Luận Văn: Bảo Tồn và Phát Huy Nghi Lễ Cộng Đồng của Người Xơ Đăng Tơđrá ở Huyện Kon Rẫy, Tỉnh Kon Tum

• Trường học: Đại học Văn hóa
• Đề tài: Bảo Tồn Và Phát Huy Nghi Lễ Cộng Đồng Người Xơ Đăng Tơđrá Tại Kon Rẫy, Kon Tum
• Loại tài liệu: luận văn
• Địa điểm: Kon Tum

• MỞ ĐẦU
• Lí do chọn đề tài
• Mục đích nghiên cứu
• Tổng quan tình hình nghiên cứu
• Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• Phương pháp nghiên cứu
• Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
• Cấu trúc của luận văn
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ NGHI LỄ
• 1.1. CỘNG ĐỒNG VÀ TỔNG QUAN VỀ NGƯỜI XƠ ĐĂNG
• 1.1.1. Một số quan điểm tiếp cận nghiên cứu nghi lễ cộng đồng
• 1.1.1.1. Quan điểm bảo tồn nguyên trạng
• 1.1.1.2. Quan điểm bảo tồn trên cơ sở kế thừa
• 1.1.1.3. Quan điểm bảo tồn phát triển
• 1.1.2. Mối quan hệ giữa nghi lễ cộng đồng với môi trường tự nhiên, xã hội
• 1.1.3. Tổng quan về nhóm người Xơ Đăng Tơđrá
• 1.1.3.1. Sơ lược về làng Konvivang và làng Konlung
• 1.1.3.2. Tộc danh và lịch sử tộc người
• 2. CHƯƠNG 2: NGHI LỄ CỘNG ĐỒNG, CHỨC NĂNG VÀ THỰC TRẠNG
• 2.1. NGHI LỄ CỘNG ĐỒNG CỦA NGƯỜI XƠ ĐĂNG NHÓM TƠĐRÁ
• 2.1.1. Nghi lễ cộng đồng của người Xơ Đăng nhóm Tơđrá
• 2.1.1.1. Nghi lễ nông nghiệp (klang ma)
• 2.1.1.2. Nghi lễ vòng đời người
• 2.1.1.3. Nghi lễ cộng đồng làng
• 2.1.2. Chức năng nghi lễ cộng đồng của nhóm người Xơ Đăng Tơđrá
• 2.1.2.1. Chức năng thỏa mãn nhu cầu tâm linh và tăng cường tính cố kết cộng đồng
• 2.1.2.2. Chức năng giáo dục và trao truyền văn hóa
• 2.1.2.3. Chức năng thúc đẩy kinh tế, văn hóa xã hội
• 2.1.3. Thực trạng nghi lễ cộng đồng của nhóm người Tơđrá
• 2.1.3.1. Biến đổi về thời gian và số lượng nghi lễ
• 2.1.3.2. Biến đổi về chủ thể tổ chức, lễ phẩm và hình thức tổ chức
• 2.1.3.3. Biến đổi về mục đích tổ chức
• 3. CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY
• 3.1. NGHI LỄ CỘNG ĐỒNG CỦA NHÓM NGƯỜI XƠ ĐĂNG TƠĐRÁ
• 3.1.1. Những yếu tố tác động đến nghi lễ cộng đồng của nhóm người Tơđrá
• 3.1.1.1. Tác động từ chính sách của Đảng – Nhà nước
• 3.1.1.2. Tác động từ kinh tế thị trường
• 3.1.1.3. Tác động từ giao thoa tiếp biến văn hóa
• 3.1.1.4. Tác động từ công nghiệp hóa – hiện đại hóa
• 3.1.1.5. Hội nhập tiếp thu các yếu tố văn hóa mới
• 3.1.2. Giải pháp bảo tồn và phát huy nghi lễ cộng đồng của nhóm người Tơđrá
• 3.1.2.1. Tuyên truyền giáo dục nhằm nâng cao nhận thức của người dân đối với các nghi lễ cộng đồng
• 3.1.2.2. Đầu tư về cơ sở hạ tầng nâng cao nguồn nhân lực
• 3.1.2.3. Nghiên cứu, quản lý và phục dựng lại các lễ hội
• 3.1.2.4. Tuyên truyền quảng bá và kết hợp với phát triển du lịch
• 3.1.2.5. Thanh tra, kiểm tra, xử lí các trường hợp vi phạm
• 3.1.2.5.1. Đối với Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch
• 3.1.2.5.2. Đối với Ủy ban Nhân dân tỉnh
• 3.1.2.5.3. Đối với Sở, và các Phòng, Ban Văn hóa của tỉnh

