Tổng quan nghiên cứu

Thị trường chứng khoán Việt Nam ngày càng phát triển với vai trò quan trọng trong việc huy động vốn và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tính đến ngày 25/03/2023, ngành Bất động sản chiếm khoảng 16% tổng vốn hóa toàn thị trường với giá trị vốn hóa đạt 687.6 nghìn tỷ đồng, đứng thứ hai chỉ sau ngành Tài chính. Tuy nhiên, đại dịch Covid-19 đã gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực, làm gián đoạn hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp bất động sản, đồng thời tác động đến biến động giá cổ phiếu trên thị trường. Giá cổ phiếu chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, trong đó thông tin kế toán trên báo cáo tài chính đóng vai trò then chốt, ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định đầu tư của nhà đầu tư.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích ảnh hưởng của thông tin kế toán trên báo cáo tài chính đến giá cổ phiếu của các công ty ngành Bất động sản niêm yết trên Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (HOSE) trong giai đoạn 2018-2022. Nghiên cứu tập trung vào 6 biến thông tin kế toán gồm: thu nhập trên mỗi cổ phiếu (EPS), giá trị sổ sách trên mỗi cổ phiếu (BVPS), tỷ số nợ trên tổng tài sản (DAR), đòn bẩy tài chính (FL), quy mô và danh tiếng công ty kiểm toán (BIG4), cùng ý kiến của kiểm toán viên (YK). Phạm vi nghiên cứu bao gồm 44 công ty bất động sản có dữ liệu hợp lệ trên sàn HOSE với tổng số 220 quan sát.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý, nhà đầu tư và cơ quan quản lý thị trường trong việc nâng cao chất lượng thông tin kế toán, từ đó góp phần ổn định và phát triển thị trường chứng khoán Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên mô hình Ohlson (1995) làm nền tảng lý thuyết chính, mô hình này kết hợp mô hình thu nhập thặng dư (RIM) và chuỗi thông tin động lực tuyến tính để phân tích mối quan hệ giữa giá cổ phiếu và các thông tin kế toán như lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu (EPS) và giá trị sổ sách trên mỗi cổ phiếu (BVPS). Mô hình Ohlson cho phép giải thích giá cổ phiếu trên thị trường hiệu quả, phản ánh chính xác giá trị thực của doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, luận văn áp dụng các lý thuyết nền tảng gồm:

  • Lý thuyết đại diện: Giải thích mối quan hệ giữa cổ đông và nhà quản trị, nhấn mạnh vai trò của kiểm toán trong giảm thiểu xung đột thông tin và tăng tính minh bạch của báo cáo tài chính.
  • Lý thuyết tín hiệu: Mô tả cách doanh nghiệp sử dụng thông tin kế toán để phát tín hiệu đến nhà đầu tư, giảm bất cân xứng thông tin trên thị trường.
  • Lý thuyết thị trường hiệu quả: Phân loại thị trường thành ba dạng (yếu, trung bình, mạnh) và đánh giá mức độ phản ánh thông tin kế toán vào giá cổ phiếu.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: giá cổ phiếu, thu nhập trên mỗi cổ phiếu (EPS), giá trị sổ sách trên mỗi cổ phiếu (BVPS), tỷ số nợ trên tổng tài sản (DAR), đòn bẩy tài chính (FL), quy mô và danh tiếng công ty kiểm toán (BIG4), ý kiến kiểm toán viên (YK).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với dữ liệu bảng thu thập từ báo cáo tài chính đã kiểm toán của 44 công ty bất động sản niêm yết trên sàn HOSE trong giai đoạn 2018-2022, tổng cộng 220 quan sát. Dữ liệu giá cổ phiếu được lấy từ trang web cafef.vn, giá cổ phiếu được xác định theo giá đóng cửa ngày 31/12 hàng năm.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng các phương pháp hồi quy tuyến tính đa biến, bao gồm các mô hình OLS, FEM, REM và GLS. Các kiểm định lựa chọn mô hình phù hợp như kiểm định Breusch-Pagan, F-test và Hausman được áp dụng để xác định mô hình tối ưu. Ngoài ra, kiểm định đa cộng tuyến (VIF), kiểm định tự tương quan và phương sai sai số thay đổi cũng được thực hiện để đảm bảo tính chính xác của mô hình.

Quy trình nghiên cứu gồm 7 bước: xác định vấn đề, nghiên cứu tổng quan lý thuyết, xây dựng mô hình và giả thuyết, thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích dữ liệu, trình bày kết quả, kết luận và đề xuất.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng tích cực của EPS đến giá cổ phiếu: Kết quả hồi quy cho thấy thu nhập trên mỗi cổ phiếu (EPS) có tác động tích cực và có ý nghĩa thống kê đến giá cổ phiếu với mức ý nghĩa dưới 1%. Mức độ giải thích biến động giá cổ phiếu của EPS đạt khoảng 28%, phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước.

