I. Tổng quan về cơ cấu sở hữu và quản trị lợi nhuận
Cơ cấu sở hữu đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành hành vi quản trị lợi nhuận tại các công ty niêm yết. Nghiên cứu cho thấy rằng cơ cấu sở hữu có thể ảnh hưởng đến cách thức mà các công ty quản lý lợi nhuận, từ đó tác động đến chất lượng thông tin tài chính. Theo lý thuyết ủy nhiệm, sự tách biệt giữa chủ sở hữu và nhà quản lý có thể dẫn đến xung đột lợi ích, làm gia tăng khả năng thao túng lợi nhuận. Các nhà nghiên cứu như Ali và cộng sự (2008) đã chỉ ra rằng những nhà quản lý sở hữu cổ phần lớn có xu hướng hạn chế hành vi quản trị lợi nhuận không chính đáng. Điều này cho thấy rằng cơ cấu sở hữu không chỉ ảnh hưởng đến lợi nhuận mà còn đến tính minh bạch trong báo cáo tài chính.
1.1. Định nghĩa và động cơ của hành vi quản trị lợi nhuận
Hành vi quản trị lợi nhuận được định nghĩa là các thủ thuật mà các công ty sử dụng để điều chỉnh lợi nhuận báo cáo nhằm đạt được các mục tiêu nhất định. Động cơ của hành vi này có thể bao gồm việc duy trì hình ảnh công ty, thu hút đầu tư, hoặc đáp ứng các yêu cầu từ cổ đông. Các thủ thuật này có thể dẫn đến việc bóp méo thông tin tài chính, ảnh hưởng đến quyết định của các bên liên quan. Nghiên cứu cho thấy rằng các công ty có cơ cấu sở hữu tập trung thường có xu hướng quản lý lợi nhuận một cách tích cực hơn, điều này có thể gây ra những rủi ro cho các nhà đầu tư và làm giảm tính minh bạch của thông tin tài chính.
II. Ảnh hưởng của cơ cấu sở hữu đến hành vi quản trị lợi nhuận
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng cơ cấu sở hữu có ảnh hưởng đáng kể đến hành vi quản trị lợi nhuận tại các công ty niêm yết ở TP.HCM. Các nhà đầu tư tổ chức thường có khả năng phát hiện các hành vi thao túng lợi nhuận tốt hơn so với các nhà đầu tư cá nhân. Điều này cho thấy rằng sự hiện diện của các nhà đầu tư tổ chức có thể làm giảm hành vi quản trị lợi nhuận không chính đáng. Hơn nữa, tỷ lệ sở hữu của nhà quản lý cũng có tác động tích cực đến việc hạn chế các hành vi này. Nghiên cứu của Wang & Yung (2011) cho thấy rằng các doanh nghiệp nhà nước có xu hướng quản lý lợi nhuận ít hơn so với các doanh nghiệp tư nhân, điều này có thể do áp lực từ chính phủ trong việc duy trì tính minh bạch.
2.1. Mối quan hệ giữa quyền sở hữu và hành vi quản trị lợi nhuận
Mối quan hệ giữa quyền sở hữu và hành vi quản trị lợi nhuận được thể hiện rõ qua các nghiên cứu thực nghiệm. Các công ty có tỷ lệ sở hữu cao từ các nhà đầu tư tổ chức thường có chất lượng báo cáo tài chính tốt hơn. Điều này cho thấy rằng cơ cấu sở hữu không chỉ ảnh hưởng đến lợi nhuận mà còn đến cách thức mà các công ty công bố thông tin. Nghiên cứu của Roodposhti & Chashmi (2011) đã chỉ ra rằng các công ty có cơ cấu sở hữu tập trung cao thường có hành vi quản trị lợi nhuận cao hơn, điều này có thể dẫn đến việc giảm chất lượng báo cáo tài chính. Do đó, việc cải thiện cơ cấu sở hữu có thể là một giải pháp hiệu quả để nâng cao chất lượng thông tin tài chính.
III. Gợi ý chính sách nhằm cải thiện quản trị lợi nhuận
Dựa trên kết quả nghiên cứu, có thể đưa ra một số gợi ý chính sách nhằm cải thiện hành vi quản trị lợi nhuận tại các công ty niêm yết. Đầu tiên, cần khuyến khích tỷ lệ sở hữu của nhà quản lý để họ có động lực hơn trong việc bảo vệ lợi ích của cổ đông. Thứ hai, cần tăng cường sự hiện diện của các nhà đầu tư tổ chức trong cơ cấu sở hữu để nâng cao khả năng giám sát và phát hiện các hành vi thao túng lợi nhuận. Cuối cùng, các cơ quan quản lý cần thiết lập các quy định rõ ràng về công bố thông tin tài chính để đảm bảo tính minh bạch và giảm thiểu các hành vi quản trị lợi nhuận không chính đáng.
3.1. Đề xuất cải thiện cơ cấu sở hữu
Cải thiện cơ cấu sở hữu có thể giúp nâng cao chất lượng báo cáo tài chính và giảm thiểu hành vi quản trị lợi nhuận không chính đáng. Các công ty nên xem xét việc tăng cường tỷ lệ sở hữu của nhà quản lý và khuyến khích các nhà đầu tư tổ chức tham gia vào cơ cấu sở hữu. Điều này không chỉ giúp cải thiện tính minh bạch mà còn tạo ra một môi trường cạnh tranh lành mạnh hơn trên thị trường chứng khoán. Hơn nữa, việc thiết lập các quy định rõ ràng về công bố thông tin tài chính sẽ giúp các công ty nâng cao trách nhiệm trong việc cung cấp thông tin cho các bên liên quan.
