I. Tổng Quan Ảnh Hưởng Ý Kiến Kiểm Toán Thị Giá Cổ Phiếu
Báo cáo kiểm toán là một nguồn thông tin thiết yếu cho thị trường tài chính. Giá trị báo cáo kiểm toán, đặc biệt là ảnh hưởng của ý kiến kiểm toán đến thị giá cổ phiếu, luôn thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu. Tuy nhiên, các kết quả nghiên cứu thực nghiệm tại nhiều quốc gia và thời điểm khác nhau còn tồn tại sự khác biệt, thậm chí mâu thuẫn. Có hai hướng nghiên cứu chính liên quan đến vấn đề này: nghiên cứu dựa trên cơ sở thị trường (market based) và nghiên cứu thực nghiệm (experimental study) (Craswell -1985). Nghiên cứu trên cơ sở thị trường tập trung vào ảnh hưởng của ý kiến kiểm toán đến thị giá cổ phiếu của các công ty khi báo cáo kiểm toán được công bố rộng rãi. Ngược lại, nghiên cứu thực nghiệm quan tâm đến việc xem xét “ảnh hưởng của báo cáo kiểm toán không phải dạng chấp nhận toàn phần đến các mức độ tín nhiệm và hiệu quả của việc quản lý.
1.1. Nghiên cứu cơ sở thị trường về tác động kiểm toán
Nghiên cứu cơ sở thị trường chú trọng vào cách ý kiến kiểm toán tác động đến thị giá cổ phiếu khi thông tin này được công khai. Nó đo lường phản ứng của thị trường chứng khoán Việt Nam đối với thông tin mới, giúp hiểu rõ hơn về vai trò của kiểm toán trong việc định giá tài sản. Nhà đầu tư dựa vào những thông tin này để đưa ra quyết định đầu tư.
1.2. Nghiên cứu thực nghiệm về BCTC và ý kiến kiểm toán
Nghiên cứu thực nghiệm tập trung vào ảnh hưởng của báo cáo kiểm toán không phải dạng chấp nhận toàn phần đến mức độ tín nhiệm và hiệu quả quản lý. Đối tượng nghiên cứu thường dựa trên các tình huống giả định, nên báo cáo tài chính và báo cáo kiểm toán mang tính giả định hơn là thực tế. Mục đích là tìm hiểu cách các bên liên quan phản ứng với các rủi ro kiểm toán và thông tin tài chính bất thường.
II. Mối Liên Hệ Ý Kiến Kiểm Toán Tính Bền Vững Lợi Nhuận
Tính bền vững của lợi nhuận được hiểu là khả năng duy trì lợi nhuận trong tương lai của doanh nghiệp, cụ thể là khả năng lợi nhuận hiện tại dự đoán lợi nhuận năm tiếp theo (Barth và Hutton, 2004; Jonas và Blanchet, 2000). Nghiên cứu của Vichitsarawong và Pornupatham (2015) tại Italia xem xét vai trò của ý kiến kiểm toán trong việc truyền tín hiệu về thông tin lợi nhuận, tức có chứa đựng thông tin gắn với chất lượng lợi nhuận hay không. Nghiên cứu tập trung xem xét liệu ý kiến kiểm toán có mối liên hệ với tính bền vững của lợi nhuận và bản chất mối quan hệ đó.
2.1. Vai trò ý kiến kiểm toán trong đánh giá lợi nhuận bền vững
Ý kiến kiểm toán đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá tính bền vững của lợi nhuận. Nó cung cấp thông tin về độ tin cậy và chất lượng của lợi nhuận được báo cáo, giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt hơn. Kiểm toán độc lập giúp giảm thiểu rủi ro thông tin.
2.2. Nghiên cứu tại Italia về kiểm toán và lợi nhuận
Nghiên cứu của Vichitsarawong và Pornupatham (2015) chỉ ra rằng các công ty nhận ý kiến kiểm toán không phải dạng chấp nhận toàn phần thường có tính bền vững lợi nhuận thấp hơn. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phân tích kỹ lưỡng báo cáo kiểm toán để đánh giá tiềm năng tăng trưởng dài hạn của doanh nghiệp. Các yếu tố như chất lượng kiểm toán và quản trị công ty cũng ảnh hưởng đến kết quả.
2.3. So sánh các loại ý kiến kiểm toán và độ bền vững
Nghiên cứu cho thấy công ty nhận ý kiến ngoại trừ hoặc từ chối có sự bền vững lợi nhuận thấp hơn so với công ty nhận ý kiến chấp nhận toàn phần có đoạn nhấn mạnh. Tuy nhiên, nghiên cứu không tìm thấy sự khác biệt đáng kể về độ bền vững giữa hai loại ý kiến ngoại trừ và từ chối. Việc so sánh các loại ý kiến kiểm toán rất quan trọng để nhà đầu tư có thể đưa ra quyết định đầu tư chính xác.