I. Bảo tồn văn hóa và nghi lễ cộng đồng người Xơ Đăng Tơđrá

Bảo tồn văn hóa là một trong những vấn đề cấp thiết đối với cộng đồng người Xơ Đăng Tơđrá tại Kon Rẫy, Kon Tum. Các nghi lễ cộng đồng của họ không chỉ là biểu hiện của văn hóa dân tộc mà còn là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại. Những nghi lễ này bao gồm nghi lễ nông nghiệp, nghi lễ vòng đời người, và nghi lễ cộng đồng làng, tất cả đều mang ý nghĩa sâu sắc trong đời sống tâm linh và xã hội của họ. Việc bảo tồn các nghi lễ này không chỉ giúp duy trì truyền thống dân tộc mà còn góp phần phát triển kinh tế, văn hóa, và xã hội địa phương.

1.1. Ý nghĩa của nghi lễ cộng đồng

Các nghi lễ cộng đồng của người Xơ Đăng Tơđrá không chỉ là nghi thức tôn giáo mà còn là phương tiện giáo dục và trao truyền văn hóa bản địa. Chúng giúp tăng cường sự đoàn kết và cố kết cộng đồng, đồng thời thúc đẩy sự phát triển kinh tế và xã hội. Những nghi lễ này còn là cách để người dân thể hiện lòng biết ơn đối với thần linh và tổ tiên, qua đó duy trì các giá trị văn hóa tâm linh truyền thống.

1.2. Thực trạng bảo tồn nghi lễ

Hiện nay, các nghi lễ cộng đồng của người Xơ Đăng Tơđrá đang đối mặt với nhiều thách thức do sự biến đổi của xã hội và sự giao thoa văn hóa. Số lượng và thời gian tổ chức các nghi lễ đã giảm sút, cùng với sự thay đổi trong hình thức và mục đích tổ chức. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc bảo tồn di sản và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của cộng đồng này.

II. Giải pháp bảo tồn và phát huy nghi lễ cộng đồng

Để bảo tồn và phát huy các nghi lễ cộng đồng của người Xơ Đăng Tơđrá, cần có sự kết hợp giữa các giải pháp từ chính sách của Nhà nước và sự tham gia tích cực của cộng đồng địa phương. Các giải pháp bao gồm việc tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức, đầu tư cơ sở hạ tầng, và kết hợp phát triển du lịch văn hóa. Đồng thời, cần có sự nghiên cứu và quản lý chặt chẽ để đảm bảo các nghi lễ được tổ chức một cách nguyên bản và có ý nghĩa.

2.1. Tuyên truyền và giáo dục

Việc tuyên truyền và giáo dục nhằm nâng cao nhận thức của người dân về giá trị của các nghi lễ cộng đồng là yếu tố quan trọng. Cần tổ chức các chương trình giáo dục tại địa phương để giúp thế hệ trẻ hiểu và trân trọng các giá trị văn hóa dân tộc của mình. Đồng thời, cần phổ biến rộng rãi các nghi lễ này thông qua các phương tiện truyền thông đại chúng.

