BẢO ĐẢM QUYỀN TỐ TỤNG CỦA NGƯỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ TRONG XÉT XỬ VỤ ÁN HÌNH SỰ THEO BỘ LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ NĂM 2015 (TRÊN CƠ SỞ THỰC TIỄN XÉT XỬ TẠI TỈNH ĐẮK LẮK)

• Tác giả: Nông Thị Lƣờng
• Người hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Ngọc Chí
• Trường học: Trường Đại Học Luật Hà Nội
• Chuyên ngành: Luật Hình Sự và Tố Tụng Hình Sự
• Đề tài: Bảo đảm quyền tố tụng của người dân tộc thiểu số trong xét xử vụ án hình sự theo Bộ luật TTHS năm 2015 (trên cơ sở thực tiễn xét xử tại tỉnh Đắk Lắk)
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUYỀN TỐ TỤNG CỦA BỊ CÁO NGƯỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ TRONG XÉT XỬ VỤ ÁN HÌNH SỰ THEO BỘ LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ NĂM 2015
• 1.1. Khái niệm, đặc điểm của quyền và bảo đảm quyền tố tụng của bị cáo là người dân tộc thiểu số trong xét xử vụ án hình sự
• 1.2. Khái niệm, đặc điểm quyền tố tụng của bị cáo là người dân tộc thiểu số xét xử vụ án hình sự
• 1.3. Cơ sở, vị trí, ý nghĩa bảo đảm quyền tố tụng của bị cáo là người dân tộc thiểu số trong xét xử vụ án hình sự
• 1.4. Cơ chế bảo đảm quyền tố tụng của bị cáo là người dân tộc thiểu số trong xét xử vụ án hình sự
• 1.5. Bảo đảm quyền của bị cáo trong hoạt động xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của Tòa án nhân dân cấp tỉnh bằng các quy định pháp luật
• 1.6. Thực thi, áp dụng pháp luật
• 1.7. Cơ chế kiểm soát bảo đảm quyền
• 2. CHƯƠNG 2: PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ QUYỀN TỐ TỤNG CỦA BỊ CÁO LÀ NGƯỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ TRONG XÉT XỬ VỤ ÁN HÌNH SỰ
• 2.1. Quy định về quyền tố tụng của bị cáo trong xét xử vụ án hình sự
• 2.2. Quy định về quyền tố tụng của bị cáo là người dân tộc thiểu số trong xét xử vụ án hình sự
• 2.3. Những quy định về phiên dịch và người phiên dịch trong Bộ luật tố tụng hình sự
• 2.4. Những quy định về quyền được nhận các văn bản tố tụng trong xét xử vụ án hình sự
• 2.5. Những quy định về quyền bào chữa, tự bào chữa xét xử vụ án hình sự
• 2.6. Những quy định chung về sử dụng tiếng nói, chữ viết người dân tộc thiểu số trong xét xử vụ án hình sự trong Bộ luật tố tụng hình sự
• 2.7. Những quy định về giám định, định giá tài sản, thay đổi người tiến hành tố tụng trong xét xử vụ án hình sự trong Bộ luật tố tụng hình sự
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC TIỄN VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ BẢO ĐẢM QUYỀN TỐ TỤNG CỦA BỊ CÁO LÀ NGƯỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ TRONG THỰC TIỄN XÉT XỬ VỤ ÁN HÌNH SỰ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK
• 3.1. Khái quát thực tiễn bảo đảm quyền tố tụng của bị cáo là người dân tộc thiểu số trong xét xử vụ án hình sự trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk
• 3.2. Quyền được nhận các văn bản tố tụng
• 3.3. Quyền bào chữa, quyền tự bào chữa
• 3.4. Quyền được phiên dịch, từ chối phiên dịch
• 3.5. Quyền sử dụng tiếng nói, chữ viết của dân tộc mình
• 3.6. Quyền yêu cầu, khiếu nại đối với giám định, định giá
• 3.7. Một số tồn tại, hạn chế và nguyên nhân cơ bản
• 3.7.1. Mâu thuẫn giữa Luật tục và Bộ luật hình sự
• 3.7.2. Hạn chế về công tác phiên dịch và người phiên dịch
• 3.7.3. Hạn chế về công tác trợ giúp pháp lý, bào chữa
• 3.7.4. Hạn chế trong công tác phổ biến, tuyên truyền pháp luật
• 3.8. Các yêu cầu, kiến nghị, giải pháp nâng cao hiệu quả quyền tố tụng của bị cáo là người dân tộc thiểu số trong xét xử tại địa bàn tỉnh Đắk Lắk
• 3.8.1. Một số yêu cầu bảo đảm về quyền tố tụng của bị cáo là người dân tộc thiểu số trong xét xử vụ án hình sự
• 3.8.2. Một số kiến nghị bảo đảm quyền tố tụng của bị cáo là người dân tộc thiểu số trong xét xử vụ án hình sự
• 3.8.3. Những giải pháp nâng cao hiệu quả của hoạt động tố tụng hình sự nhằm bảo đảm quyền tố tụng của người dân tộc thiểu số trong xét xử vụ án hình sự
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Quyền Tố Tụng Của Người Dân Tộc Thiểu Số

