Luận văn thạc sĩ: Bảo vệ quyền con người qua đồng phạm trong Bộ luật Hình sự 2015 tại Đắk Lắk (2018-2022)

Đồng phạm trong pháp luật hình sự Việt Nam được định nghĩa là trường hợp có hai người trở lên cố ý cùng thực hiện một tội phạm. Khái niệm này đã được quy định từ lâu, lần đầu tiên xuất hiện trong Bộ luật Hình sự năm 1985. Đến Bộ luật Hình sự năm 2015, định nghĩa này được kế thừa và làm rõ hơn. Đồng phạm không chỉ yêu cầu sự tham gia của nhiều người mà còn phải có sự phối hợp trong hành động. Mỗi người đồng phạm phải có ít nhất một hành vi tham gia vào việc thực hiện tội phạm, có thể là hành vi thực hành, tổ chức, giúp sức hoặc xúi giục. Hơn nữa, giữa hành vi phạm tội của mỗi người và hậu quả chung phải có mối quan hệ nhân quả. Điều này có nghĩa là hành vi của các đồng phạm phải là nguyên nhân dẫn đến hậu quả phạm tội chung. Về mặt chủ quan, đồng phạm yêu cầu sự cùng cố ý của các bên tham gia, tức là mỗi người đều nhận thức được tính chất nguy hiểm của hành vi và mong muốn thực hiện hành vi phạm tội chung. Định nghĩa và các hình thức đồng phạm không chỉ có ý nghĩa lý luận mà còn có tác động lớn đến thực tiễn xét xử, ảnh hưởng trực tiếp đến việc bảo vệ quyền con người trong quá trình xử lý các vụ án hình sự.

Việc bảo vệ quyền con người thông qua chế định đồng phạm là một vấn đề quan trọng trong pháp luật hình sự Việt Nam. Chế định đồng phạm không chỉ giúp xác định rõ trách nhiệm hình sự của từng cá nhân trong một vụ án mà còn đảm bảo quyền lợi của những người bị hại. Theo đó, việc phân định rõ vai trò của từng đồng phạm là cần thiết để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của họ. Các quy định về đồng phạm trong Bộ luật Hình sự năm 2015 đã được xây dựng dựa trên các tiêu chuẩn quốc tế về nhân quyền, thể hiện sự tiến bộ trong tư duy pháp lý của Việt Nam. Chế định này không chỉ giúp nâng cao tính công bằng trong xử lý tội phạm mà còn góp phần bảo vệ quyền con người bằng cách đảm bảo rằng mọi hành vi phạm tội đều được xử lý một cách công bằng và minh bạch. Việc áp dụng chế định đồng phạm một cách chính xác sẽ giúp giảm thiểu tình trạng xâm phạm quyền con người trong quá trình tố tụng hình sự, từ đó tạo ra một môi trường pháp lý an toàn và công bằng cho tất cả công dân.

Thực tiễn xét xử tại tỉnh Đắk Lắk trong giai đoạn 2018-2022 cho thấy việc áp dụng chế định đồng phạm đã có những bước tiến đáng kể trong việc bảo vệ quyền con người. Nhiều vụ án đồng phạm đã được xử lý một cách công bằng, với sự phân định rõ ràng vai trò của từng đồng phạm. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số vấn đề, như việc xác định vai trò và mức độ tham gia của từng người trong vụ án còn gặp khó khăn. Điều này đôi khi dẫn đến việc áp dụng pháp luật không đồng nhất, ảnh hưởng đến quyền lợi của các bị cáo và nạn nhân. Ngoài ra, một số thẩm phán và cơ quan tố tụng vẫn còn thiếu kinh nghiệm trong việc áp dụng các quy định về đồng phạm, dẫn đến những quyết định chưa thực sự công bằng. Việc nghiên cứu và phân tích thực tiễn này là cần thiết để đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện hơn nữa việc bảo vệ quyền con người thông qua chế định đồng phạm.

Để nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền con người thông qua chế định đồng phạm, cần thiết phải có những kiến nghị cụ thể nhằm hoàn thiện Bộ luật Hình sự Việt Nam. Đầu tiên, cần làm rõ hơn các quy định liên quan đến việc xác định vai trò của từng đồng phạm trong vụ án, từ đó đảm bảo tính công bằng trong xử lý. Thứ hai, cần tăng cường đào tạo cho các thẩm phán và cán bộ tư pháp về các quy định liên quan đến đồng phạm, giúp họ có đủ kiến thức và kỹ năng để áp dụng pháp luật một cách chính xác. Thứ ba, cần có các cơ chế giám sát và đánh giá việc áp dụng chế định đồng phạm tại các tòa án, nhằm phát hiện kịp thời các sai sót và điều chỉnh phù hợp. Cuối cùng, việc tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực tư pháp hình sự cũng sẽ giúp Việt Nam học hỏi được nhiều kinh nghiệm quý báu từ các quốc gia khác, từ đó cải thiện hệ thống pháp luật của mình. Những kiến nghị này sẽ góp phần không nhỏ vào việc bảo vệ quyền con người trong bối cảnh hiện nay.