III. Cách Ý Kiến Kiểm Toán Ảnh Hưởng Quyết Định Đầu Tư
Firth (1980) sử dụng bảng câu hỏi để xem xét liệu quyết định cho vay của ngân hàng và phản ứng của nhà phân tích tín dụng có bị ảnh hưởng bởi ý kiến kiểm toán dạng không phải là chấp nhận toàn phần hay không. Bảng câu hỏi bao gồm báo cáo tài chính của một công ty giả định kèm theo báo cáo kiểm toán với ý kiến chấp nhận toàn phần hoặc một trong các dạng ý kiến không phải chấp nhận toàn phần. Nghiên cứu cho thấy, nếu ý kiến kiểm toán không phải là chấp nhận toàn phần, đặc biệt liên quan đến khả năng hoạt động liên tục (do không chắc chắn trong việc đánh giá tài sản) có ảnh hưởng rõ rệt đến quyết định cho vay của ngân hàng và nhà phân tích tín dụng.
3.1. Phản ứng của ngân hàng và nhà phân tích tín dụng
Nghiên cứu của Firth (1980) cho thấy, ý kiến kiểm toán không phải là chấp nhận toàn phần làm giảm sự tin tưởng của ngân hàng và nhà phân tích tín dụng đối với báo cáo tài chính. Điều này có thể dẫn đến việc từ chối cho vay hoặc áp dụng các điều kiện vay khắt khe hơn. Rủi ro tài chính được đánh giá cao hơn khi có ý kiến kiểm toán tiêu cực.
3.2. Tầm quan trọng của thông tin chi tiết trong báo cáo kiểm toán
Firth nhấn mạnh rằng báo cáo kiểm toán cần cung cấp thông tin chi tiết về các hạn chế để người đọc đánh giá được những rủi ro đáng kể khi ra quyết định liên quan. Độ tin cậy của thông tin là yếu tố then chốt để nhà đầu tư và các bên liên quan đưa ra quyết định đầu tư đúng đắn. Công bố thông tin minh bạch là cần thiết.
3.3. Nghiên cứu của Robertson 1988 về ý kiến kiểm toán
Robertson (1988) cũng thực hiện nghiên cứu tương tự nhằm xác định xem liệu loại ý kiến không chấp nhận toàn phần có ảnh hưởng đến phản ứng của nhà phân tích tài chính hay không. Kết quả chỉ ra rằng, đối với các nhà phân tích tài chính không có sự khác biệt nào giữa các loại ý kiến không phải dạng chấp nhận toàn phần. Tuy nhiên Robertson (1988) cũng chỉ ra rằng “ý kiến dạng ngoại trừ được xếp hạng cao nhất về việc mang lại độ tin cậy, thỏa mãn và nó dễ hiểu hơn những ý kiến khác”.
IV. Bằng Chứng Thực Nghiệm Ý Kiến Kiểm Toán Tác Động Thị Giá
Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng ý kiến của kiểm toán viên trên báo cáo kiểm toán ảnh hưởng đến thị giá cổ phiếu, ví dụ như nghiên cứu của Chow, C. and Rice (1982), Dodd và cộng sự (1984), Chen và cộng sự (2000), Ali và cộng sự (2008), Bahram Soltani (2000), Ittonen (2012), Ianniello & Galloppo (2015). Các nghiên cứu này cho thấy nếu ý kiến kiểm toán không phải là ý kiến chấp nhận toàn phần, thị giá cổ phiếu sẽ giảm.
4.1. Nghiên cứu về tác động của ý kiến kiểm toán đến giá cổ phiếu
Các nghiên cứu của Chow, C. and Rice (1982), Dodd và cộng sự (1984), Chen và cộng sự (2000), Ali và cộng sự (2008), Bahram Soltani (2000), Ittonen (2012), Ianniello & Galloppo (2015) chứng minh rằng ý kiến kiểm toán có tác động đáng kể đến giá cổ phiếu. Thông tin tài chính trong báo cáo kiểm toán cung cấp cái nhìn sâu sắc về tình hình hiệu quả hoạt động của công ty, ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của nhà đầu tư.
4.2. Ý kiến không chấp nhận toàn phần và sự sụt giảm thị giá
Các nghiên cứu đều cho thấy rằng nếu ý kiến kiểm toán không phải là ý kiến chấp nhận toàn phần, thị giá cổ phiếu thường sẽ giảm. Điều này cho thấy rằng nhà đầu tư coi ý kiến kiểm toán tiêu cực là một tín hiệu cảnh báo về rủi ro tài chính và hiệu suất kém của công ty. Độ tin cậy của thông tin là rất quan trọng trong thị trường chứng khoán.