Hoạt động xét xử liên quan mật thiết đến quyền tố tụng của người tham gia. Quá trình xét xử hình sự là lúc các biện pháp cưỡng chế nhà nước áp dụng phổ biến, và các quyền dễ bị xâm hại. Người dân tộc thiểu số thường hạn chế hiểu biết pháp luật, khiến quyền lợi hợp pháp dễ bị xâm phạm. Theo thống kê, Đắk Lắk có 49 dân tộc cùng người nước ngoài sinh sống, với dân tộc Kinh chiếm 64,3% và các dân tộc thiểu số 35,7%. Giữ ổn định và bình đẳng giữa các dân tộc ở Tây Nguyên, đặc biệt là Đắk Lắk, là một thách thức. Đảm bảo mọi quyền lợi hợp pháp của họ trong xét xử là vấn đề quan trọng. Xét xử là một giai đoạn quan trọng của TTHS, tăng cường pháp chế và bảo vệ quyền tự do của công dân. Điều này giúp người dân tộc thiểu số có cảm giác công bằng trong quá trình tố tụng. Tuy nhiên, luật TTHS hiện tại có ít điều luật quy định vấn đề này và thiếu công trình nghiên cứu chuyên biệt. Vì vậy, nghiên cứu này nhằm giải quyết các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan.

1.1. Tiếp Cận Quyền Trong Bảo Đảm Quyền Dân Tộc Thiểu Số

Hệ thống pháp luật quốc tế và quốc gia có những tiến bộ trong bảo đảm quyền con người và quyền dân tộc thiểu số. Bên cạnh quy định bảo đảm quyền chung còn có quy định và chính sách đặc thù về đất đai, giáo dục, y tế, việc làm cho dân tộc thiểu số, phấn đấu cho mục tiêu chung là thực hiện quyền bình đẳng giữa các dân tộc. Tiếp cận dựa trên quyền con người (HRBA) là phương pháp lấy tiêu chuẩn về quyền làm cơ sở xác định kết quả mong đợi, và lấy nguyên tắc về quyền làm điều kiện. Việc sử dụng các tiêu chuẩn và nguyên tắc về quyền con người làm cơ sở và mục tiêu hoạt động là đích mà cách tiếp cận dựa trên quyền con người hướng tới. Tiếp cận này quan tâm quy trình, cách thức đạt mục tiêu, hỗ trợ người dân tham gia tích cực vào phát triển, không chỉ là người thụ động từ chính sách nhà nước.

1.2. Pháp Luật và Vai Trò Trong Bảo Đảm Quyền Con Người

Quyền con người liên hệ gần gũi với pháp luật. Việc thực hiện cần có pháp luật, dù quyền là bẩm sinh hay do nhà nước quy định. Nhu cầu tự nhiên của con người không được bảo đảm đầy đủ nếu không được ghi nhận bằng pháp luật. Nghĩa vụ tôn trọng và thực thi không chỉ là quy tắc đạo đức mà là quy tắc cư xử chung, có hiệu lực bắt buộc. Pháp luật xác lập và bảo vệ sự bình đẳng, độc lập giữa cá nhân với tập thể, cộng đồng, nhà nước, thông qua pháp điển hóa các quyền tự do. Pháp luật là phương tiện chính thức hóa, pháp lý hóa các giá trị xã hội. Pháp luật là phương tiện bảo đảm giá trị thực tế của các quyền con người, thông qua cơ chế bảo vệ của nhà nước.

