặc cá nhân, và số lượng cổ đông tối thiểu là ba.

Công ty đại chúng đóng vai trò quan trọng trên TTCK. Sự ra đời của TTCK là nhu cầu khách quan của nền kinh tế thị trường khi phát triển đến một giai đoạn nhất định, đồng thời, sự ra đời của TTCK còn biểu hiện xu hướng quốc tế hóa trong hoạt động kinh tế cũng như sự hội nhập tất yếu của thị trường tài chính trong phạm vi khu vực cũng như toàn cầu. CTĐC vừa là người cung cấp chứng khoán cho thị trường, vừa là nhà đầu tư. Là chủ thể phát hành, CTĐC tạo ra cổ phiếu và trái phiếu. CTĐC huy động vốn cho sản xuất kinh doanh bên cạnh nguồn vốn vay từ ngân hàng.

Chất lượng hàng hóa phát hành, niêm yết hiện còn trong giai đoạn phát triển theo chiều rộng. Khi thị trường hoạt động có khó khăn đã bộc lộ những hạn chế nhất định. Vấn đề quản trị công ty, công bố thông tin, quản trị rủi ro không ngừng được hoàn thiện nhưng mức độ tuân thủ vẫn còn hạn chế. Chất lượng báo cáo tài chính kiểm toán còn chưa cao.

Vi phạm về công bố thông tin và những vi phạm về gian lận trong báo cáo, hồ sơ vẫn còn tồn tại. Trong thời gian qua, UBCKNN đã thực hiện giám sát các công ty đại chúng nhưng công tác này còn mang nặng tính thủ công, chủ yếu thực hiện giám sát tuân thủ và việc đánh giá chỉ dừng lại ở các chỉ tiêu mang tính định lượng.

Trong thời gian qua, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã thực hiện giám sát các công ty đại chúng nhưng công tác này còn mang nặng tính thủ công, chủ yếu thực hiện giám sát tuân thủ và việc đánh giá chỉ dừng lại ở các chỉ tiêu mang tính định lượng. Việc đánh giá này chưa có tính thống nhất và chủ yếu dựa trên cơ sở báo cáo tài chính của các công ty đại chúng.

Cần thay đổi phương pháp giám sát. Chuyển từ giám sát tuân thủ sang giám sát dựa trên rủi ro. Áp dụng các mô hình đánh giá rủi ro phù hợp với đặc thù của từng công ty và ngành nghề. Sử dụng công nghệ thông tin để hỗ trợ giám sát.

Cẩm nang hướng dẫn cần chi tiết, dễ hiểu, bao gồm các quy trình, biểu mẫu, và hướng dẫn thực hiện. Cẩm nang cần được cập nhật thường xuyên để phù hợp với các thay đổi của pháp luật và thị trường. Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn để phổ biến cẩm nang đến các đối tượng liên quan.

Đội ngũ chuyên viên cần được trang bị kiến thức chuyên sâu về tài chính, kế toán, luật chứng khoán, và quản trị doanh nghiệp. Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nâng cao nghiệp vụ. Tạo điều kiện cho chuyên viên tham gia các hội thảo, diễn đàn chuyên ngành để cập nhật kiến thức và kinh nghiệm.

Phần mềm giám sát cần có khả năng thu thập dữ liệu tự động từ nhiều nguồn khác nhau như báo cáo tài chính, báo cáo quản trị, thông tin từ UBCKNN và SGDCK. Phần mềm cần tích hợp các công cụ phân tích dữ liệu tiên tiến để phát hiện các dấu hiệu bất thường và rủi ro tiềm ẩn. Cần có cơ chế bảo mật dữ liệu và phân quyền truy cập để đảm bảo an toàn thông tin.

Tự động hóa quy trình giám sát giúp giảm thiểu thời gian và công sức của chuyên viên, đồng thời tăng cường tính chính xác và khách quan. Tự động hóa quy trình báo cáo giúp cung cấp thông tin kịp thời và đầy đủ cho các nhà quản lý. Sử dụng các công cụ trực quan hóa dữ liệu để trình bày thông tin một cách dễ hiểu và sinh động.

AI và Machine Learning có thể được sử dụng để phân tích dữ liệu lớn, phát hiện các mẫu bất thường, và dự đoán rủi ro. Ứng dụng AI và Machine Learning giúp nâng cao khả năng phát hiện gian lận và phòng ngừa rủi ro trong hoạt động của công ty đại chúng. Cần có đội ngũ chuyên gia am hiểu về AI và Machine Learning để triển khai và vận hành hệ thống.

Rà soát Luật Chứng khoán và các văn bản hướng dẫn thi hành để phát hiện các điểm bất cập và chồng chéo. Sửa đổi, bổ sung các quy định về công bố thông tin, quản trị công ty, giao dịch nội bộ, và thao túng thị trường. Xây dựng các quy định về giám sát rủi ro và phòng ngừa rủi ro hệ thống.

Tăng mức phạt tiền đối với các hành vi vi phạm. Áp dụng các hình thức xử phạt bổ sung như đình chỉ hoạt động, thu hồi giấy phép, và cấm hành nghề. Công khai thông tin về các hành vi vi phạm để tăng cường tính răn đe. Phối hợp với các cơ quan chức năng để xử lý hình sự đối với các hành vi vi phạm nghiêm trọng.

Công bố các văn bản pháp luật trên các phương tiện thông tin đại chúng để mọi người dân dễ dàng tiếp cận. Tổ chức các hội thảo, tập huấn để phổ biến pháp luật cho các đối tượng liên quan. Xây dựng hệ thống thông tin pháp luật trực tuyến để tra cứu và tìm hiểu thông tin một cách nhanh chóng và thuận tiện.

Xác định rõ vai trò và trách nhiệm của từng bộ phận trong công tác giám sát. Xây dựng quy trình phối hợp giữa các bộ phận trong việc thu thập, xử lý, và phân tích thông tin. Tổ chức các cuộc họp định kỳ để trao đổi thông tin và kinh nghiệm.

Xây dựng hệ thống thông tin chung để chia sẻ dữ liệu và thông tin giữa các bộ phận. Tổ chức các buổi đào tạo, tập huấn để chia sẻ kinh nghiệm và nâng cao nghiệp vụ. Khuyến khích các bộ phận hợp tác nghiên cứu và phát triển các phương pháp giám sát mới.

Tăng cường nguồn lực cho công tác thanh tra và cưỡng chế. Phối hợp với các cơ quan chức năng như công an, viện kiểm sát, và tòa án để xử lý các hành vi vi phạm pháp luật. Xây dựng quy trình cưỡng chế hiệu quả và minh bạch.