2.2. Kết hợp phát triển du lịch

Phát triển du lịch văn hóa là một trong những giải pháp hiệu quả để bảo tồn và phát huy các nghi lễ cộng đồng. Bằng cách kết hợp các nghi lễ truyền thống vào các chương trình du lịch, không chỉ giúp quảng bá văn hóa địa phương mà còn tạo nguồn thu nhập cho cộng đồng. Tuy nhiên, cần đảm bảo rằng việc tổ chức các nghi lễ không bị thương mại hóa quá mức, làm mất đi giá trị nguyên bản của chúng.

III. Vai trò của cộng đồng và chính quyền địa phương

Cộng đồng và chính quyền địa phương đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy các nghi lễ cộng đồng của người Xơ Đăng Tơđrá. Sự tham gia tích cực của cộng đồng trong việc tổ chức và duy trì các nghi lễ là yếu tố then chốt. Đồng thời, chính quyền địa phương cần có các chính sách hỗ trợ và đầu tư để bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển kinh tế và xã hội địa phương.

3.1. Sự tham gia của cộng đồng

Cộng đồng người Xơ Đăng Tơđrá cần được khuyến khích tham gia tích cực vào việc tổ chức và duy trì các nghi lễ cộng đồng. Điều này không chỉ giúp bảo tồn các giá trị văn hóa mà còn tăng cường sự đoàn kết và cố kết trong cộng đồng. Cần có các chương trình hỗ trợ để giúp người dân hiểu và trân trọng các giá trị văn hóa của mình.

3.2. Chính sách hỗ trợ từ chính quyền

Chính quyền địa phương cần có các chính sách hỗ trợ cụ thể để bảo tồn di sản văn hóa của người Xơ Đăng Tơđrá. Điều này bao gồm việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng, hỗ trợ tài chính cho các hoạt động văn hóa, và tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển du lịch văn hóa. Đồng thời, cần có các biện pháp kiểm tra và xử lý các trường hợp vi phạm trong việc bảo tồn văn hóa.

Tổng quan nghiên cứu

Tây Nguyên, vùng đất với điều kiện khí hậu khắc nghiệt chỉ có hai mùa mưa và khô, là nơi sinh sống của nhiều dân tộc thiểu số với nền văn hóa phong phú và đặc sắc. Trong đó, người Xơ Đăng nhóm Tơđrá tại Kon Tum giữ vai trò quan trọng với các nghi lễ cộng đồng mang đậm giá trị văn hóa truyền thống. Theo số liệu của UBND xã Đăk Tơ Lung năm 2014, dân số xã là 2.214 nhân khẩu, trong đó người Xơ Đăng nhóm Tơđrá chiếm tới 98%. Nghi lễ cộng đồng của nhóm này bao gồm nghi lễ nông nghiệp, nghi lễ vòng đời người và nghi lễ cộng đồng làng, đóng vai trò thiết yếu trong đời sống tâm linh, văn hóa và xã hội.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm nhận diện các giá trị nghi lễ cộng đồng, đánh giá thực trạng và làm rõ các yếu tố tác động xã hội đến nghi lễ của người Xơ Đăng nhóm Tơđrá tại làng Kon Vivang và Kon Lung, xã Đăk Tơ Lung, huyện Kon Rẫy, tỉnh Kon Tum từ năm 2000 đến nay. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa phi vật thể, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam đậm đà bản sắc dân tộc. Qua đó, đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm duy trì và phát triển các nghi lễ truyền thống trong bối cảnh hiện đại hóa và hội nhập.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết dân tộc học và nhân học, kết hợp với chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác-Lênin, cùng tư tưởng Hồ Chí Minh. Các khái niệm chính bao gồm:

• Nghi lễ cộng đồng: Hệ thống các nghi thức mang tính tín ngưỡng, văn hóa, được cộng đồng duy trì nhằm thỏa mãn nhu cầu tâm linh và củng cố sự gắn kết xã hội.
• Di sản văn hóa phi vật thể: Theo Luật Di sản Việt Nam 2001, là sản phẩm tinh thần gắn với cộng đồng, có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
• Bảo tồn và phát huy: Bảo tồn là giữ gìn các giá trị nguyên gốc, phát huy là làm cho các giá trị đó tiếp tục phát triển, thích ứng với xã hội hiện đại.
• Cộng đồng tính và cộng đồng thể: Phân loại cộng đồng dựa trên đặc điểm xã hội và tính chất liên kết, giúp hiểu rõ vai trò của nghi lễ trong các nhóm xã hội truyền thống.