II. Vấn Đề Thiếu Hụt Bảo Đảm Quyền Tố Tụng Tại Đắk Lắk

Các công trình nghiên cứu đã đề cập đến các quy định về đảm bảo quyền con người và quyền của các chủ thể trong xét xử vụ án hình sự một cách tổng thể. Tuy nhiên, Bộ luật tố tụng hình sự hiện hành và các văn bản liên quan vẫn chưa có chế định cụ thể rõ ràng quy định về phạm vi, nhiệm vụ, quyền hạn và trình tự tố tụng dành cho người tham gia tố tụng là người dân tộc thiểu số một cách cụ thể. Hiện còn thiếu vắng các nghiên cứu liên quan trong việc bảo vệ quyền tố tụng của bị can, bị cáo là người dân tộc thiểu số tại Đắk Lắk. Do đó, đề tài tập trung làm rõ một số khía cạnh: các biện pháp bảo đảm; làm rõ những điểm chung và những đòi hỏi đặc thù trong bảo đảm quyền tố tụng của các chủ thể này trong giai đoạn xét xử vụ án hình sự.

2.1. Đối Tượng và Phạm Vi Nghiên Cứu Luận Văn Về Quyền Tố Tụng

Đối tượng nghiên cứu của luận văn là các quyền tố tụng của bị cáo là người dân tộc thiểu số tại Đắk Lắk trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo Bộ luật TTHS năm 2015. Phạm vi nghiên cứu: thực tiễn xét xử tại tỉnh Đắk Lắk từ 2017-2022; tập trung nghiên cứu địa bàn tỉnh Đắk Lắk; tập trung chủ yếu vào nội dung bảo đảm quyền tố tụng của bị cáo là người dân tộc thiểu số trong xét xử vụ án hình sự trong mối liên hệ với các chế định khác của tố tụng hình sự.

2.2. Mục Đích và Nhiệm Vụ Nghiên Cứu Về Bảo Đảm Quyền Tố Tụng

Nghiên cứu này trên cơ sở kế thừa kết quả của các nghiên cứu trước, hướng đến mục đích cung cấp tiếp các giải pháp góp phần bảo đảm quyền tố tụng của người dân tộc thiểu số trong xét xử vụ án hình sự. Các nhiệm vụ nghiên cứu: Phân tích, khái quát những vấn đề lý luận về quyền tố tụng và bảo đảm quyền tố tụng; Phân tích nhằm làm rõ những điểm chung và những đòi hỏi đặc thù trong bảo đảm quyền tố tụng; Phân tích các quy định của Bộ luật TTHS liên quan đến bảo đảm quyền tố tụng; Kiến nghị những giải pháp nhằm hoàn thiện các quy định của pháp luật TTHS Việt Nam và tăng cường bảo đảm quyền tố tụng.

III. Cách Hay Phân Tích Pháp Luật Về Quyền Tố Tụng

Đề tài được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác- Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh và chủ trương, chính sách của Đảng Cộng sản và Nhà nước Việt Nam về Nhà nước và Pháp luật, về Nhà nước pháp quyền XHCN, về bảo vệ quyền con người trong xét xử vụ án hình sự, về đảm bảo quyền tố tụng trong tư pháp hình sự. Việc nghiên cứu được thực hiện từ góc độ lý luận về bảo đảm quyền TTHS nói chung và từ góc độ quyền TTHS của người dân tộc thiểu số nói riêng.

3.1. Phương Pháp Nghiên Cứu Cụ Thể Về Quyền Tố Tụng DTTS

Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể: phương pháp phân tích luật và văn bản, tài liệu; phương pháp lịch sử, phương pháp so sánh, thống kê. Khảo sát thực tiễn xét xử của Tòa án nhân dân hai cấp của tỉnh Đắk Lắk, nghiên cứu hồ sơ các vụ án hình sự liên quan đến người dân tộc thiểu số làm cơ sở thực tiễn cho việc nghiên cứu.

3.2. Đóng Góp Mới Của Luận Văn Về Quyền Tố Tụng

Luận văn góp phần làm rõ thêm nhiều vấn đề lý luận về đảm bảo quyền tố tụng; hệ thống hóa được các biện pháp bảo đảm; làm rõ những điểm chung và đặc thù trong bảo đảm quyền tố tụng; Phân tích có hệ thống các quy định của Bộ luật TTHS hiện hành và đánh giá thực tiễn bảo đảm quyền tố tụng của người dân tộc thiểu số; Đưa ra được một số giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật TTHS Việt Nam và tăng cường bảo đảm quyền tố tụng của người dân tộc thiểu số.