4.3. Tầm quan trọng của thông tin kiểm toán cho nhà đầu tư
Các kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của ý kiến kiểm toán và thông tin kiểm toán nói chung đối với nhà đầu tư. Thông tin này giúp nhà đầu tư và các nhà phân tích dự báo sự thay đổi của thị giá cổ phiếu và đưa ra quyết định có cơ sở hơn. Kiểm toán độc lập giúp tăng cường độ tin cậy của thông tin.
V. Phân Tích Ảnh Hưởng Ý Kiến Kiểm Toán Tại Việt Nam
Tại Việt Nam, hiện có rất ít nghiên cứu thực nghiệm về mối quan hệ giữa ý kiến kiểm toán và thị giá cổ phiếu. Việc xem xét tác động của ý kiến kiểm toán đến thị giá cổ phiếu (thước đo giá trị doanh nghiệp) là cần thiết. Nghiên cứu "Ảnh hưởng của ý kiến kiểm toán không phải dạng chấp nhận toàn phần đến thị giá cổ phiếu - bằng chứng thực nghiệm tại Việt Nam" xem xét giá trị thông tin của báo cáo kiểm toán.
5.1. Sự thiếu hụt nghiên cứu về kiểm toán và thị giá ở Việt Nam
Việc có ít nghiên cứu về mối quan hệ giữa ý kiến kiểm toán và thị giá cổ phiếu tại Việt Nam tạo ra một khoảng trống kiến thức quan trọng. Nghiên cứu này nhằm lấp đầy khoảng trống này bằng cách cung cấp bằng chứng thực nghiệm về tác động của ý kiến kiểm toán đến thị trường chứng khoán Việt Nam. Phản ứng thị trường cần được hiểu rõ.
5.2. Mục tiêu nghiên cứu về tác động của ý kiến kiểm toán
Nghiên cứu này tập trung vào việc cung cấp bằng chứng thực nghiệm về tác động của ý kiến kiểm toán, đặc biệt là ý kiến không phải dạng chấp nhận toàn phần, đến thị giá cổ phiếu và việc đưa ra quyết định đầu tư tại Việt Nam. Nghiên cứu đo lường phản ứng của nhà đầu tư đối với các loại ý kiến kiểm toán khác nhau.
5.3. Câu hỏi nghiên cứu về sự thay đổi thị giá cổ phiếu
Nghiên cứu đặt ra các câu hỏi cụ thể: (1) Thị giá cổ phiếu thay đổi như thế nào trước ý kiến kiểm toán không phải dạng chấp nhận toàn phần? (2) Thị giá cổ phiếu thay đổi như thế nào trước ý kiến kiểm toán chấp nhận toàn phần có đoạn nhấn mạnh? Các câu hỏi này giúp tập trung vào việc đo lường phản ứng thị trường và đánh giá tác động của thông tin kiểm toán.
VI. Kết Luận Tương Lai Nghiên Cứu Ý Kiến Kiểm Toán Thị Giá
Nghiên cứu về ảnh hưởng của ý kiến kiểm toán đến thị giá cổ phiếu tiếp tục là một lĩnh vực quan trọng trong bối cảnh thị trường tài chính ngày càng phát triển. Các nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào việc phân tích sâu hơn các yếu tố ảnh hưởng đến mối quan hệ này, như quản trị công ty, uy tín của công ty kiểm toán, và các yếu tố vĩ mô khác. Việc hiểu rõ hơn về mối quan hệ này sẽ giúp nhà đầu tư, nhà quản lý, và các nhà hoạch định chính sách đưa ra quyết định sáng suốt hơn.
6.1. Hướng nghiên cứu tiếp theo về yếu tố ảnh hưởng
Nghiên cứu nên mở rộng phạm vi phân tích để bao gồm các yếu tố như quản trị công ty, uy tín của công ty kiểm toán, thông tin tài chính khác, và các yếu tố kinh tế vĩ mô. Điều này sẽ cung cấp một cái nhìn toàn diện hơn về tác động của ý kiến kiểm toán đến thị giá cổ phiếu. Phân tích đa biến là cần thiết.
6.2. Ứng dụng kết quả nghiên cứu cho quyết định đầu tư
Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để cải thiện quy trình ra quyết định đầu tư của nhà đầu tư. Bằng cách hiểu rõ hơn về phản ứng thị trường đối với ý kiến kiểm toán, nhà đầu tư có thể đưa ra quyết định chính xác hơn và giảm thiểu rủi ro đầu tư. Mô hình dự báo có thể được phát triển.
6.3. Vai trò của chính sách trong cải thiện chất lượng kiểm toán
Chính sách cần tập trung vào việc nâng cao chất lượng kiểm toán và tăng cường công bố thông tin minh bạch. Điều này sẽ giúp tăng cường độ tin cậy của thông tin trên thị trường và cải thiện hiệu quả hoạt động của thị trường chứng khoán. Kiểm toán độc lập cần được đảm bảo.