  2. Giá trị sổ sách (BVPS) tác động cùng chiều với giá cổ phiếu: BVPS cũng có ảnh hưởng tích cực đến giá cổ phiếu với mức ý nghĩa thống kê cao. Biến này giải thích khoảng 25% biến động giá cổ phiếu, cho thấy nhà đầu tư đánh giá cao giá trị tài sản ròng của doanh nghiệp.

  3. Tỷ số nợ trên tổng tài sản (DAR) và đòn bẩy tài chính (FL) tác động tiêu cực: DAR và FL đều có ảnh hưởng ngược chiều đến giá cổ phiếu, với hệ số hồi quy âm và ý nghĩa thống kê dưới 5%. Điều này phản ánh rủi ro tài chính cao làm giảm niềm tin của nhà đầu tư, ảnh hưởng tiêu cực đến giá cổ phiếu.

  4. Quy mô và danh tiếng công ty kiểm toán (BIG4) có tác động tích cực: Các công ty được kiểm toán bởi các công ty kiểm toán lớn và uy tín (BIG4) có giá cổ phiếu cao hơn trung bình, với mức ý nghĩa thống kê dưới 5%. Điều này cho thấy chất lượng kiểm toán góp phần nâng cao độ tin cậy của thông tin kế toán, từ đó tác động tích cực đến giá cổ phiếu.

  5. Ý kiến kiểm toán viên (YK) ảnh hưởng tích cực đến giá cổ phiếu: Các công ty nhận được ý kiến chấp nhận toàn phần từ kiểm toán viên có giá cổ phiếu cao hơn so với các công ty có ý kiến ngoại trừ hoặc từ chối, với mức ý nghĩa thống kê dưới 10%.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với mô hình Ohlson và các lý thuyết liên quan, khẳng định vai trò quan trọng của thông tin kế toán trong việc phản ánh giá trị thực của doanh nghiệp trên thị trường chứng khoán. EPS và BVPS là hai chỉ tiêu kế toán cơ bản được nhà đầu tư quan tâm, thể hiện khả năng sinh lời và giá trị tài sản của công ty.

Tác động tiêu cực của DAR và FL phản ánh rủi ro tài chính cao làm giảm sức hấp dẫn của cổ phiếu, phù hợp với các nghiên cứu trước đây. Việc bổ sung biến BIG4 và YK làm tăng tính giải thích của mô hình, cho thấy chất lượng kiểm toán và ý kiến kiểm toán viên là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến niềm tin của nhà đầu tư.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ hồi quy thể hiện hệ số tác động của từng biến và bảng phân tích tương quan giữa các biến độc lập để minh chứng cho tính hợp lệ của mô hình. So sánh với các nghiên cứu trong nước cho thấy mức độ giải thích của mô hình trong khoảng 28-45%, phù hợp với đặc thù thị trường Việt Nam và ngành bất động sản.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng thông tin kế toán: Các công ty bất động sản cần tăng cường minh bạch và chính xác trong việc lập và công bố báo cáo tài chính, đặc biệt chú trọng vào các chỉ tiêu EPS và BVPS nhằm cung cấp thông tin hữu ích cho nhà đầu tư. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm. Chủ thể: Ban lãnh đạo công ty và bộ phận kế toán.

  2. Quản lý rủi ro tài chính hiệu quả: Doanh nghiệp cần kiểm soát tỷ lệ nợ và đòn bẩy tài chính ở mức hợp lý để giảm thiểu rủi ro, từ đó nâng cao giá trị cổ phiếu trên thị trường. Thời gian thực hiện: kế hoạch trung hạn 3-5 năm. Chủ thể: Ban quản trị và phòng tài chính.

  3. Tăng cường hợp tác với các công ty kiểm toán uy tín: Ưu tiên lựa chọn các công ty kiểm toán thuộc nhóm BIG4 để nâng cao độ tin cậy của báo cáo tài chính, tạo niềm tin cho nhà đầu tư. Thời gian thực hiện: ngay trong kỳ kiểm toán tiếp theo. Chủ thể: Ban lãnh đạo công ty.

  4. Cải thiện quy trình kiểm toán và ý kiến kiểm toán viên: Đảm bảo các báo cáo tài chính được kiểm toán kỹ lưỡng, hạn chế các ý kiến ngoại trừ hoặc từ chối, nhằm nâng cao chất lượng thông tin và giá trị cổ phiếu. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm. Chủ thể: Ban kiểm soát nội bộ và công ty kiểm toán.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà đầu tư cá nhân và tổ chức: Giúp hiểu rõ hơn về vai trò của thông tin kế toán trong việc ra quyết định đầu tư, từ đó lựa chọn cổ phiếu bất động sản phù hợp với mục tiêu sinh lời và rủi ro chấp nhận được.