Quan điểm bảo tồn phát triển được áp dụng nhằm đảm bảo nghi lễ cộng đồng không chỉ được giữ gìn mà còn thích nghi và phát triển trong bối cảnh kinh tế - xã hội hiện đại.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính chủ đạo, kết hợp điền dã dân tộc học và phỏng vấn sâu. Cỡ mẫu gồm các già làng, người cao tuổi, cán bộ văn hóa và người dân tại làng Kon Vivang và Kon Lung. Phương pháp chọn mẫu theo phương pháp phi xác suất, tập trung vào những người có kiến thức và kinh nghiệm về nghi lễ cộng đồng.

Nguồn dữ liệu bao gồm:

• Dữ liệu sơ cấp thu thập qua quan sát trực tiếp các nghi lễ, phỏng vấn sâu và tham gia lễ hội.
• Dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo của Ban Dân tộc, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Kon Tum, các tài liệu nghiên cứu trước đây.

Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm 2000 đến nay, nhằm phản ánh thực trạng và biến đổi của nghi lễ cộng đồng trong bối cảnh hiện đại hóa và hội nhập văn hóa. Phân tích dữ liệu dựa trên phương pháp so sánh, tổng hợp và diễn giải nhằm làm rõ các yếu tố tác động và đề xuất giải pháp bảo tồn phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đa dạng và phong phú của nghi lễ nông nghiệp
   Nghi lễ nông nghiệp của người Xơ Đăng nhóm Tơđrá gồm các nghi lễ cúng đất, cúng đốt rẫy, cúng trỉa hạt, cầu mưa, cúng lúa mới. Ví dụ, lễ cúng đất được tổ chức theo từng hộ gia đình với lễ vật gồm rượu cần, gà hoặc heo nhỏ và dao phát rẫy. Tỉ lệ tổ chức nghi lễ cúng đất theo hộ gia đình chiếm khoảng 85%, giảm so với trước đây tổ chức toàn làng.

2. Hệ thống nghi lễ vòng đời người được duy trì nhưng có biến đổi
   Các nghi lễ từ mang thai, sinh con, thổi hơi tai, đặt tên đến trưởng thành vẫn được thực hiện. Tuy nhiên, một số nghi lễ như thổi hơi tai hiện chỉ còn tổ chức trong khoảng 30% các gia đình do ảnh hưởng của văn hóa hiện đại và tôn giáo mới. Lễ đặt tên vẫn giữ vai trò quan trọng, thường diễn ra trong vòng một năm sau sinh.

3. Nghi lễ cộng đồng làng có sự thay đổi về quy mô và hình thức tổ chức
   Lễ hội lớn như lễ đâm trâu được tổ chức không thường xuyên mà khoảng 5-7 năm mới tổ chức một lần, nhằm giảm chi phí và phù hợp với điều kiện kinh tế. Các hình thức vui chơi truyền thống như cồng chiêng, múa xoang giảm tần suất, thay thế bằng các hình thức giải trí hiện đại.

4. Ảnh hưởng của các yếu tố xã hội đến nghi lễ
   Theo báo cáo của UBND xã Đăk Tơ Lung năm 2014, sự phát triển kinh tế thị trường, chính sách di dân, giao thoa văn hóa và hiện đại hóa đã làm thay đổi nghi lễ cộng đồng. Khoảng 70% người dân cho biết họ giảm bớt thời gian và quy mô tổ chức nghi lễ để phù hợp với cuộc sống hiện đại.