IV. Mới Nhất Pháp Luật Việt Nam Về Quyền Tố Tụng Của DTTS

Chương này tập trung vào các quy định của pháp luật Việt Nam về quyền tố tụng của bị cáo là người dân tộc thiểu số trong xét xử vụ án hình sự. Điều này bao gồm việc phân tích các quy định về quyền bào chữa, quyền được thông báo, quyền sử dụng ngôn ngữ mẹ đẻ, và các quy định liên quan đến phiên dịch. Bên cạnh đó, chương này cũng xem xét các quy định về giám định, định giá tài sản, và thay đổi người tiến hành tố tụng, tất cả đều trong bối cảnh xét xử vụ án hình sự liên quan đến người dân tộc thiểu số.

4.1. Quy Định Pháp Luật Về Quyền Phiên Dịch Cho DTTS

Phân tích những quy định pháp luật Việt Nam về phiên dịch và người phiên dịch, đây là yếu tố then chốt để đảm bảo người dân tộc thiểu số hiểu rõ và tham gia hiệu quả vào quá trình tố tụng hình sự. Các quy định này bao gồm tiêu chuẩn của người phiên dịch, trách nhiệm của cơ quan tiến hành tố tụng trong việc cung cấp phiên dịch, và quyền của bị cáo từ chối hoặc yêu cầu thay đổi người phiên dịch.

4.2. Quyền Nhận Văn Bản Tố Tụng Bằng Ngôn Ngữ DTTS

Một khía cạnh quan trọng khác là quyền được nhận các văn bản tố tụng bằng ngôn ngữ mẹ đẻ hoặc ngôn ngữ mà họ hiểu. Chương này đi sâu vào phân tích các quy định về việc dịch thuật và cung cấp các văn bản tố tụng, cũng như trách nhiệm của các cơ quan nhà nước trong việc đảm bảo quyền này được thực thi trên thực tế.

V. Thực Tế Giải Pháp Nâng Cao Quyền Tố Tụng Tại Đắk Lắk

Chương này đi sâu vào thực tiễn bảo đảm quyền tố tụng của bị cáo là người dân tộc thiểu số trong xét xử vụ án hình sự trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Nó bao gồm việc xem xét thực trạng bảo đảm các quyền cụ thể, như quyền được nhận văn bản tố tụng, quyền bào chữa, quyền được phiên dịch, và quyền sử dụng tiếng nói, chữ viết của dân tộc mình. Đồng thời, chương này cũng phân tích một số tồn tại, hạn chế và nguyên nhân cơ bản dẫn đến những hạn chế đó.

5.1. Mâu Thuẫn Luật Tục và Hình Sự Giải Pháp

Mâu thuẫn giữa luật tục và Bộ luật hình sự là một trong những thách thức lớn trong việc bảo đảm quyền cho người dân tộc thiểu số. Chương này phân tích các mâu thuẫn điển hình và đề xuất các giải pháp để hài hòa giữa luật tục và pháp luật nhà nước, đồng thời bảo vệ các giá trị văn hóa truyền thống của người dân tộc thiểu số.

5.2. Hạn Chế Phiên Dịch và Trợ Giúp Pháp Lý Giải Pháp

Hạn chế về công tác phiên dịch và người phiên dịch, cũng như hạn chế về công tác trợ giúp pháp lý và bào chữa, là những rào cản đáng kể đối với việc bảo đảm quyền tố tụng của người dân tộc thiểu số. Chương này đề xuất các giải pháp cụ thể để nâng cao chất lượng phiên dịch, tăng cường số lượng và chất lượng luật sư và trợ giúp viên pháp lý, và cải thiện khả năng tiếp cận dịch vụ pháp lý cho người dân tộc thiểu số.

VI. Kết Luận Tương Lai Quyền Tố Tụng Của DTTS Tại Đắk Lắk

Luận văn kết luận bằng việc nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiếp tục hoàn thiện pháp luật và tăng cường thực thi pháp luật để bảo đảm quyền tố tụng của người dân tộc thiểu số trong xét xử vụ án hình sự. Đồng thời, luận văn kêu gọi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội, và cộng đồng trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân tộc thiểu số, góp phần xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, và văn minh.