  2. Ban lãnh đạo và bộ phận kế toán doanh nghiệp bất động sản: Cung cấp cơ sở khoa học để cải thiện chất lượng báo cáo tài chính, quản lý tài chính và tăng cường minh bạch thông tin nhằm nâng cao giá trị cổ phiếu.

  3. Cơ quan quản lý thị trường chứng khoán và chính sách: Hỗ trợ trong việc xây dựng các quy định, chính sách nhằm nâng cao chất lượng thông tin kế toán và kiểm toán, bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư và ổn định thị trường.

  4. Các công ty kiểm toán và chuyên gia tài chính: Tham khảo để nâng cao nhận thức về ảnh hưởng của chất lượng kiểm toán và ý kiến kiểm toán viên đến giá cổ phiếu, từ đó cải tiến quy trình kiểm toán và dịch vụ tư vấn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thông tin kế toán nào ảnh hưởng mạnh nhất đến giá cổ phiếu ngành bất động sản?
    Thu nhập trên mỗi cổ phiếu (EPS) và giá trị sổ sách trên mỗi cổ phiếu (BVPS) là hai chỉ tiêu có ảnh hưởng tích cực và mạnh nhất đến giá cổ phiếu, giải thích khoảng 28-30% biến động giá cổ phiếu trong nghiên cứu.

  2. Tại sao tỷ số nợ trên tổng tài sản và đòn bẩy tài chính lại tác động tiêu cực đến giá cổ phiếu?
    Hai chỉ số này phản ánh mức độ rủi ro tài chính của doanh nghiệp. Tỷ lệ nợ cao làm tăng nguy cơ không trả được nợ, khiến nhà đầu tư lo ngại và giảm giá cổ phiếu.

  3. Quy mô và danh tiếng công ty kiểm toán ảnh hưởng như thế nào đến giá cổ phiếu?
    Các công ty được kiểm toán bởi các công ty kiểm toán lớn, uy tín (BIG4) thường có giá cổ phiếu cao hơn do nhà đầu tư tin tưởng vào chất lượng thông tin kế toán được kiểm toán.

  4. Ý kiến kiểm toán viên có vai trò gì trong việc ảnh hưởng đến giá cổ phiếu?
    Ý kiến chấp nhận toàn phần từ kiểm toán viên tạo niềm tin cho nhà đầu tư về tính chính xác và minh bạch của báo cáo tài chính, từ đó tác động tích cực đến giá cổ phiếu.

  5. Mô hình Ohlson có những hạn chế gì khi áp dụng tại thị trường Việt Nam?
    Mô hình dựa trên giả định thị trường hiệu quả, trong khi thị trường Việt Nam còn nhiều bất cập về hiệu quả thông tin. Ngoài ra, biến thông tin ngoài kế toán chưa được xác định rõ, nên cần bổ sung các biến phù hợp để nâng cao độ chính xác.

Kết luận

  • Luận văn khẳng định thông tin kế toán trên báo cáo tài chính, đặc biệt là EPS và BVPS, có ảnh hưởng tích cực và đáng kể đến giá cổ phiếu của các công ty bất động sản niêm yết trên sàn HOSE trong giai đoạn 2018-2022.
  • Tỷ số nợ trên tổng tài sản và đòn bẩy tài chính tác động tiêu cực, phản ánh rủi ro tài chính ảnh hưởng đến niềm tin nhà đầu tư.
  • Quy mô và danh tiếng công ty kiểm toán cùng ý kiến kiểm toán viên là các yếu tố bổ sung quan trọng, nâng cao độ tin cậy của thông tin kế toán và giá cổ phiếu.
  • Nghiên cứu sử dụng mô hình Ohlson có điều chỉnh, kết hợp các biến tài chính và kiểm toán, phù hợp với đặc thù thị trường Việt Nam.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng thông tin kế toán và kiểm toán nhằm ổn định và phát triển thị trường chứng khoán.

Next steps: Áp dụng các giải pháp đề xuất, mở rộng nghiên cứu sang các ngành khác và cập nhật dữ liệu mới sau đại dịch để đánh giá tác động dài hạn.

Call-to-action: Các nhà quản lý, nhà đầu tư và cơ quan quản lý nên phối hợp chặt chẽ để nâng cao minh bạch thông tin, bảo vệ quyền lợi và thúc đẩy sự phát triển bền vững của thị trường chứng khoán Việt Nam.