Thảo luận kết quả

Sự đa dạng và phong phú của nghi lễ nông nghiệp phản ánh mối quan hệ mật thiết giữa cộng đồng với thiên nhiên và tín ngưỡng đa thần. Việc tổ chức nghi lễ theo hộ gia đình thay vì toàn làng cho thấy sự thích nghi với điều kiện kinh tế và xã hội hiện nay, đồng thời giảm thiểu lãng phí tài nguyên.

Hệ thống nghi lễ vòng đời người dù còn duy trì nhưng có sự biến đổi rõ rệt do ảnh hưởng của tôn giáo mới và văn hóa hiện đại, tương tự như các nghiên cứu về các dân tộc thiểu số khác ở Tây Nguyên. Điều này cho thấy sự chuyển động văn hóa là tất yếu, đòi hỏi các giải pháp bảo tồn phải linh hoạt và phù hợp.

Nghi lễ cộng đồng làng với quy mô tổ chức giảm và hình thức thay đổi phản ánh tác động của kinh tế thị trường và hội nhập văn hóa. Việc giảm tần suất tổ chức lễ đâm trâu và thay thế các hình thức nghệ thuật truyền thống bằng giải trí hiện đại là xu hướng chung của nhiều cộng đồng dân tộc thiểu số trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Các yếu tố xã hội như chính sách di dân, phát triển kinh tế, giao thoa văn hóa và hiện đại hóa có tác động mạnh mẽ đến nghi lễ cộng đồng. Dữ liệu cho thấy khoảng 70% người dân nhận thức được sự thay đổi này và có xu hướng điều chỉnh nghi lễ cho phù hợp. Biểu đồ so sánh tần suất tổ chức nghi lễ trước và sau năm 2000 sẽ minh họa rõ nét sự biến đổi này.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cộng đồng
   Tổ chức các chương trình truyền thông, hội thảo tại địa phương nhằm nâng cao nhận thức về giá trị văn hóa nghi lễ cộng đồng, đặc biệt cho thế hệ trẻ. Mục tiêu tăng tỷ lệ người dân tham gia các nghi lễ truyền thống lên ít nhất 60% trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện: UBND xã, Ban Dân tộc, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch.

2. Đầu tư cơ sở hạ tầng và nguồn nhân lực
   Cải thiện cơ sở vật chất phục vụ tổ chức nghi lễ như nhà rông, sân lễ hội, trang thiết bị âm nhạc truyền thống. Đào tạo đội ngũ cán bộ văn hóa, thầy cúng, nghệ nhân để duy trì và truyền dạy nghi lễ. Thời gian thực hiện: 5 năm. Chủ thể: UBND tỉnh, các phòng ban văn hóa huyện.

3. Nghiên cứu, quản lý và phục dựng nghi lễ
   Xây dựng hồ sơ khoa học về các nghi lễ cộng đồng, phục dựng các nghi lễ bị mai một, tổ chức các lễ hội truyền thống định kỳ. Mục tiêu phục hồi ít nhất 3 nghi lễ lớn trong vòng 5 năm. Chủ thể: Viện Dân tộc học, các trường đại học, Sở Văn hóa.

4. Kết hợp quảng bá và phát triển du lịch văn hóa
   Tạo sản phẩm du lịch văn hóa dựa trên nghi lễ cộng đồng, thu hút khách du lịch trong và ngoài nước, góp phần nâng cao thu nhập cho cộng đồng. Thời gian triển khai: 3 năm. Chủ thể: Sở Du lịch, UBND huyện, các doanh nghiệp du lịch.

5. Thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm
   Tăng cường công tác quản lý, kiểm tra việc tổ chức nghi lễ, ngăn chặn các hành vi làm biến dạng nghi lễ truyền thống. Chủ thể: Ban Dân vận, Công an xã, Sở Văn hóa.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà nghiên cứu văn hóa dân tộc và nhân học
   Luận văn cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích sâu sắc về nghi lễ cộng đồng của người Xơ Đăng nhóm Tơđrá, hỗ trợ nghiên cứu chuyên sâu về văn hóa Tây Nguyên.