6.1. Yêu Cầu và Kiến Nghị Về Quyền Tố Tụng DTTS

Chương này trình bày một số yêu cầu và kiến nghị cụ thể nhằm cải thiện việc bảo đảm quyền tố tụng của người dân tộc thiểu số, bao gồm việc tăng cường đào tạo cho cán bộ tư pháp về vấn đề dân tộc, tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho người dân tộc thiểu số, và xây dựng cơ chế giám sát, đánh giá việc thực thi quyền tố tụng.

6.2. Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Tố Tụng Hình Sự DTTS

Chương này đề xuất một số giải pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả của hoạt động tố tụng hình sự nhằm bảo đảm quyền tố tụng của người dân tộc thiểu số, bao gồm việc đơn giản hóa thủ tục tố tụng, tăng cường sử dụng các biện pháp hòa giải, và nâng cao chất lượng tranh tụng tại phiên tòa.

Tổng quan nghiên cứu

Theo thống kê của Tổng cục Thống kê Việt Nam, tỉnh Đắk Lắk có 49 dân tộc cùng người nước ngoài sinh sống, trong đó dân tộc Kinh chiếm 64,3%, các dân tộc thiểu số chiếm khoảng 35,7%, với dân tộc Ê Đê chiếm 18,79%, Nùng 4,1%, Tày 2,3%, Mông 2,1% và các dân tộc thiểu số khác. Việc bảo đảm quyền tố tụng của người dân tộc thiểu số trong xét xử vụ án hình sự là vấn đề cấp thiết nhằm duy trì sự ổn định, bình đẳng và công bằng trong xã hội đa dân tộc tại địa bàn Tây Nguyên nói chung và tỉnh Đắk Lắk nói riêng.

Luận văn tập trung nghiên cứu bảo đảm quyền tố tụng của bị cáo là người dân tộc thiểu số trong xét xử vụ án hình sự theo Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2015, dựa trên thực tiễn xét xử tại tỉnh Đắk Lắk trong giai đoạn 2017-2022. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích các quy định pháp luật hiện hành, đánh giá thực trạng bảo đảm quyền tố tụng của người dân tộc thiểu số, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền lợi hợp pháp của họ trong quá trình tố tụng hình sự.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, đồng thời tăng cường sự công bằng và minh bạch trong hoạt động xét xử, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn áp dụng hai khung lý thuyết chính:

1. Tiếp cận dựa trên quyền con người (Human Rights-Based Approach - HRBA): Phương pháp này lấy các tiêu chuẩn và nguyên tắc về quyền con người làm cơ sở xác định kết quả mong đợi và khuôn khổ cho quá trình thực hiện, nhằm đảm bảo người dân tộc thiểu số không chỉ là đối tượng hưởng lợi thụ động mà còn tham gia tích cực vào quá trình bảo vệ quyền lợi của mình.

2. Lý luận về quyền tố tụng hình sự: Tập trung vào các quyền cơ bản của bị cáo trong quá trình tố tụng hình sự, đặc biệt là quyền được xét xử công bằng, quyền bào chữa, quyền sử dụng tiếng nói, chữ viết của dân tộc mình, quyền được phiên dịch và các quyền tố tụng khác theo quy định của Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2015.

Các khái niệm chính bao gồm: quyền tố tụng của bị cáo, quyền con người trong tố tụng hình sự, bảo đảm quyền tố tụng của người dân tộc thiểu số, nguyên tắc bình đẳng trước pháp luật, quyền sử dụng ngôn ngữ dân tộc trong tố tụng.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:

• Phân tích luật và văn bản pháp luật: Nghiên cứu các quy định của Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2015, Hiến pháp năm 2013, các văn bản pháp luật liên quan và các công ước quốc tế về quyền con người.

• Phương pháp lịch sử và so sánh: Đánh giá sự phát triển của các quy định pháp luật về quyền tố tụng của người dân tộc thiểu số qua các thời kỳ và so sánh với các quy định quốc tế.

• Phương pháp thống kê và khảo sát thực tiễn: Thu thập và phân tích số liệu thực tiễn xét xử tại Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk từ năm 2017 đến 2022, bao gồm hồ sơ các vụ án hình sự có bị cáo là người dân tộc thiểu số.

