Bảo Hiến – Yêu Cầu Tất Yếu Trong Xây Dựng Nhà Nước Pháp Quyền

Thuật ngữ bảo hiến được hiểu chung nhất là bảo vệ hiến pháp, ngăn ngừa và xử lý các hành vi vi phạm hiến pháp (hành vi vi hiến). Vi phạm hiến pháp là những hành vi xâm phạm đến các quy tắc của đời sống chính trị được ấn định bởi hiến pháp hoặc các quyền hiến định của công dân. Hành vi hợp hiến không chỉ được xác định trên cơ sở những lời văn, những quy định cụ thể mà còn trên cơ sở tinh thần, tư tưởng, nguyên tắc của bản hiến pháp. Bảo hiến có quan hệ mật thiết với việc ngăn ngừa, xử lý các hành vi vi phạm hiến pháp, bảo đảm tính hợp hiến trong hoạt động của mọi cơ quan nhà nước, tổ chức và cá nhân, bảo đảm tính tối cao của hiến pháp.

Vi phạm hiến pháp khác với vi phạm pháp luật thông thường. Chủ thể vi phạm thường là các cơ quan công quyền, người nắm giữ chức vụ nhà nước. Hành vi vi phạm xâm hại đến trật tự đã được hiến pháp xác lập, liên quan đến những vấn đề cơ bản, hệ trọng nhất của quốc gia. Vi phạm có thể trực tiếp hoặc gián tiếp, trái với tinh thần của hiến pháp. Chế tài áp dụng đối với hành vi vi phạm hiến pháp rất đặc biệt và đa dạng, ví dụ: giải tán chính phủ, miễn nhiệm, bãi nhiệm, cách chức, bãi bỏ, đình chỉ văn bản.

Hiến pháp khẳng định các quyền của công dân và đặt ra các giới hạn đối với các cơ quan nhà nước. Điều này đảm bảo rằng quyền lực nhà nước không thể tùy tiện xâm phạm các quyền cơ bản của công dân. Cơ chế bảo hiến có vai trò quan trọng trong việc giám sát và đảm bảo rằng các cơ quan nhà nước tuân thủ các giới hạn này.

Hiến pháp có hiệu lực pháp lý tối cao và tính thứ bậc của các văn bản trong hệ thống pháp luật. Mọi văn bản pháp luật khác phải phù hợp với hiến pháp. Cơ chế bảo hiến đảm bảo rằng không có văn bản pháp luật nào trái với hiến pháp, duy trì tính thống nhất và trật tự của hệ thống pháp luật.

Hiến pháp chứa đựng những quy định có khả năng được áp dụng trực tiếp đối với các cơ quan nhà nước và công dân. Điều này có nghĩa là các cơ quan nhà nước và công dân có thể viện dẫn các quy định của hiến pháp để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Cơ chế bảo hiến đảm bảo rằng các quy định của hiến pháp được thực thi một cách hiệu quả.

Quyền và tự do của công dân là mục tiêu cơ bản của Nhà nước pháp quyền. Nhà nước có trách nhiệm bảo vệ và đảm bảo thực hiện các quyền này. Cơ chế bảo hiến đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn mọi hành vi xâm phạm đến quyền và tự do của công dân.

Hiến pháp là nền tảng pháp lý của Nhà nước pháp quyền dân chủ. Hiến pháp xác định các nguyên tắc cơ bản của tổ chức và hoạt động của nhà nước, cũng như các quyền và nghĩa vụ của công dân. Cơ chế bảo hiến đảm bảo rằng hiến pháp được tôn trọng và thực thi một cách nghiêm chỉnh.

Bảo hiến góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật của Nhà nước pháp quyền thông qua việc bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật và nâng cao chất lượng của hoạt động lập pháp. Cơ chế bảo hiến giúp phát hiện và loại bỏ các quy định pháp luật trái với hiến pháp, đảm bảo tính hợp hiến của toàn bộ hệ thống pháp luật.

Có nhiều mô hình bảo hiến khác nhau trên thế giới, bao gồm mô hình tòa án tối cao, tòa án hiến pháp, hội đồng bảo hiến và ủy ban hiến pháp. Mỗi mô hình có những ưu điểm và nhược điểm riêng. Việc nghiên cứu kinh nghiệm của các nước khác giúp Việt Nam lựa chọn mô hình phù hợp.

Hoạt động bảo hiến ở Việt Nam hiện nay còn nhiều tồn tại, hạn chế. Cơ sở pháp lý chưa đầy đủ, cơ cấu tổ chức chưa rõ ràng, nội dung hoạt động còn hạn hẹp. Cần có những giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động bảo hiến.

Cơ chế bảo hiến ở Việt Nam, xét trên cả hai phương diện pháp luật và thực tiễn chưa đáp ứng được những đòi hỏi của thực tiễn và đang tồn tại những bất cập chủ yếu như: cơ sở pháp lý cho việc xác lập một cơ chế bảo hiến đồng bộ và hoàn chỉnh còn chưa đầy đủ và thiếu cụ thể; cơ cấu tổ chức còn chưa rõ ràng, phân tán, việc xác định chức năng, nhiệm vụ còn chưa phù hợp; nội dung của các hoạt động bảo hiến còn hạn hẹp, chưa toàn diện.

Việc hoàn thiện cơ chế bảo hiến cần dựa trên những nguyên tắc nhất định, như đảm bảo tính độc lập, khách quan, minh bạch, hiệu quả. Việc lựa chọn mô hình cơ quan bảo hiến cần phù hợp với điều kiện cụ thể của Việt Nam.

Quy trình ban hành và sửa đổi hiến pháp cần được hoàn thiện để đảm bảo tính dân chủ, minh bạch và sự tham gia của người dân. Điều này góp phần nâng cao tính chính danh và hiệu lực của hiến pháp.

Thành lập Uỷ ban bảo vệ hiến pháp để giúp Quốc hội xem xét, quyết định về tính hợp hiến của các văn bản quy phạm pháp luật. Uỷ ban này có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính tối cao của hiến pháp.

Việc trao thẩm quyền giải thích hiến pháp cho tòa án sẽ giúp đảm bảo tính thống nhất và chính xác trong việc áp dụng hiến pháp. Tòa án có vai trò quan trọng trong việc làm rõ các quy định của hiến pháp và giải quyết các tranh chấp liên quan đến hiến pháp.

Cần xây dựng cơ chế phán quyết về những vi phạm Hiến pháp trong hoạt động lập pháp, hành pháp và tư pháp. Cơ chế này sẽ giúp đảm bảo rằng mọi hoạt động của nhà nước đều tuân thủ hiến pháp.

Cần tăng cường giám sát việc thực thi pháp luật và bảo vệ quyền lợi của công dân. Điều này đòi hỏi sự tham gia của các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội và người dân. Giám sát hiệu quả sẽ giúp phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.