2. Cán bộ quản lý văn hóa và chính quyền địa phương
   Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời phát triển du lịch văn hóa bền vững tại Kon Tum.

3. Sinh viên ngành văn hóa, dân tộc học, du lịch
   Cung cấp kiến thức thực tiễn, phương pháp nghiên cứu và các ví dụ cụ thể về nghi lễ cộng đồng, giúp sinh viên nâng cao hiểu biết và kỹ năng nghiên cứu.

4. Cộng đồng người Xơ Đăng và các tổ chức bảo tồn văn hóa
   Giúp cộng đồng nhận thức rõ giá trị văn hóa của mình, từ đó chủ động tham gia bảo tồn và phát huy các nghi lễ truyền thống trong đời sống hiện đại.

Câu hỏi thường gặp

1. Nghi lễ cộng đồng của người Xơ Đăng nhóm Tơđrá gồm những loại nào?
   Bao gồm nghi lễ nông nghiệp (cúng đất, đốt rẫy, trỉa hạt, cầu mưa, cúng lúa mới), nghi lễ vòng đời người (cúng thai nghén, sinh con, đặt tên, trưởng thành) và nghi lễ cộng đồng làng (lễ đâm trâu, lễ hội truyền thống).

2. Tại sao nghi lễ cộng đồng lại quan trọng với người Xơ Đăng?
   Nghi lễ là cầu nối giữa con người với thần linh, tổ tiên, giúp củng cố sự gắn kết cộng đồng, giáo dục truyền thống và duy trì bản sắc văn hóa đặc trưng.

3. Những yếu tố nào đang ảnh hưởng đến sự biến đổi của nghi lễ?
   Kinh tế thị trường, chính sách di dân, giao thoa văn hóa, hiện đại hóa và tôn giáo mới là những yếu tố chính làm thay đổi quy mô, hình thức và tần suất tổ chức nghi lễ.

4. Làm thế nào để bảo tồn nghi lễ cộng đồng hiệu quả?
   Cần kết hợp tuyên truyền nâng cao nhận thức, đầu tư cơ sở vật chất, đào tạo nhân lực, phục dựng nghi lễ truyền thống và phát triển du lịch văn hóa gắn với nghi lễ.

5. Nghi lễ có thể thích nghi với xã hội hiện đại như thế nào?
   Nghi lễ có thể được tổ chức với quy mô nhỏ hơn, đơn giản hóa thủ tục nhưng vẫn giữ được giá trị cốt lõi, đồng thời kết hợp với các hoạt động văn hóa, du lịch để phù hợp với nhu cầu và điều kiện hiện đại.

Kết luận

• Nghi lễ cộng đồng của người Xơ Đăng nhóm Tơđrá tại Kon Tum đa dạng, phong phú, phản ánh mối quan hệ mật thiết giữa con người với thiên nhiên và thần linh.
• Hệ thống nghi lễ vòng đời người và nghi lễ nông nghiệp vẫn được duy trì nhưng có sự biến đổi về quy mô và hình thức tổ chức do tác động của kinh tế thị trường và hội nhập văn hóa.
• Các yếu tố xã hội như chính sách di dân, giao thoa văn hóa và hiện đại hóa ảnh hưởng mạnh mẽ đến nghi lễ, đòi hỏi các giải pháp bảo tồn linh hoạt, phù hợp.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể gồm tuyên truyền, đầu tư cơ sở hạ tầng, phục dựng nghi lễ, phát triển du lịch văn hóa và tăng cường quản lý nhằm bảo tồn và phát huy giá trị nghi lễ.
• Nghiên cứu là cơ sở khoa học quan trọng cho các nhà quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng trong việc giữ gìn và phát triển văn hóa truyền thống của người Xơ Đăng nhóm Tơđrá trong giai đoạn hiện nay.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và cộng đồng cần phối hợp triển khai các giải pháp bảo tồn nghi lễ, đồng thời tiếp tục nghiên cứu sâu hơn để cập nhật và điều chỉnh phù hợp với thực tiễn phát triển.