• Phương pháp nghiên cứu định tính: Phỏng vấn, khảo sát ý kiến các chủ thể tiến hành tố tụng, người bào chữa và bị cáo nhằm đánh giá thực trạng bảo đảm quyền tố tụng.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm các vụ án hình sự có bị cáo là người dân tộc thiểu số tại Đắk Lắk trong giai đoạn nghiên cứu, được chọn theo phương pháp chọn mẫu phi xác suất nhằm đảm bảo tính đại diện cho các dân tộc thiểu số đa dạng trên địa bàn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Quyền được sử dụng tiếng nói, chữ viết của dân tộc mình được bảo đảm chưa đầy đủ: Khoảng 30% vụ án có bị cáo là người dân tộc thiểu số không được cung cấp người phiên dịch hoặc phiên dịch không đạt chuẩn, dẫn đến khó khăn trong việc tiếp cận thông tin tố tụng và bảo vệ quyền lợi.

2. Quyền được nhận các văn bản tố tụng được thực hiện chưa kịp thời: Chỉ khoảng 65% bị cáo nhận được quyết định tố tụng đúng thời hạn quy định, ảnh hưởng đến việc chuẩn bị bào chữa và tham gia tố tụng hiệu quả.

3. Quyền bào chữa và tự bào chữa còn hạn chế: Tỷ lệ bị cáo người dân tộc thiểu số có luật sư bào chữa chỉ đạt khoảng 40%, thấp hơn nhiều so với tỷ lệ chung của các bị cáo khác, do hạn chế về nhận thức pháp luật và điều kiện kinh tế.

4. Cơ chế kiểm soát và giám sát bảo đảm quyền tố tụng còn yếu: Việc giám sát giữa các cơ quan tiến hành tố tụng chưa chặt chẽ, dẫn đến một số vi phạm quyền tố tụng của bị cáo không được phát hiện và xử lý kịp thời.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do sự thiếu đồng bộ trong quy định pháp luật và thực tiễn áp dụng, đặc biệt là về công tác phiên dịch và trợ giúp pháp lý cho người dân tộc thiểu số. So với các nghiên cứu trước đây, kết quả này tương đồng với nhận định về khó khăn trong bảo đảm quyền tố tụng của nhóm dân tộc thiểu số tại các địa phương miền núi khác.

Việc không đảm bảo quyền sử dụng ngôn ngữ mẹ đẻ và quyền nhận văn bản tố tụng đúng hạn làm giảm khả năng tham gia tố tụng của bị cáo, ảnh hưởng đến tính công bằng và minh bạch của phiên tòa. Đồng thời, tỷ lệ thấp về quyền bào chữa phản ánh sự cần thiết phải tăng cường công tác phổ biến pháp luật và hỗ trợ pháp lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ bị cáo được cung cấp người phiên dịch, nhận văn bản tố tụng đúng hạn và có luật sư bào chữa theo từng năm từ 2017 đến 2022, giúp minh họa xu hướng và mức độ cải thiện hoặc tồn tại của các vấn đề.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường công tác phiên dịch và đào tạo người phiên dịch chuyên nghiệp: Đào tạo và bổ sung đội ngũ phiên dịch viên có trình độ chuyên môn, am hiểu pháp luật và ngôn ngữ dân tộc thiểu số, nhằm đảm bảo quyền sử dụng tiếng nói, chữ viết của bị cáo. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể thực hiện: Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát tỉnh Đắk Lắk phối hợp với các cơ quan đào tạo.

2. Cải thiện quy trình giao nhận văn bản tố tụng: Xây dựng hệ thống quản lý và giám sát việc gửi, nhận quyết định tố tụng đảm bảo đúng thời hạn, minh bạch và có biện pháp xử lý vi phạm. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể thực hiện: Tòa án nhân dân tỉnh, Bộ Tư pháp.

3. Mở rộng và nâng cao chất lượng trợ giúp pháp lý cho người dân tộc thiểu số: Tăng cường phổ biến pháp luật, hỗ trợ tư vấn và cung cấp luật sư miễn phí hoặc chi phí thấp cho bị cáo dân tộc thiểu số, đặc biệt tại các vùng sâu, vùng xa. Thời gian thực hiện: 2-3 năm; Chủ thể thực hiện: Sở Tư pháp, Trung tâm trợ giúp pháp lý, các tổ chức xã hội.

4. Hoàn thiện cơ chế giám sát và kiểm soát quyền tố tụng: Thiết lập cơ chế phối hợp giữa các cơ quan tố tụng và các tổ chức xã hội trong giám sát việc bảo đảm quyền tố tụng, đồng thời quy định rõ trách nhiệm và xử lý vi phạm. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể thực hiện: Hội đồng nhân dân tỉnh, Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ, thẩm phán và kiểm sát viên tại các Tòa án và Viện kiểm sát: Giúp nâng cao nhận thức và kỹ năng bảo đảm quyền tố tụng cho người dân tộc thiểu số trong xét xử hình sự, từ đó nâng cao chất lượng xét xử.

2. Luật sư và trợ giúp viên pháp lý: Cung cấp cơ sở pháp lý và thực tiễn để hỗ trợ hiệu quả hơn cho bị cáo là người dân tộc thiểu số, đặc biệt trong việc bào chữa và tư vấn pháp luật.

3. Nhà nghiên cứu và giảng viên ngành Luật: Là tài liệu tham khảo quan trọng cho các nghiên cứu về quyền con người, tố tụng hình sự và chính sách dân tộc, góp phần phát triển học thuật và đào tạo.

4. Cơ quan lập pháp và quản lý nhà nước: Hỗ trợ trong việc hoàn thiện chính sách, pháp luật và xây dựng các chương trình, dự án nhằm bảo vệ quyền lợi của người dân tộc thiểu số trong tố tụng hình sự.

Câu hỏi thường gặp

1. Quyền tố tụng của người dân tộc thiểu số có gì đặc biệt so với người khác?
   Người dân tộc thiểu số được bảo đảm quyền sử dụng tiếng nói, chữ viết của dân tộc mình, quyền được phiên dịch, quyền nhận văn bản tố tụng đúng hạn và quyền bào chữa phù hợp với đặc thù văn hóa và ngôn ngữ của họ.

2. Tại sao việc cung cấp người phiên dịch lại quan trọng trong xét xử?
   Phiên dịch giúp người dân tộc thiểu số hiểu rõ nội dung tố tụng, bảo vệ quyền lợi hợp pháp, tránh bị hiểu nhầm hoặc thiệt thòi do rào cản ngôn ngữ, đảm bảo phiên tòa diễn ra công bằng.

3. Luật sư bào chữa có vai trò như thế nào đối với bị cáo dân tộc thiểu số?
   Luật sư giúp bị cáo hiểu rõ quyền và nghĩa vụ, hỗ trợ trình bày, bảo vệ quyền lợi tại phiên tòa, đặc biệt quan trọng khi bị cáo có hạn chế về ngôn ngữ và kiến thức pháp luật.

4. Có những khó khăn gì trong việc bảo đảm quyền tố tụng cho người dân tộc thiểu số?
   Khó khăn gồm thiếu phiên dịch viên chuyên nghiệp, hạn chế về nhận thức pháp luật, điều kiện kinh tế khó khăn, và sự chưa đồng bộ trong quy định pháp luật cũng như thực tiễn áp dụng.

5. Các cơ quan tố tụng cần làm gì để nâng cao bảo đảm quyền tố tụng?
   Cần tăng cường đào tạo, phối hợp chặt chẽ, hoàn thiện quy trình tố tụng, đảm bảo cung cấp đầy đủ thông tin, hỗ trợ pháp lý và giám sát chặt chẽ việc thực hiện quyền tố tụng cho người dân tộc thiểu số.

Kết luận

• Luận văn làm rõ các quyền tố tụng cơ bản của bị cáo là người dân tộc thiểu số theo Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2015, đồng thời phân tích thực trạng bảo đảm quyền tại tỉnh Đắk Lắk từ 2017-2022.
• Phát hiện nhiều hạn chế trong công tác phiên dịch, giao nhận văn bản tố tụng và quyền bào chữa của người dân tộc thiểu số, ảnh hưởng đến tính công bằng của xét xử.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả bảo đảm quyền tố tụng, bao gồm đào tạo phiên dịch viên, cải tiến quy trình tố tụng, mở rộng trợ giúp pháp lý và hoàn thiện cơ chế giám sát.
• Nghiên cứu góp phần hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự và nâng cao nhận thức của các chủ thể tiến hành tố tụng về quyền của người dân tộc thiểu số.
• Khuyến nghị các cơ quan chức năng triển khai các giải pháp trong vòng 1-3 năm tới để bảo đảm quyền lợi hợp pháp của người dân tộc thiểu số trong xét xử hình sự, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Quý độc giả và các cơ quan liên quan được khuyến khích tham khảo và ứng dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả bảo đảm quyền tố tụng cho người dân tộc thiểu số trong thực tiễn.